İncelemeleri

süt qayuqlanmaq

ka

: 

qaymaq bağladı.  

qayur 

: 

qayqur

. 

1. 

gözətçi. pərəstar. 

2. 

qayan. mehriban.  

qayut 

: 

qayut

. 

bax

 

>

 

geyüt

.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

393 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qaz  

: 

1

. 

qaz. - 

qaq quq etmək: qazın səs verməsi. 

2

. 

yoğaq. 

- axtırur 

gözüm yolaq \\ tuşqılır ördək yoğaq. 

 

qazaq 

: 

1

. 

qayaq. qayqaq. qazqaq. arx. qanat. 

2

. 

qazmaq. qəz

ka

.  

qazan

 

: 

1

. 

aşıc. 

- iki qoçınqar başı, bir qazanda (aşıcda) pişməz. 

2

. 

ərsəm. 

mərzə. tutaq. müzd.  

qazanc  

 qazqanç. çıxış. ası. asıq

ka. 

asqı. kar. fayda. tapın

. 

yolqa. tapın. 

istifadə. mənfəət. cür

ka. 

 

qazancı 

: kar. buluş

ka

.  

qazanclı: asıqlıq

ka. 

faydalı.  

qazanğqu

ka

: qarma qarışıq. dolaşıq (

ip

).  

qazanmaq: qazqanmaq.  

qazar 

: onqar. onar. yonan. dələn.  

qazdırmaq : qazturmaq.  

qazı

ka

 

: girinti çıxıntı. çin qat.  

qazıq 

: 

bax

 

>

 

qatıq

ka

. 

1. 

qazunğuq

ka

. 

2. ( z <> t ) 

qatıq

. qətik. qətlənib tikilən 

tikiş. 

3

. 

qavıq. qoşaq. qoşa tikiş.  

qazılmıĢ: qazuq. qaznuq

ka

.  

qazımaq

ka

: qazmaq. qazımaq. eşmək. deşmək.  

qazındı topraq

ka

 

: qazılmış topraq.  

qazınğuq

ka

: qazıq. çivi. mıx.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

394 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qazın

ka

 

: qayın. dünür. qohum.  

qazınmaq

ka

: qazmaq. 

qazılmaq. qazmayı iş edinmək. qazar görünmək. 

- 

quyu qazınmaq. 

 

qazıntı 

: 

1

. 

qayıntı. geyinti. 

2. 

geyimə yarar. 

3. 

çox geyilmiş, işlənmiş 

nərsə. 

4

. 

soyuntu. qırıntı

ka

.  

qazırqaq

ka

: 

bax

 

>

 

qatırqa. 

 

qaz

ka

 

: 

qas

. 

qasuq

. ağac qabığı.  

qazqaq 

: qayqaq. qazaq. qayaq. arx. qanat.  

qazqanç

ka

: qazanc.  

qazqan

ka

: 

- qazqan yer: yardıq, dağlı, dərəli, uçurumlu bataqlı yer. - yer yavuzu 

qazğan: yerlərin yavası qazğan. əkinə otlağa yaramıyan yer.  

qazqanmaq

ka

: qazanmaq.  

qazqır 

: qayqır. qayır. bədəxlaq.  

qazlınmaq

ka

: qazılmaq. çuxurlar yapılmaq.  

qazma 

: kətman. kərmən.  

qazmaq

ka:

 onğmək

ka

. yonmaq. dəlmək. qartamaq

ka. 

qırmaq. kərtmək. 

kəsmək. açmaq.  

qazuq

ka

 

: qazılmış. 

- qazuq arıq. qazılmış arc.  

qazunğuq

ka

 

: qazıq.  

qazut 

:

 

qazut

. bax

 

>

 

geyüt

.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

395 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qec 

: 

gec

. bevax. 

- uzaq qaldıq: gec qaldıq. - uzaqdı, dur ged: bevaxdı. 

- uzaqmadan gəldim. - uzaq gilıçmə: gec inkişaf. 

uzaqlaĢmaq: 

ıraqlaşmaq. yıramaq

ka

. yarılmaq. yaralmaq. çərtilmək

ka

.  

qecələmək: tünəmək

ka

.  

qecələtmək: tünətmək

ka

.  

qecəlmək: tünərmək

ka

. qaranlamaq. qararmaq.  

qecikmə: 

gecikmə

. uzaqlıq

ka

. yubanma. kütlük.  

qecikmək: qəcikmək

ka

. qəcmək

. 

