İncelemeleri

qartlanmaq 

: 

qadranmaq

ka

. qızmaq. köpürmək:  

qarturmaq

ka

 

: qaçırmaq. neçə nəyi birbirinə qarıştırmaq, 

daldırmaq, tıxdırmaq, basmaq, batırmaq, sıçratmaq. 

- suyu 

boğazıma qarturdı: qaçıtdı. - onu suya qartur: batır. - qavuda yağ 

qartur: qat. 

 

qaru 

: 

kərü

ka. 

1. 

qarşı. 

- yavlaq dilli bəydən kərü, yalınqus dul yey: yava 

dilli bəydənsə, yalınqus dul yey. 

-

 yağı qarşu kiriĢ qurdum. 

2. 

kəman. 

- 

qaru qaşlı: kaman qaşlı. 

1. 

qarşı. qaru. gərü

ka. 

gəri. doğru. 

 

qarud

 

: qardu

ka

. 

su üzərində üzən fındıq böyüklüğündə buz parçaları.  

qaruqmaq : girib dalmaq. qərq olmaq. 

- su boğazıma qaruqdı: qaçdı.  

qarvamaq

ka

 

: 

1. 

qaranlıqda, koruna, əl sürüb aramaq. 

2. 

əl vurub 

tutmaq. 

3

. 

qarmaqlamaq. çəngəmək. əl ilə tutmaq. 

4

. 

axtarmaq. 

əl sürüb aramaq. qurdalayıb axtarmaq.  

qarvanmaq

ka

: arayıb ələ keçirmək, götürmək. qazanmaq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

375 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qarvaĢmaq

ka

: əl ilə bir nəyi aramaq, tutsamaq.  

qarvı

ka

 

: incə. yayımsı. - 

qarvı qaşlı kişi. yay kimi incə qaşlı adam. 

 

qas 

: 

qaz. 

1. 

qasuq. qasıq. hər ağacın qabuqu. 

2. 

sərtllq. qatılıq. 

3

. 

kis

ka

. əş. qadın. 

- onun kisi. - o kisi aldı. 

4. 

qunğ

ka. 

mahiçə. ədalə.  

qasa 

: kasa. buqaç. bardaq. çönğək

ka. 

çönək. çömçə. qutu.  

qasıb 

: 

kasıb

. 

1

. 

solamuq

ka

. solaq. çapaqay

6

. yoxsul. 

2

. 

yoxsul. qırıl. 

qırqıl. 

3

. 

yavan. hər nəyin yüngülü. bacarıqsız. səfeh. 

4

. 

xapsı

ka

. 

qapsı. qapas. kiçik qutu, qab. qabuc. hoqqa.  

qası

ka

 

: ağıl. 

- qası badım: ağıl düzədim, basdırdım. 

 

qasıq 

: yamdu

ka

.  

qasıq

ka

 

: 

qasuq

. 

1. 

qaz. qas. hər ağacın qabığı. 

2. 

tuluq

. 3. 

kavsuq

. 

ağzın 

içi. 

4. 

qavsuq

. 

avurt. üz. 

5. 

torba. 

6. 

üz. surat. 

- qasıqlamaq

ka

: 

silliləmək. şapalaqlamaq. 

 

qasıqlamaq

ka

: 

1. 

yumruqlamaq. 

- onu dibin qasıqladıq: onu yerli dibli 

yumruqladıq, əzdik. 

2. 

itəkləmək. itmək. qısıqlamaq. 

 

qasınq

ka

: bərk. sərt.  

qasırqa 

: qasırqu

ka

. qasqur. tufan.  

qasırqu

ka

: qasırqa. qasqur. tufan.  

qasqur 

: qasırqu

ka

. qasırqa. tufan.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

376 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qasnamaq

ka

 

: titrəmək. qıstaşmaq. ürrpərmək. - dona düşdüm 

qasnyu. 

