İncelemeleri

qarçamaq

ka

 

: qarslamaq. qatılaşmaq. qursamaq. 

- yumşaq nə 

qarçadı.  

qardaĢ

 

: - qandaĢ qadaĢ: bir dədədən olan qardaşlar. - böyük qardəş: 

açıq

ka

. 

 

qardaĢlıq: qadaşlıq

ka

. qohumluq.  

qardon

ka

: 

qarud. 

su üzərində üzən fındıq böyüklüğündə buz parçaları.  

qarıclamaq: qarşatmaq

ka

. ölçmək.  

qarı

ka

 

: 

1. 

(

<

 qarılamaq: (qar: kar: əl). ölçmək). q

arış. ölçü. əndazə. 

- 

2. 

arşın. 

3. 

yaşlı. qoca. 

- qar ər: qoca kişi.  

qarıqdaĢ qap

ka

: anası qarnında, cocuğun bulunduğu torba.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

365 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qarıqmaq

ka

: qardan qöz qamaşmaq.  

qarılamaq

ka

: 

1. 

qarışlamaq. boylamaq. arşınlamaq. ölçmək. 

- işləri qarıla, 

sonra yarıla. 

2. 

yaşlı saymaq. 

3. 

qocaltmaq. 

4. 

qarlamaq. 

- tüpi qarı 

qarıladı: qarı küləklədi.  

qarıldatmaq 

: gəritmək

ka

. havlatmaq. hürdürmək. bavıllatmaq

6

. 

səsin çıxarmaq.  

qarılı 

: ölçülü.  

qarılmaq

ka

: qatılmaq. qarışmaq. 

- olar birbirinə qarılıb qatılar.  

qarımaq

ka

: qocalmaq. yaşlanmaq. qocamaq.  

qarımsınmaq

ka

: qərq olmaq. boğulmaq.  

qarın 

: naxalis. qarışmışı olan (# 

arın: xalis

). 

- arın qarın: xalis naxalis. 

 

qarınca

ka

: qarınçaq.  

qarınçaq

ka

: qarınca. qarınça.  

qarındaĢ

ka

: qardaş.  

qarın

ka

 

: - 

qarın atmaq

ka

: heyvan boğazlandıqtan sonra, işqəmbəsinə nişan 

alınaraq oq atılır. vuran adam ətindən bir parça alaraq götürür.  

qarınqulu  : qarnaq

ka

. qarnaqu. qarınpa. qarınlı. 

- qarnaq ər: qarnaqu ər: 

qoca yəkə qarınlı kişi.  

qarınlamaq

ka

: qarına vurmaq.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

366 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qarınpa 

: qarnaq

ka

. qarnaqu. qarınqulu. qarınlı. soxlu. soxul. həris. 

- 

qarnaq ər: qarnaqu ər: qoca yəkə qarınlı kişi.  

qarınpalıq: soxluq. hərislik.  

qarısın 

: 

qarızan

ka

. qarısın

. çox qocamış kişi.  

qarıĢ 

: 

qaraĢ

. 

1. 

qarı

ka. 

ölçü. 

2. 

ka. 

yarış. çəkiş. imtihan. üz üzə durma. 

3. 

ka. 

duruş. muqavimət. 

- qarıĢ qoyun: muqavimət edin. - kiçik uluq 

duruşmaz, qırqı sunqır qarıĢmaz: qırqı sunqura muqavimət 

edəmməz. 

4. 

paya pay. 

5. 

ka. 

yünlü qumaş.  

qarıĢamaz

: qarıĢmaz. 

duruşamaz

. - kiçik uluq duruşmaz, qırqı sunqır 

qarıĢmaz: qarıĢamaz: qırqı sunqura muqavimət edəmməz. 

 

qarıĢan 

: çalışan. işləyən.  

qarıĢdırmaq: 

1. 

qarturmaq. qardırmaq

ka

. qarmaq

ka

. bir şeyi bir şeylə iç içə 

qoymaq. 

2. 