 

qeciktirmək 

: 

geciktirmək

. gecirmək

ka

 yubatmaq.  

qeciktirmək: 

qəcikdirmək

. 

qəcitmək

ka

. 

qəcitmək.  

qecilmək: 

gecilmək 

yubanmaq. dala salınmaq.  

qecim 

: 

gecim. geçim

 

(y <> ç )

 

geyim. 

- 

geyimlik yun: geçimlik yun: 

gecimlik yun.  

qecirmək

ka

: 

gecirmək

. yubatmaq. dala salmaq. geciktirmək. yubatmaq.  

qecit 

: 

gecit

. yubat. tə'xir. 

- bir dəyqə gecitlə çatdıq. 

 

qecitmək: 

gecitmək

. yubatmaq. yubalamaq. tə'xir edmək. 

- bir dəyqə 

gecitdi. 

 

qecitmək

ka

: qəcitmək. qecikdirmək.  

qecmək

ka

: 

qəcmək. 

qecikmək.  

qeçə

ka

 

: 

1

. 

gecə. 

2

. 

keçə.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

396 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qeçəl 

: 

keçəl

. çaqraq. çaqqar. qırbaş

ka

. qırt (

qırtər

). töklük. alıq

ka. 

aluq. 

daz. 

- çağraq çağsaq yer: şor çoraq, qayalı yer.  

qeçərli 

: keçərli. 

ərik.  

qeçi

ka

 

: əçqü.  

qeçik

ka

 

: 

kəçik

ka

. qöprü. köprik

6

. geçit. geçik. köprü. atız. köprük

ka

. geçit. 

geçiş.  

qeçilmək: qeciktirilmək.  

qeçim 

: 

geçim

. 

gecim

( c. ç <> y )

. 

geyim. 

- 

geyimlik yun: geçimlik yun.  

qeçinəcaq: 

keçinəcaq. 

turqun

ka

. durqun. yaşam.  

qeçinən  : 

keçinən

. ötük. ötüv. ötüşən. həyalı.  

qeçinmək: 

keçinmək. 

kəçmək. ölmək. birbin keçindirmək. ötgürüşmək

ka

. 

ötrüşmək

ka

. 

 

qeçir 

: 

keçir

. çara. yol.  

qeçirmək: vazkeçmək. ərtürmək

ka

. bağışlamaq. qəbullənmək. səvritmək

ka

.  

qeçiĢ

ka

 

: 

keçiĢ

. geçit. körpü. geçiş. köprü. atız. köprük

ka

. geçit. geçik

ka

. 

- küçiti su ilətdi: apardı, götürdü.  

qeçiĢmək

ka

: geçinmək. ötüşmək.  

qeçit 

: geçit. köprü. atız. köprük

ka

. geçiş. geçik

ka

.  

qeçitmək

ka

: 

qəcitmək

. keçirtmək.  

qeçqi 

: geçgi. geçit. güzər.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

397 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qeçmək

ka

: 

keçmək

. 

1

. 

ozmaq. osmaq. ötmək. uzmaq. utmaq. - 

onun atı ozdi. 

2

. 

savılmaq

ka. 

savulmaq. yaşmaq. yatmaq. enmək. 

3

. 

geçinmək. 

köçmək. ölmək. 

- ər keçdi. 

4. 

girmək. tarılmaq

ka

.  

qeçmiĢ 

: uzağı

ka

. ötən. 

-

 

keçmiĢ biliklər: uzağı ötən bilginlər.  

qeçsətmək

ka

: keçindirmək. keçmək umudunda bulundurmaq.  

qeçünmək

ka

: keçər görünmək.  

qeçürən: 

keçürən

. gəzürən. keçqürqən. köçqürən. güzəşdə gedən. 

bağışlayan.  

qeçürgən

ka

: 

keçürgən

. 

1. 

çara, yol yoruq bilən, düşünəın. evirgən tevirgən. 

2. 

başaran. başarıqlı.  

qedici 

: gedici. bardaçı

ka. 

 

qediĢ 

: 

gediĢ 

yoruq

ka

. yorıq. xuy.  

qediĢ 

: 

gediĢ

. 

1

. 

baruğ. hərəkət. 

2

. 

borıq. axma. yorığ

ka. 

yoruq. yürümə. 

yerimə. xuy. 

3

. 

uğraq. oğraq. osuq. - 

işlərin uğraqı: gedişi. 

 

qediĢ 

: 

gediş

. borıq. yorıq. yoruq. xuy.  

qedmək

ka

: gedmək. 