- kiridi boyun qasnayu. - soyuq onu qasnattı.  

qasuq 

: qasıq. qas. qaz. ağac qabığı.  

qasurqan: 

qasqurqan

. 

qatqurqan

. qaqqıldayan. qas qas, qah qah gülən. 

gülən. sevingən. çox öğünən. öğüngən. qüləyən.  

qaĢ 

: 

1. 

üstəm. yəhərlərə, kəmərlərə, toqqalara işlənən altın, gümüş 

bəzək. 

2. 

ləkəsiz, süzük daş. 

3. 

qöz üstəki qaş. 

4. 

qıyı. qıraq. 

- 

dəniz qaĢı. - dağ qaĢı. - qaya qaĢı. - yar qaĢı: hoğuz, çay yanı. 

5

. 

qutsal daş. - 

kimin belə, qaş olsa, yaş yaxmaz: kimin ilə, qaş (qutsal 

daş) qaş olsa, ıldırım çarpmaz.  

qaĢaq

ka

 

: qındıra otu.  

qaĢanğ

ka

: qöləyə söğməkdə kullanılan bir söz. "alçaq" anlamınadır.  

qaĢanmaq

ka

 

: (

heyvan

. 

at

). işəmək.  

qaĢatmaq

ka

 

: qarışlamaq. - 

bezi qarĢat: qarışla. 

 

qaĢıq  

: qaşuq

ka

. 

- qaĢıqlıq buynuz: an boynuz: qaĢıqlıq münğüz

ka

. - qaşıq 

yiyəsi olmaq: qaĢuqlanmaq

ka

.  

qaĢımaq : əmrimək

ka

.  

qaĢınma: qaşqıt.  

qaĢınmaq  : tırmaşmaq

ka

. tarmaşmaq.  

qaĢınmaq: 

1

. 

aşqınmaq

ka. 

aşınmaq. aşılanmaq. sürtülmək. 

2

. 

qıdışmək. 

( d 

< > c)

 gıcımaq

ka

.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

377 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qaĢınmaq: əmrişmək

ka. 

dəri qarıncalanmaq.  

qaĢıtan 

: qaşıtqan.  

qaĢıtmaq

ka

: qazıb, silib arıtlatmaq, təmizlətmək. sil süpür edmək.  

qaĢqa 

: başqıl

ka

. başqal. başlaq. başıl. başı ağ. - 

qaĢqa at

ka

: pəçəli at. 

üzü ağ, gözlərinin çevrəsi qara olan at. - qaĢqa qoy: başı ağ, başqa 

yerləri qara olan qoyun.  

qaĢqalaq

ka

: ördəktən kiçik bir su quşu.  

qaĢqıt 

: qaşınma.  

qaĢlamaq : qaş, kərməç, bəd səd yapmaq. 

- çayı, su axının qaĢlayın. - el 

axının qaşladılar. - qaĢlanmıĢ sular: evləkli sular.  

qat 

: 

qad. 

1

. 

sərt. qos. qas

ka

. qaz. - 

qatqı kişi. kimsəyə boyun 

əğməyən adam. - qat olmaq: qatılmaq. qurumaq. - dilim ağzımda 

qatdı: qurudu. 

2

. 

(

qar

) fırtınası. boran. tipi. 

3

. 

qət

. 

lay. 

- ton qatı, 

parça qatı. 

4

. 

kərə

. 

dəfə

. - qaç qata sordum. - qat qadraq

ka

: yan. 

yamac. - kaç qata verdin tavar: neçə dəfə mal itirdin. 

5

. 

yan. nəzd. - 

tanrı qatında. - bəy qatında. 

6

. 

bərəkət. 

- uma gəlsə qat gəlir. 

1

. 

qatıq. qatın. bədəxlaq. 

 

qatağalamaq: 

qadağalamaq

. tıtmaq

ka

. tıdmaq. tıymaq. tutmaq. geri 

qoymaq. qadalamaq. mən' edmək.  

qata

ka

 

: kərə. dəfə. kəz.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

378 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qataq 

: 

qadaq

ka

. kanal. ırmaq.  

qatalamaq: 

qadalamaq

. qadağalamaq. tıtmaq

ka

.  