üz üzə qoymaq. qarşılaşdırmaq. yarışdırmaq.  

qarıĢıq 

: 

1

. 

çalqaş. külbaş. yurbaş

ka

. çalbaş. 

2

. 

kifir

. 

qatut

ka

. alağ

. 

3

. 

avzurı. məxlut. 

- qarıĢıq iĢ: çalpaq

ka

 

iş

. 

4

. 

dəğişiq. aqtuq. ağduq

ka

. 

aduq. adquq pozuq. bəlirsiz.  

qarıĢıqlıq: sarmaş. bulğaş

ka

. bulğaq. ürküş. ürküntü. ürkünç. qıyım

ka

. 

qırqın. tezik. dehşət.  

qarıĢqa 

: qarınca. çumalı

ka

.  

qarıĢlamaq

ka

: 

(< 

qarıĢ

). 

qarşamaq. ölçmək. 

- bu büzüyü qarĢat: bu bezi 

qarışla, ölç 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

367 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qarıĢlıq 

: qarşaq

ka

. bir qarışlıq qədər.  

qarıĢmaq: 

qaraĢmaq. 

1. 

dolaşmaq. burbalmaq

ka

. burulmaq. boymaşmaq

ka

. 

açılmamaq. 

(ip kimi şeylər, işlər). 

2. 

qarıqmaq

ka

. qamaşmaq. qar 

ışığında gözün qarılması, büzülməsi, qıvrılması. 

3. 

qaçaşmaq. 

korlaşmaq. hər işlək nəyin işindən qoyulması, qalması, 

kütləşməsi. 

- qurd dişi qarıĢdı: korlaşdı. yeməkdən durdu. - pıçağım 

qarıĢdı: kəsməz oldu. - qanunlar əsgimiş, qarıĢdı: işdən düşdü. 

4. 

qırıĢmaq. 

təvşəlmək

ka

. təvşülmək. dağılmaq. ufalanmaq. 

5. 

gərişmək. qarşı qarşıya durmaq. qarşı qoymaq. duruşmaq. 

muqavimət göstərmək. - 

tanrı utru qarıĢma. - pis yollarda qarışma. 

- qara öyküyə qaraĢmaq gərək. - yaşam içrə qaraĢmalı, duruşmalı. 

6. 

girişmək. tutuşmaq. ərmişmək. 

- yay qış bilə qarıĢdı, ərdəm 

yasın qurışdı. 

7. 

qarşılaşmaq. üzləşmək. raslaşmaq. tuşlaşmaq. 

- 

o mənə yolda qarĢdı. 

9

. 

ürpəşmək

ka. 

yoluşmaq. 

8. 

burbalmaq

ka

. 

burbaşmaq

ka

. yubalmaq. yubanmaq

ka

. toxunmaq. sataşmaq. 

ilişmək. qarvamaq

ka. 

10. 

təvşəlmək. təvşülmək

ka

. 

11

. 

burbalmaq. 

burulmaq. 

- işlərim burbaldı. 

12. 

yürqenmək

ka. 

yörqəşmək. 

örtülmək. sarılmaq. birbirinə girmək. dolaşmaq. 

 

qarıĢmamaq: qarşı qarşıya durmamaq. qarşı qoymamaq. muqavimət 

göstərməmək 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

368 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qarıĢtırmaq

ka

: 

1

. talqırmaq

ka

. 

dalqırmaq

ka. 

üsyan edmək. 

2

. 

təvşətmək

ka

. 

dağıtmaq. birbirinə vurmaq. 

3

. 

qeciktirmək. yap yup qılmaq. 

yubatmaq. yubılamaq. yuplamaq. burbatmaq

ka

.  

qarıt

ka

  

: qırıx. dalaş. qaraş. qarış.  

qarıtmaq

: - özlək onu qarıtdı: zəmanə onu qocaldı. 

 

qarıtmaq

ka

: 

1. 

qocatmaq. - oğul dərdi məni qarıtdı. - qarıtmasın arvad səni. 

2

. qocalmaq. 