çəkilmək. - 

o evə geddi: öndü. 

 

qen 

: 

gen

. isik. ısıq

ka

. saf. açıq. yatız. enli, açıq.  

qenğitmək

ka

: genişlətmək.  

qenğrünmək

ka

: genişləmək. bolluq içində yaşamaq.  

qenğümək

ka

: genişləmək.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

398 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qenğürmək

ka

: genişlətmək.  

qeniĢ 

: 

geniĢ

. tərinğ

ka

. dərin. ənqin. engin.  

qeniĢ 

: 

geniş

. yetiz

ka

. ənli. eninə geniş olan.  

qeniĢlik 

: 

geniĢlik

. yatızlıq. yətüzlük. açıqlıq.  

qeniĢlik 

: 

geniĢlik

. 

yetizlik

ka. 

bir şeyin əni.  

qenqütmək

ka

: 

gəngütmək

. gengərtmək. genişlətmək. 

- ər evin gəngütdü: 

genlətdi.  

qenlik 

: 

genlik

. qarşaq

ka

.  

qenrün 

: 

genrün

. bolluq. açıqlıq.  

qeri 

: 

qerü

ka.  

- qeri qoymaq: tıtmaq

ka

. tıdmaq. tıymaq. tutmaq. 

qadalamaq. qadağalamaq. mən' edmək.  

qerü

ka

  

: qəri. arxa. 

- gerü qaymaq: təvəccüh məhəbbət. edmək. inayət 

edmək. 

- 

geriyə salmaq: 

nərsəni uzatmaq. aşınmaq. yubatmaq. 

 

qeĢürgən: 

keĢürgən

ka

 keçən. bağışlayan.  

qetərmək

ka

: qeytrəmək

ka

.  

qetiĢmək: 

qediĢmək

ka

. 

1. 

qopmaq

. 

ayrılmaq

. - olar birbirindən gediĢmək: 

ayrıldılar. 

2. 

ayrılmaq. ayrışmaq.  

qetlən 

: 

getlən

6

. 

çəkə

. 

pərhiz.  

qetmək

ka

: gedmək. qitmək. yox edmək. yana, qırağa çəkilmək. aradan 

qalxmaq.  

qetməksəmək: 

getməksəmək

. barıqsamaq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

399 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qey 

: 

gey

ka

. bir şeyi anlatmaqda abartma, obartma, bəkitmə ilgəci. 

- 

gey at: nə gözəl atdı. - gey nənğ: nə gözəl şey.  

qeyçiləmək 

: 

qayçılamaq

. qıftulamaq

ka

. sındılamaq

ka

. 

qırqılamaq. qırpımaq. qırpıtlamaq. biçqüləmək.  

qeydirmək: 

geydirmək

. taxmaq. - əynivə gey: əynivə tax.  

qeydirmək: 

geydirmək

. tonatmaq

ka

. tonutmaq. donatmaq. qapatmaq. 

örtmək.  

qeygi 

: 

geygi

. geyim.  

qeyik

ka

 

: 

geyik

. qayıq. yaban. vəhşi. yaban heyvanlarına verilən gənəl 

ad. 

- qayıq heyvan: yaban heyvan. - keyik söğüd: yaban söğüt. - 

qeyik söğüt

ka

: yaban soğüdü.  

qeyim 

: 

geyin. geyim

 

(y <> ç )

 

geçim

. 

gecim

. 

giyiz. giziz. giviz. güvüz

. 

qidiz

ka

. 

1

. 

geygi. 

- gözü oxşayan geyimdir. 

- 

geyimlik yun: 

geçimlik yun. - öndüni yalıq, geyin yalıq: ön qaş, arxa qaş. 

2

. geyin

. 

kidin. keyin

. 

qeyin

. 

( y <> c )

 

gecin

. yuban. gec. dal. ard. sonra

. 

son. 

- iş geyin: işin sonu. - işin geyin baxınqıl: işin sonun 

düşünginən. - kidin təlim ökündü: geyin (sonra) telim ökündü. - geyin 

qaldım: gecin qaldım. - geyin qaldın yolundan sən: gec qaldın. - 

geyin gəldin, gecin qaldın: bevax gəldin, arda qaldın.  

qeyinti ton

ka

: çox qeyilən paltar.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

400 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qeyit 

: 

geyit

. 

bax

 

>

 

geyüt

.  

qeyiz 

: 

geyiz

. geydirməyə, geyinməyə yarar nə, örtük, parça. 

