İncelemeleri

qatumaq: 

qadumaq

ka

. qətləmək. qadılamaq.  

qatun

ka

 

: qadın. xatun.  

qatunlanmaq

ka

: qadınlanmaq. xatunlanmaq. . xanımlanmaq.  

qaturqan: 

qatqurqan

. 

qasqurqan

. qaqqıldayan. qas qas, qah qah gülən. 

gülən. sevingən. çox öğünən. öğüngən. qüləyən.  

qaturlu

ka

: qatqısı olan. ağılı. - 

qaturlu oq

ka

 təmrəni ağıya bulaştırılmiş oq.  

qaturmaq

ka

: 

1

. 

qaqturmaq. qaqqa çəkmək. səvinmək. öğünmək. gülmək. 

2

. 

qatılaşmaq. pişmək. bərkimək. 

- yumşaq nə qaturdu. 

 

qatut

ka

 

: 

bax

 

>

 

qatıq

ka

. 

1

. 

qaq. yarma. bölük. 

- armut qatutu: armıt arxı. 

2

. 

qatıq. bulaşıq. 

- qatut ox: ağılı ox. 

3

. 

yapışqan. çiriş. siriş. 

4

. 

kötük. bədəxlaq. qaba. 

5

. 

kifir

. 

qarışıq

. 

alağ

. 

6. 

əkşi üzülü, suratlı. 

buruşuq üzlü.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

384 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qav quv

ka

: 

kav

 

kuv

. qırış büzüş. 

- parçanı tikəndə çox çəkib boşsan, kav kuv 

durur.  

qaval 

: tümrüq

ka

. dümrük. çıldırma

6

. dəf.  

qavalamaq: 

1

. 

bərkitmək. vurqulamaq. kipləmək. tə'kitləmək. 

1

. 

qovalamaq. 

(

<

 qaqramaq

ka

. 

<

 qaq). 

itələyib, dartıb açırmaq.  

qavçımaq

ka

  

: sapçamaq. saldırmaq. üstünə düşmək.  

qavdunmaq

ka

: qaqdınmaq. acınmaq.  

qavıq

ka

 

: 

1. 

hər bir şeyin xırım xırdası. töküntü. 

2. 

kəpək.  

qavır 

: 

gavır

. kavır. kövmək. danmaq.  

qavqa edmək: sandırışmaq

ka

. sanrışmaq. sanruşmaq.  

qavqa 

: qovala qaşdı. salım

ka

. sataş. savaş. qaçut

ka

. çarpışma.  

qavqacı 

: tokuşqan

ka

. toxuşqan. toqquşqan. döğüşqən. hər zaman 

çarpışan.  

qavqaĢ 

: savaş. batruş

ka. 

bətrüş. bartuş.  

qavrulmaq

ka

: qaqrulmaq. qovrulmaq. qoqrulmaq.  

qavruĢmaq

ka

: qaqruşmaq.  

qavĢatmaq: gəvşətmək. kovşatmaq. boşaltmaq. qaçıtmaq. qaçırtmaq. 

sıçratmaq. qəbətmək. öldürmək. yox edmək. ayırmaq. açmaq.  

qavĢı

ka

 

: 

1. 

incə. çatıq. 

2. 

qapşı. qapaç. sapaş. qovuşuq. çatıq yapışıq. 

tutaş. birikkən. 

- qavĢı qaş: çatıq qaş.  

qavĢıĢ  

: 

- qavşış gəlişiş: barışıq. barışma. qavşut

ka

. baysallıq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

385 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qavĢut

ka

: qavşış gəlişiş. baysallıq. barışıq. barışma.  

qavuq

ka

 

: 

1. 

sidiklik. məsanə. 

2. 

kəpək. 

- qavuğ əstirmək: ələyib, kəpəklə 

unu ayırmaq. 

 

qavuran

ka

: 

qavurqan

. 

qavran

. qapqıran. qapan. sıxan. sıxışdıran. 

- qavran 

durum. - qavurqan biləzik, başmaq.  

qavurqan

ka

: 

qavuran

. qapqıran. qapan. sıxan.  

qavurmac

ka

: qavrulmuş. qoğurmaç. qovurmaç.  

qavurmaq

ka

 

: qavramaq. sıqmaq. sığıştırmaq. sıxmaq.  

qavuĢ

ka

 

: 

1. 

nikah. 