- qarıtmıyasan səni.  

qarızan

ka

: 

qarısın

. 

qarısın

. çox qocamış kişi.  

qarqa

 

: - alaca qarqa. yalnız başı aq olan qarqa: yanğan

ka

. - ala qarqa: 

çumquq

ka

.  

qarqaq tarmaq

ka

 

: bir çeşit bitgi.  

qarqaq

ka

: 

1. 

qarğıĢ

ka

. qarqış. lə'nət. 

2. 

qaqraq

ka

. suyu çəkilmiş. bitgisiz quru 

qırlar. çöl.  

qarqalmaq

ka

: lənətlənmək.  

qarqamaq

: qarğamaq. - o onu qarğadı arqadı: o onun pisliklərin sayaladı, 

axdardı: söküb tökdü. deşib dağıtdı. 

 

qarqamaq

ka

 

: lənət edmək. bəddua edmək. lənətləmək. (# 

alqamaq

. 

arqamaq

).  

qarqamaq

ka

: lənət edmək. kötülüğü sayıb tökmək.  

qarqan

 

: qarğan

. peşman

. - kor qarğan qaldım: kor peşman qaldım.  

qarqanmaq

ka

: qarğanmaq

. kəndinə lənət edmək. peşman olmaq. 

 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

369 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qarqaĢmaq

ka

: birbirinə lənət edmək.  

qarqatmaq

ka

: 

qarğıtmaq

. 

qarğamaq

ka

. 

qarqımaq

. lənətlətmək. 

- yağın 

qarqatıldı: şeytan qarqandı.  

qarqılaç

ka

: qırlanqıç quşu. qarlıqaç.  

qarqımaq: 

qarqamaq

ka

.  

qarqınamaq: 

qarqanamaq

ka

.  

qarqırlıq: 

qayırlıq

ka. 

daş kimi bərk, təprik çöllük.  

qarqıĢ

ka

 

: 

qarğıĢ

ka

. 

1. 

qarqaq. lənət. bəddua. 

- tanrı qarqıĢı onun üzə: allah 

lə'nət eləsin. 

2. 

lə'nətlənmiş. 

- qarqış kişi. lənətlənmiş adam. 

 

qarqıĢlamaq: qarqamaq

ka

. lə'nətləmək.  

qarqıĢmaq: 

qarqaĢmaq

ka

.  

qarqman: sərkər

ka

. sərkar. yol kəsən. haydut. oğru.  

qarqu

ka

 

: 

qarqa. qarğı. qoruğ. qurqa(qullə). qarquy

ka

. 

baru. dağ 

təpələrinə minarə biçlmində yapılan yapı olup düşman gəldiği 

zaman hərkəsin yaraq hazır olması üçün üzərində od yaxılır. 

minarə.  

qarquy

ka

: 

qırquy

. 

qırqı

. doğan quşu. laçın. çağrı

ka

. ovçu quşu. atmaca 

quşu. 

- çibək qarquy. yavay, ası, dəli doğan. atmacaya bənzər bir 

quş. 

 

qarlamaq

ka

: qar yağmaq. 

- bulut qarladı. - hava qarladı. - qarlamıĢ dağlar.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

370 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qarlanmaq

ka

: qarlanmaq. qar yağmaq.  

qarlatmaq

ka

 

: qar yağdırmaq.  

qarlıq 

: qarşılıq. dəğiş. əvəz.  

qarlıqaç

ka

: qırlanqıç.  

qarma qarıĢıq: dolaşıq (ip). qazanğqu.  

qarma

ka

 

: yağma. talan taraq

6

. qapmaq. qarət.  

qarmaq

ka

: 

1. 

qərq olmaq. cumub batmaq. tutulmaq. girlənmək. 

- suya qar: 

suya batır. - işə qardıq: işə batdıq. 

2. 

qayırmaq. məşqul

 

olmaq

. 

ilşinmək

. - nə iş qarırsız. 

3

. 

hər nəyin qalxıb, daşıb axması. 

- su 

arxdan qardı. - gözündən su qardı. - yağış yağıb sular qardı. 