- 

geyiklik geyiz: geyimlik parça. 

 

qeyizgək

ka

: 

1. 

geyilmiş, təzəliği gedmiş geyim. 

2. 

keçələşmiş parça.  

qeyizlik

ka

 : keçə, geyim, paltarlıq.  

qeylik

ka

 

: 

geygil

. ürkək yüryək, saçan atılan yaba, vəhşi nə. 

- geylik kişi: 

geygil, qaba, yaba adam. - qeylzlik yün

ka

: toxunma, parçalıq yün.  

qeyp 

: 

keyp

. 

kip

ka

. qalıb. - 

kərpiç kipi.  

qeytərmək : qatarmaq

ka. 

qadarmaq. qaytarmaq

. 

geri döndürmək. 

başqatmaq. çevirmək.  

qeyük

ka

 

: 

geyük

ka

. 

kəyüq

ka

. 

bax

 

>

 

geyüt

. geyim. gəbə. kəpənək qibi 

örrtüklər. 

- geyüklük qeyiz

ka

: yağmurluq yapmaq üçün ayrılmış, 

hazırlanmış keçə.  

qeyüklük: 

geyüklük

ka. 

paltarlıq parça.  

qeyürmək

ka

: geydirmək.  

qeyürsəmək

ka

: geydirmək istəmək.  

qeyüt

ka

 

:

 geyüt. kədüq

ka

. qəyüt. qazut. qayut. qadut

. 

geyit

. ( 

1 < 

girmək 

<>

 

geymək

. 2 < 

qatılan, artırılan

 

nırsə)

. 1. 

kəpənək. kəpəng. 

yağmurluq. 

2. 

geyim. paltar. geyəcək. 

3. 

xələt. 

4. 

tulqanın altına 

geyilən, tükdən yapımış taqqa. 

5. 

camaşır. qiyəcək. gəlin, 

qüvəyin qohumlarına ərməğan olaraq veriləy xələt.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

401 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qəbəli

ka

 

: kələbək. əvələk. pərvanə.  

qəbətmək: 

qəbətmək

. öldürmək. qaçıtmaq. qaçırtmaq. sıçratmaq. yox 

edmək. qavşatmaq: gəvşətmək. kovşatmaq. boşaltmaq. 

ayırmaq. açmaq.  

qəbəzlik

ka

: pambıqlı. pambıq yiyəsi.  

qəbimək

ka:

 gəpimək. qurumaq.  

qəbir 

: məzar. tünəriq

ka

. qaranlıq. sin.  

qəbitmək

ka

: qurutmaq. qəpitmək.  

qəc 

: 

gəc

. aqartma. ağartma

. 

arınqa.  

qəddağ 

: (

<

 

qəddək

: (

<

 

qəddəmək: bərkitmək. uşağa verilən kömək əmzik).  

qəddək 

: (

<

 

qəddəmək: bərkitmək)

 uşağa verilən kömək əmzik.  

qədəĢ

ka

 

: 

qabdaĢ

. 

(

<

 qa: qabın qısalmış biçimi + daş: birlik simgəsi). 

1. 

bir 

qabdan olanlar, bir qarından, yataqdan, bətndən olanlar. 

qardaş. 

2. 

bir çölməkdən, ocaqdan, bir soydan gələnlər: qahum, 

qataş. qarındaş. qardaş. 

3. 

bir ölkədən, sınırdan, məsləkdən 

olanlar 

qədi 

: 

kədi

. 

çətük

. - güvük muĢ: ərkək kədi.  

qədik 

: tarul. darıl.  

qədilmək

ka

: qiyilmək.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

402 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qəd

ka

  

: 

gəy

. 

gəz

. 

bax

 

>

 

gey

. obartma. bəkitmə bildirən bir ədat. qəd. 

qəy.  

qədqü

ka

: 

gəykü

. 

geygü

. 

geyim

. geyiləcək nəsnə. bürgək 

( bürgəĢ 

>

 

puĢak

fars

).  

qəfqək 

: 

kəfgək

ka. 

kəvgək

ka. 

pəltək. kəkəmə kimsə.  

qəfrəmək

ka

: 

gəvĢəmək. gəvrəmək. kövrəmək

ka

. küfrəmək. kəfrəmək

.  

pasaymaq. sayıflamaq. 

- gücün kəfrəmsin.  

qəftə 

: 

kəftə

. kaftan. yalma

ka

. yağmır (

yağmurluq

).