2. 

barış. varış. elik. bir araya gəlib oturmaq. sülh.  

qavuĢmaq  

: qavuşmaq. birinə qarışmaq. qatlışmaq

ka

. 

yaqlaşmaq. .  

qavuĢturmaq: tuşurmaq

ka. 

tüşürmək. tuşqurmaq. tuş gətirmək. tuşlamaq. 

tuşqurmaq. tuşmaq. tuşurmaq

ka

. raslatmaq.  

qavuĢut

ka

: nikah.  

qavut 

: 

qaqut

ka

. qovut.  

qavuz

ka

 

: 

gəvüz

. qazılmış, oğulmuş, qatıx, zibil, çôr çöp, tortu kimilərə 

verilən ad. - 

qavuz gidərən: arıdan. safi. saflayan.  

qay

 

: 

1. 

bəla

. - işlənsizin başına, qay (bəla) yağar: məşquliyyətsizin baş, 

bəladan əsgik olmaz. 

2

. qay 

!

: gözlə 

!

. diqqət ed 

!

. bax 

!

. - qayma 

!

 : 

qayırma. ötür. boş ver. vaz geç.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

386 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qaya  

: 

qəyə

. 

1. 

qorum

ka

. 

- yalım qaya:

 

{

1. 

sarp dağın ətəği. 

2. 

təxdəsəng}

. 

2. 

qayda. nərədə. handa. qanda. qayuda.  

qaya 

: 

- düz qaya: üşəriq taş

ka. 

yüşərik.  

qayaq

ka

 

: 

1. 

qazaq. qayqaq. qazqaq. arx. qanat. yaqaq

ka

. qıyıq. cəviz. 

girdəkan. 

2. 

yan. taba. 

- bu qayaqqa: bu yana. 

3. 

qanaq. qıyaq. 

qonaq.  

qayan 

: 

1. 

qayur

 

qayqur. mehriban. 

- qayan qağan tanrım: rəhim qadir 

allah. 

2. 

sayan. e'tina edən.  

qayaĢ 

: qayqaş. tanış. qohum. famil.  

qayçı 

: 

qəyçi. 

qırqı. qıftu

ka

. qıpıt. sındı. sındu

ka

. bıçquç

ka

.  

qayçılamaq 

: qırqılamaq. qırpımaq. qırpıtlamaq. sındılamaq

ka

. 

biçqüləmək. qıftulamaq

ka

.  

qaydırmaq

 

: 

( t < > q <> c ) 

tayıtmaq

ka

. 

qayıtmaq

. 

cayıtmaq

. 

tayturmaq

. 

taydırmaq

. 

caydırmaq

. qayqıtmaq. qərq edmək. dəngəsin 

pozmaq. yerindən edmək.  

qayğı 

: 

qayğu

. sıxıntı. saxınma. sağınc

. 

həsrət. özləm

. - qaldım ərinc 

qayğuqa: vəslət həsrətində qaldım. 

- 

qayğı

 

göstərmək: qızmaq. 

qamaşmaq

ka

. 

 

qayı 

: təvəccüh. diqqət.  

qayıq 

: 

geyik

. 

bax

 

>

 

qatıq

ka

. 

1. 

yaban. vəhşi. 

- qayıq heyvan: yaban 

heyvan. 

2. 

qaymaq. 

- sarmamış sütdən qayaq: qaymaq bağlamadı. 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

387 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

3. 

qayaq. sayıq

ka

. daşlı yer. sənglağ. 

- qayıq yer

ka

: yoldan sapan 

olan yer. 

4. 

keçə börk. ərəxçin. 

 

qayıqmaq  : ısrınmaq

ka. 

öpgələnip dərlənmək. toplanmaq. çəkilmək. 

büzülmək. 

 

qayım 

: dik

ka

. düz.  

qayın  

: 

qazın

ka

. qadın. 

1. 

dünür. qohum. - 

qayın quda: qayın mayın: 

qadnaqun

ka

. 

- qayınboyun: yaxınlar. dünürlər. tayfa uruq. 

2. 

ağac

. 

kürt

ka

. bundan yay, qamçı, dəğnək kimi şeylər 

- qayın ağacı: 

qayınğ. qadınğ

ka

. qağınğ

ka

.  

qayınğ

ka

: qağınğ. qayın ağacı.  

qayınmaq

ka

: qaynamaq. - 

aşıc qayndı. 

 

qayıran 

: qadırxan

ka

. cabbar.  

qayır

ka

 

: 

1. 

qayqır. qazqır. bədəxlaq. 

2. 

bərk sərt daşlıq qaba topraqlı 

yer.  

qayırlıq

ka

: 

qarqırlıq

. daş kimi bərk, təprik çöllük.  

qayırmaq: 

1. 

qadırmaq

ka

. qartamaq

ka

. qətdəyib yığmaq. qaytarmaq. 

qatırmaq. qatlamq. əğmək. burmaq. bükmək. büqmək. 

- süsin 

qayırdı: qoşunun topladı. - boynun alıb qayrıĢdı. 

2. 

rədd edmək. 

- 

xan buyruğun qayırma. - sevgi sevgisin qayırmasın. 

2. 

qeyirmək. 

geyirmək. geydirmək. 