: tıdmaq. tıymaq. 

tutmaq. geri qoymaq. mən' edmək.  

qatan 

: kətən. qınaq. zəhmət. sıxıntı. əzab.  

qatar 

: dalba dal. bir biri dalınca.  

qatarı  

: 

qaytarı. 

qeytərilmiş. geyidən. 

- qatarı mallar: qeytərilən

 

şeylər

.  

qatarqan

ka

 : qaytarqan. geri döndürmək işi olan.  

qatarmaq

ka

  

: 

qadarmaq

. 

qaytarmaq

ka. 

qeytərmək. 

geri 

döndürmək. başqatmaq. çevirmək. - onu qatar. -  

qataĢ 

: qardəş kimi yaxın olan hısım. qohum

. 

.  

qataĢlıq  : 

qadaĢlıq

ka

. qardaşlıq. qohumluq.  

qatı 

: 

1

. 

sərt. sıxı. çaqruq

ka

. bərk. qatqı. qatqı

ka

. - qatı, içi dolu, som 

nəsnə: çəlik: qurç

ka

. - qatı olan: obuz

ka

. - qatı söz: sarsıq 

sözsarsıq

ka

. - qatı şeyin gəvşəməsi: qoxĢamaq

ka

. - qatı olan nəsnə: 

idriq: iriq

ka

. - qatı blr şey sərt blr şey üzərinə düşərək səs vermək: 

tonğ tunğ etmək

ka

. 

2

. 

opuz

ka

. obuz. şişik. çətin. qaba. 

 

qatıq 

:  

qatıq

ka

 

: 

qatqı. 

1. 

qadıq

ka

. qatut

ka

. qazıq. qayıq. 

ağactan oyulmuş nəsnə. 

2. 

qasıq

. 

qosıq

. qatı. sərt. sıxı. quvvətli. 

3. 

hərhanki bir nəsnəyə 

qatılan qatılan nəsnə. qat. qatı. sərt. 

- qatqı kiĢi. kimsəyə boyun 

əğməyən adam. 

4. 

qat. qatın. bədəxlaq. (# 

yavaĢ: xoşəxlaq). 

 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

379 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qatıqlamaq: munmaq

ka

. saçmalamaq. artıqlamaq. çərənləmək. çetləmək. 

səfehləmək.  

qatıqlıq

 

: 

1. 

fəlakət. 

2. 

soysuz. qatıqlı. 

3

. 

çətinlik

. - gəlsə qalı qatıqlıq, artar 

deyu sərin qıl: gəlsə belə çətinlik, keçər deynə, dözüm qıl. 

 

qatılaçmaq 

: utuşmaq

ka

. uduşmaq

ka

. udışmaq. uyuşmaq. 

uyuşmaq. pıxtalanmaq. pıxtalanmaq.  

qatılan 

: 

1

. 

iştirak edən. müştərək. 

2

. 

qoşulan. yol gedən. yola gedən.  

qatılaĢmaq

ka

: qarçamaq

ka

. qarslamaq. qursamaq. qaturmaq

ka. 

pişmək. 

bərkimək.  

qatılaĢtırmaq: qatıtmaq. uyutmaq

ka. 

yoğurmaq.  

qatılatmaq: qatırmaq

6

. qatıtmaq

6

. qurutmaq. dondurmaq. şişirmək.  

qatılqan qarılqan

ka

: qanı issi. tutuşan alışan.  

qatılmaq

ka

: 

qadılmaq

ka. 

1

. 

qadqılmaq. qəddəklənmək. qətlənmək. yığılmaq. 

- bu barçını, börkü qadıla. 

2

. 

qarılmaq. qarıştırılmaq. 

- olar birbirinə 

qarılıb qatılar. 