4. 

bir 

şeyi bir şeylə qarıştırmaq. qatmaq. 

5. 

qarıqmaq. 

6

. 

boğazda su 

durmaq. qərqərə edmək. su bir yerdə durmaq. 

 

qarmaqlamaq: qarvamaq

ka. 

çəngəmək. əl ilə tutmaq.  

qarmalamaq

ka

: yağmalamaq. yağma edmək. qapmaq.  

qarmalaĢmaq

ka

: yağmalaşmaq.  

qarmaĢmaq

ka

: yağmaşmaq. qapışmaq.  

qarnaq

ka

 : qarnaqu. qarınpa. qarınqulu. qarınlı. 

- qarnaq ər: qarnaqu ər: 

qoca yəkə qarınlı kişi.  

qarnaqu: qarnaq

ka

. qarınpa. qarınqulu. qarınlı. 

- qarnaq ər: qarnaqu ər: qoca 

yəkə qarınlı kişi.  

qarpız 

: bükən

ka

.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

371 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qars qars

ka

: əl çırpmaqdan çıxan səs. 

- qars qars aya yapmaq: əl ayalarını 

birbirinə vuraraq səs çıxarmaq.  

qarsaq

ka

 : bozqır tülküsi. dərisindən gözəl kürk yapılan bir heyvan.  

qarsımaq: 

1. 

büzmək. sıxmaq. 

2. 

əllənib həllənmək. 

- qız qarsundi: büzdi: 

oynadı. 

 

qars

ka

 

: 

sarq

. 

sarqı

. 

(dəvə, qoyun tükündən yapılan çulqa).  

qarslamaq: qarçamaq

ka

. qatılaşmaq. qursamaq.  

qarĢaq

ka

: genlik. paltarınin, donun genliyi. 

- onun qarĢağın gör: onun 

paltarının genliyin gör.  

qarĢamaq

ka

: 

(< 

qarıĢ

). 

qarışlamaq. ölçmək. 

- bu büzüyü qarĢat: bu bezi qarışla, 

ölç 

qarĢatmaq

ka

: ölçtürmək. qarışlatmaq.  

qarĢı 

: 

qaraĢ

. 

1. 

qarĢut

ka

. 

tərs. taba

ka

. zidd. rəğmən. uyuşmazlıq. 

- sol 

sağa qaraĢ, bir ikiyə qarĢı. - gün günün qarĢısı. 

2. 

tuş

ka

. üzbə üz. 

muqabil

. - 

bu yarışda mənim qarĢım sən. 

3. 

qaru. 

doğru. tərəf. 

səmt. - 

mənə qarşı: mənə doğru. mənə qaru. 

4. 

saray. köşk. 

5. 

əvaz. oqur

ka

. 

6

. 

õn. ara. orta. otra. utru. otru

ka

. ortu. 

6. 

hər şeyin 

qarşısı. hər şeyin vaxtı. sırası. çərik

ka

. 

7

. 

otru

ka. 

- qarĢı qarĢıya: 

otru otruya. 

8

. 

yerinə. əvəzinə. - 

qarĢı ona: onun yerinə. - qarĢı 

mənə: mənim yerimə. - qarĢı sizə: sizin yerinizə. 

9

. 

çərlik. çəril

ka

. 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

372 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qarşılıq. 

10

. 

əleyh. 

( # yarĢı: ləh). - sən mən qarĢısan, yarĢısan. - 

iyiyə yarĢı dur, kötüyə qarĢ. 

11. 

qaru

ka. 

doğru. 

 

- qarĢı qoymaq. qarşı gəlmək. qarşılaşmaq. otruşmaq

ka

.  

- qarşı qoymaq istəmək.  

- utrunmaq. otrunmaq.  

- qarĢı gəlmək. qaynamaq

ka. 

qəbuldan çəkinmək. sözünü rədd 

edmək.  

- qarĢı qarşıya durmamaq. qarşı qoymamaq. qarışmaqmaq. qarşı 

qarşıya durmamaq. qarşı qoymamaq. muqavimət göstərməmək.  