- qılnu bilsə qızıl geyər, yaranu bilsə yaşıl 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

388 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

geyər: qırcanmağa qırmızı, can almağa, göy qurşan. 

3. 

qarmaq. 

məşqul

 

olmaq

: 

ilşinmək

.  

qayıs 

: qaysı. qabıq.  

qayıslanmaq: qabıq qoymaq.  

qayıĢ 

: 

qadıĢ

. 

qazıĢ. 

yalığ

. 

dəridən qazılıb, yolunub, kəsilən şırıq. 

- 

qayıĢı köklət: yalığın bərkit. - qayış yapmaq, tikmək: qadıĢlamaq.  

qayıĢmaq

ka

  

: 

qayqıĢmaq

. 

1. 

qayqışmaq. qayırşmaq. birbirinə 

acımaq. birbirin qorumaq, gözətləmək

. 

qeydinə

 

qalmaq

. - ər 

arvad qayıĢın. 

2. 

qışmaq

ka. 

qaymaq. qıyşıqmaq. qıyqışmaq. 

qıyışmaq. azmaq. bir ortamdan, yoldan əğilib, yana düşmək. 

münhərif olmaq.  

qayıtmaq

 

: 

( t < > q <> c ) 

tayıtmaq

ka

. 

cayıtmaq

. 

tayturmaq

. 

taydırmaq

. 

qaydırmaq

. 

caydırmaq

. 

1. 

qayqıtmaq. qərq edmək. dəngəsin 

pozmaq. yerindən edmək. 

2. 

qadıtmaq. qeyitmək. geri dönmək. 

- o gedərkən qaytdı: o barır ərkən, qeyitdi.  

qay

ka

 

: 

<>

 

qaq

. tufan. tüpən təpən nərsə, yel. 

- qaya düşdük.  

qayqa

ka

 

: tufan.  

qayqaq 

: qazqaq. qazaq. qayaq. arx. qanat. 

- qayqaq qayturmaq: qazaq 

qazturmaq.  

qayqan

ka

: boyunsımayaz. muqavim.  

qayqaĢ 

: qayaş. tanış. qohum.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

389 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qayqat 

: 

qayqıt

. boyunsımayazlıq. müqavimət.  

qayqat

ka

: 

qayqıt

. boyunsımayazlıq. muqavimət.  

qayqı  

: qadır. qadqu

ka

.  

qayqıq

ka

: qayquq. qayıq.   

qayqın 

: tayığ

ka. 

cayıq. cayan. caysıq. zivən. zivgən.  

qayqır 

: qazqır. qayır. bədəxlaq.  

qayqıranmaq: 

qayqırmaq

. qızmaq.  

qayqırıĢmaq: burşuşmaq. burcuşmaq. qarşı qarşıya duruşmaq. dəf' rədd 

edmək. gürgəşdirmək.  

qayqırmaq : qızmaq. hirslənmək.  

qayqıĢmaq 

: 

qayıĢmaq

ka

. 

1. 

birbirinə acımaq. qayırşmaq. birbirin 

qorumaq, gözətləmək

. 

qeydinə

 

qalmaq

. - ər arvad qayıĢın. 

2. 

əğilmək. bükülmək. burmaq.  

qayqıt 

: 

qayqat

ka

. boyunsımayazlıq. müqavimət.  

qayqıtmaq: qərq edmək. 

( t < > q <> c ) 

tayıtmaq

ka

. 

qayıtmaq

. 

cayıtmaq

. 

tayturmaq

. 

taydırmaq

. 

qaydırmaq

. 

caydırmaq

. dəngəsin 

pozmaq. yerindən edmək.  

qayqu 

: təşviş.  

qayquq

ka

: qayqıq. qayıq.  

qayqur 

: 

1. 

qayur

. gözətçi. pərəstar. 

2. 

qayqur 

!

: rəd ol 

!

. sikdir 

!

.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

390 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qayqurmaq

ka

: 

1. 

maraqlanmaq. istəmək. 

- barsın nəru qayqurur: gedsin hara 

istəyir. 

2. 

qadqurmaq. qayırmaq. qayqılanmaq. 

 

qayquruq

ka

: buruşuq. çətin.  

qayma 

!

 : qayırma. ötür. boş ver. vaz geç. 

- qay 

!

: diqqət ed.  

qaymaq

ka

: 

(qay: diqqət. təvəccüh + ma. maq: nəfy sözcüyü. - qay: diqqət ed. - 

qayma: qayırma. ötür. boş ver. vaz geç. 

1. 

qaymamaq

. 

xarablamaq. 

2. 

sayıb işə tutmamaq. altına vurmaq. 

- ayıq ayıq qaymadı: söz 

(qovl) verib edmədi. 

3. 

məylətmək. caymaq. 

4. 

acımaq. qayışmaq. 

qayırmaq. tınmaq. iltifat edmək. 

5

. 