3

. 

ərkək qadın cüttləşmək. 

4

. 

qat olmaq. qurumaq. 

- dilim ağzımda qatdı: qurudu. 

 

qatın 

: 

1

. 

qulluq yiyəsi. böyük, hörmətli, alicənab. həzrət. 

- qadın 

göğüslüğü: baqırdaq

ka

. məmə qabı. lifcik. 

2

. qayın

. dünür. qohum. 

qayın. qazın. 

3

. 

qat. qatıq. bədəxlaq.  

qatınğ 

: 

qayınğ

. qayın ağacı.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

380 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qatınmaq: 

qatqınmaq

. qatlaşmaq. koplanmaq. gücənmək. güc göstərmək.  

qatınmaq

ka

: sərtəlməkı.  

qatır 

: 

qadır

ka

. qayır. 

1. 

qat. yoğun. bərk. qıyın. çətin. 

- qadır nə: zor 

şey. - qadır qış: qıyın qış. 

2. 

qəddar. iti. 

- qadırxan: güclü xan. 

3. 

qatuq. bədəxlaq.  

qatırqa 

: 

qadırqa

. 

qazırqaq

ka

. qayırqa. çox çalışmaqdan əldə tapılan 

qabarıq, pinə, qaxıq quzuq, qırış qıvrış.  

qatırqan: 

qadırqan

ka

. 

qayırqan

ka

. 

əğdirən. bükən.  

qatırlanmaq

ka

: 

qadırlanmaq

ka

. 

qadrınmaq: qayrınmaq. qaddarlanmaq. 

çağnamaq. çətinləşmək.  

qatırmaq

ka

: 

qadırmaq

ka

. 

qayırmaq

ka

. 

1. 

bükütrmək. qatlamq. qayırmaq. 

əğmək. burmaq. döndürmək. 

 

rədd edtmək. 

2. 

qatıtmaq

6

. 

qatılatmaq. qurutmaq. dondurmaq. şişirmək. 

3. 

qayırmaq. 

qətdəyib yığmaq. 

- süsin qadırdı: qoşunun topladı. 

4. 

qadıtmaq. 

qurumaq. 

- donluqda qadırmayasan. 

5. 

qaturmaq

ka. 

qatılaşmaq. 

pişmək. bərkimək.  

qatırtmaq

ka

: qətləmək. döndürmək. rəddədmək .  

qatıĢ 

: 

qadıĢ

ka

 

(d <> y ) 

qayış.  

qatıĢlamaq: 

qadıĢlamaq

ka

. 

(d <> y ) 

qayış yapmaq.  

qatıĢmaq : 

qadıĢmaq

ka

. 

1

. 

seyrəkcə (ikiləmə) dikiş tikmək. 

2

. 

qaytışmaq

ka

. 

qayrışmaq. dalbadal, arxa arxaya qoşulmaq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

381 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qatıtqan: 

qadıtqan

ka

. inatçı. dikbaş. kimsəyə boyun əğməyən.  

qatıtmaq

ka

: 

qadıtmaq

ka

. 

1. ( d < - y )

 

qayıtmaq

. geri dönmək. çəkinmək. -

 ər 

barırqən qatıddı: döndü. 

2. 

qapılmaq. tutulmaq. - o tomluqqa 

qadıtdı. 

3. 

qatılaştırmaq. uyutmaq

ka. 

uyutmaq

ka. 

yoğurmaq. 

1. 

qatırmaq

6

. qurutmaq. qatılatmaq. dondurmaq. şişirmək.  

qatız 

: 

qadız

ka

. ağac qabuğu.  

qatızlanmaq: 

qadızlanmaq

ka

. qabuqlanmaq.  

qatqat 

: sarqıq

ka

. heyvanların gəviş gətirən ayqıtı.  

qatqı

ka

  

: qatı. 

bax

 

>

 

qatıq

ka

. 

1

. 

sərt

. yağı, daş ürəklər yuvulsun. 