- qarĢı durmaq:qarşılaşmaq. təbləşmək

ka. 

təpləşmək

ka. 

muxalifət 

edmək. ziddinə, əleyhinə qalxışmaq. razılaşmamaq.  

- qarĢı qoymaq istəmək: utrunmaq

ka. 

otrunmaq. dayatmaq. 

yönəlmək.  

qarĢılamaq: taxsamaq. ödəmək. 

- bu taxsa onu taxsar: bu qarşıt, ödəş, onu 

ödər, qarşılar. buda onun əvəzinə. 

 

qarĢılanmaq: qarışmaq

ka

. qarşı qoymaq. qarşı durmaq:  

qarĢılaĢdırmaq: qarışdırmaq. yarışdırmaq.  

qarĢılaĢmaq: 

1

. 

tuşnamaq

ka. 

qalxmaq. hərəkətə keçmək. 

2

. 

yönəlmək. 

tuşlanmaq

ka

. tuçlanmaq

ka. 

otruşmaq. utruşmaq

ka

. qarışmaq. 

üzləşmək. raslaşmaq.  

qarĢılaĢmaq:yönləşmək

ka. 

tuşlanmaq

ka

.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

373 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qarĢılıq 

: 

1

. 

qarlıq. yanut

ka

. oğurluq

ka

. dəğiş. əvəz. bədəl. cəvab. 

2

. 

təkşüt

ka

. taqşüt. dəğişit. əvəz. bədəl. 

3

. 

yanut

ka

. əvaz. bədəl. 

qiymət. 

4

. 

ötgi

ka

. əvəz. bədəl.  

qarĢımaq: edişmək. qılışmaq. qılınmaq.  

qarĢıĢmaq: qarşı qarşıya duruşmaq. qayqırışmaq. burşuşmaq. 

burcuşmaq.  

qarĢıt 

: 

qarĢut

ka

. 

1. 

qaqıq. muxalifət. 

2. 

zıt. mütəzad.  

qarĢu

ka

 

: qarşı.  

qarĢut

ka

 

: 

bax

 

>

 

qarĢut

ka

. 

 

qart qurt

ka

: 

səs

. 

qars qurs. qarç qurç. qırç qarç. 

bildirən bir qəllmə. 

- 

barmaqları qart qur etdi: barmaqları qırsılladı, şaraq şaraq səs 

çıxardı. - qart qurt ətmaq

ka

: çıtlamaq.  

qart

 

: (

<

 kər). 

yara. 

- onun qartı qartaldı: onun yarası açıldı. - öz qatın 

qartan: öz yaravı bağla. ölçüvü aşma. öz işən bax. 

 

qartal

ka

 

: 

(kərtil: kəsilmiş

). 

1. 

doğral. qiymə

. 

qırıq qırıq olan. parçalanmış. 

- qartal ət: qırtıl ət: qiymə ət. - kərtil kərtil: kəsik kəsik. parça parça. 

1. 

ağlı qaralı, rəhbə rəh, alaca nərsə. 

- qartal qoy

ka

: 

qır alaca qoyun. 

 

qartalmaq

ka

 

: (

<

 

kərtilmək: kəsilmək). 

qırtalmaq. açılmaq. 

yarılmaq. yaranın başı qoparılmaq. azmaq. 

- onun qartı qartaldı: 

onun yarası açıldı. (# qatralmaq: bağlamaq).  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

374 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qartalmaq

ka

: qırsalmaq. qırtılmaq.  

qartamaq

ka

: qırmaq. kərtmək. kəsmək. açmaq. qazmaq. qaşımaq. 

(

dırnaqlamaq

. 

tırmalamaq

1

). 

- bağrım baĢın qartadı: ürək yaramı 

açdı.  

qartanmaq

ka

: sağaltmaq.  

qart

ka

 

: 

1. 

yara. yırtıq. 

- qart ər: qaba, pozuq, bədəxlaq kişi. 

2. 

bədaxlaq. 

gobud. 

- qart ər

ka

: xuysuz adam.