(

yeyiləcək

) (

<

 

qaq

). qaqmaq. 

bərkiyib qalınlanmış, qaqımış nərsə. ət suyu. yağlı, qoyuq olan 

nərsə. tərəyağı. qayaq. qıyaq. qanaq. qonaq

ka

. 

6

. 

sıdrılmaq

ka

. 

sızrılmaq. sıyrılmaq. 

7

. 

saymaq. e'tina edmək. 

8

. 

saymaq. 

təvəccüh edmək. 

- gerü görüb qaymadın: geri baxıb saymadın. 

9

. 

qaya, tufana düşmək. təpiyə alınmaq. ölmək. 

10

. 

sarınğulamaq

ka

. sərınğulamaq

ka

 sərilib sürülmək. 

 

- gerü qaymaq: təvəccüh məhəbbət. edmək. inayət edmək.  

qaymaqlanmaq: qayuqlanmaq

ka

. qaquqlanmaq.  

qaynaq 

: tərinğüq

ka. 

  

qaynaq 

: yul

ka

. yol. çay. pınar. su pınarı, qaynağı, qözü.  

qaynaqun: qaynan qaynata.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

391 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qaynamaq

ka

 

: 

1

. 

fışqırmaq. yuşulmaq. 

2

. 

təprəmək

ka

. qımıldamaq. 

3

. 

qarşı gəlmək. qəbuldan çəkinmək. sözünü rədd edmək. - 

o 

mənə qaynadı. 

 

qaynar 

: 

1

. 

çoğra. çoğar. çoğrama. fəvvarə. fışqıran. 

2

. 

küşən. coşqun. 

təprəş. təprətík

ka

. coşqun. 

3

. 

taprat

ka. 

çabaş. çıbış. çalqaş.  

qaynatmaq

ka

: 

1

. 

əkşitmək. çoqratmaq

ka

. çuvşatmaq

ka

. çuğşatmaq

ka

. 

coğşatmaq

ka

 coşdurmaq. turşatmaq. köpüklətmək. 

2

. 

gomıtmaq. 

coşdurmaq. 

- özük məni gomtdu. 

 

qayratmaq : bilətmək

ka

. qayraq, bilöv sürtüb ititmək.  

qayrı 

: bir şey üçün qayrılmış nərsə. dava.  

qayrınmaq: qadrınmaq: qadırlanmaq

ka

. qaddarlanmaq. çağnamaq. 

çətinləşmək.  

qayrıĢmaq : qaytışmaq. qaqrışmaq. büküşmək. buruşmaq. 

- olar boyun 

qayrıĢdı: boyunlaşdılar. boyun büküşdülər.  

qaysı 

: qayıs. qabıq.  

qaytar 

!

 

: qov. it 

!

. köçür.  

qaytaran: çalan. çantur. çevirən. bir işin gedişin dəğişən.  

qaytarı  

: 

qatarı. 

qeytərilmiş. geyidən. 

- qatarı mallar: qeytərilən

 

şeylər

.  

qaytarqan

ka

: qatarqan

ka. 

geri döndürmək işi olan. döndürən. qaçıran.  

qaytarma: quturma.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

392 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qaytarmaq: büküşmək

ka. 

bükmək. qətləmək.  

qaytarmaq

ka

: 

(

<

 qay + tartmaq. geri dartmaq). 

aynatmaq

. 

çevirmək. 

- itə geyik 

qaytartdı: itinən ovu qaytarddırdı. 

büksəmək. bükmək. 

qatarmaq

ka. 

qadarmaq. qeytərmək. geri döndürmək. 

başqatmaq. çevirmək. büksəmək. irgənmək. burcutmaq. 

qaçınmaq. qayırmaq

ka

. qadırmaq. burmaq. bükmək. əğmək. 

rədd edmək. təvəccüh, diqqət edmək. 

- qaytur: diqqət ed. - 

qayturmadım: mütəccih olmadım. - işağı çox qaytursan pozular. 

2

. 

saldırtmaq. 

 

qaytıĢmaq

ka

 

: qayrışmaq. dalbadal, arxa arxaya qoşulmaq. 

qatışmaq. birbiri ardına gedmək.  

qayturmaq

ka

: 

bax

 

>

 

qaytarmaq.  

qayuda

ka

: nərədə. handa. qanda. qayda.  

qayu

ka

  

: 

1. 

təvəccüh

. 

inayət

. 

məhəbbət

. 

2. 

hayu. qanu. hanki. hani. nicə.  

qayuq

 

:

 bax >

 güdük

ka

. 

qaymaq

. 

diqqət. təccüh.  

qayuqlanmaq

ka

: 

qaymaqlanmaq

. (

<

 

qaq

). qaqyıqmaq. qaymaqlanmaq. 

bərkiyib qalınlanmaq, qaqımınmaq. -