2

. 

qadqı. 

qatıq. qadıq. qəddək. qətlənmiş, yığılmış.  

qatqılanmaq

ka

: çabalamaq. uğraşmaq.  

qatqu 

: 

qadqu

ka

. 

qazqu

. 

qayqı

. tasa. kədər. qussə.  

qatqulanmaq: 

qadqulanmaq

ka

. qayqılanmaq.  

qatqurmaq

ka

: 

qadqurmaq

ka

. 

1

. 

qayırmaq. qayqıya düşmək. qayqılanmaq. 

2

. 

gülüb qaqqıldamaq. 

3

. 

oxumaq. - aız açıb 

qatqurmaq

.  

qatlamaq

ka

: 

1. 

çabalamaq. 

2. 

qatırmaq. qayırmaq. əğmək. büqmək.  

qatlanmaq

ka

: barlanmaq. yüklənmək.  

qatlaĢmaq: bulanmaq. yoğrunmaq. tütləşmək.  

qatlıq 

: 

qadlıq

ka

. ikiləmə tikiş. cüt tikiş.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

382 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qatlıĢ

ka

 

: qatılan, çatılan yer. su qollarının qavuşlan su birikintisi. su 

tirgəşi.  

qatlıĢ

ka

 

: qovşağ. qoğuş.  

qatlıĢmaq

ka

: neçə qolun qavuşması.  

qatmaq 

: 

çatmaq

ka

. 

1. 

çatdırmaq. qatıtmaq. 

- quzuyu qoyuna qatmaq. 

2. 

qarıştırmaq. 

3. 

əsir edmək. bulnamaq. bulanmış, tapılmış 

edmək. mal edidmək. tutmaq. 

4. 

qatılaşmaq. sərtib qurumaq. - 

ağzım qatdı. 

5. 

sıxıntıya mehnətə düşmək. yorulmaq. 

6

. 

qadmaq

ka

. qaymaq. qaya, tipiyə düşmək. 

7

. qarmaq

ka. 

qarıştırmaq.  

qatnaqun  : 

qadnaqun

ka

. "qadınla, qancıq" "qayın mayın" kimi bir dəyim.  

qatnatmaq

ka

: təkərləmək. təkrar etmək.  

qatraq 

: 

qadraq

ka

. 

qayraq

. 

qataq

. dağ qatları, qıvrımları, qatlağı, qıvrıqı, 

dolanbacı dönəmi olan nərsə. 

- qat qadraq

ka

: yan yamacı.  

qatralmaq

: qətləmək. 

bağlamaq

. (# qartalmaq

ka

: (

<

 kərtilmək: kəsilmək). 

qırtalmaq. açılmaq). - öz qatın qartan: öz yaravı bağla. ölçüvü aşma. 

öz işən bax.  

qatranmaq: 

qadranmaq

ka

. 

bərkimək

. 

qızmaq. qopunrmaq.  

qatrılmaq

ka

: 

qadrılmaq

ka. 

bükülmək. qətlənmək.  

qatrıĢmaq: 

qadrıĢmaq

ka

. 

1

. 

büküşmək. bərkişmək. 

2

. 

birinin sözlərini 

rəddətmək.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

383 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qatrıĢmaq: qayrışmaq

ka

.  

qatruqlanmaq: 

qadruqlanmaq

ka

. qatlaq qatlaq olmaq. girintili, çıxıntılı, sərt, 

qıvrıqlı nərsə.  

qatrunmaq

ka

: duraqlamaq. çəkinmək. qətlənib dönmək.  

qatta

7

 

: böyük. 

- qattalar qoldaşı: böyüklərlə iş birliyi aparan.  

qattaq 

: qurumlu. kövsə. kövəs. kövəz

ka

. kibər. kibrəli.  

qatturmaq

ka

 

: büktürmək. qatlatmaq. qattırmaq.  

qatuq 

: qatır. bədəxlaq.