İncelemeleri

qəkə 

: 

kəkə

. titiz

ka

. kəkrə. gəs.  

qəkləĢmək : 

kəkləĢmək

. kəktəşmək

ka

. hınçlaşmaq. kin bağlamaq. 

cicikləşmək.  

qəkük

ka

 

: səksək quşu. qəmiği büyü, tilsim üçün kullanılır.  

qəküĢ

ka

 

: 

kəküĢ

. şiş üçün sürülən bir ilac. aqsırqan otu.  

qəq 

: 

kək

ka

. 

qaq

. 

1. 

kin. hınç. öc. 

2. 

əmək

. 

dəd

. dərd. sıxıntı. zəhmət. 

əziyyət. 

3. 

sınaq. təcrübə.  

qəqələĢmək: 

kəkələmək

. dili tutulmaq. dili ağırlaşmaq, buruşmaq. 

aqnamaq

ka

.  

qəqəmə : 

kəkəmə

. 

kəvgək

ka. 

kəfgək

ka. 

pəltək.  

qəqəzlik: 

kəkəzlik

. çanaqlıq

ka

. qəvşəklik. pərişanlıq.  

qəqirə 

: 

kəkirə

. acı. 

- kəkirə kolu: acı, ətacı kişi. - kəkrə otu: bal qoxulu, acı 

dadlı bitgi.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

403 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qəqirmək

ka

: 

qəkirmək

ka

. 

qəğirmək.  

qəqlik 

: 

kəklik

ka

. 

qaqlıq

6

.  

qəqlik

ka

 

: 

gəklik

ka. 

kinli. hıncli.  

qəqmən  : 

kəkmən

. 

1. 

qaqman. sınaqlı. təcrübəli. 

- kəkmən ər: isti soyuq 

çəkmiş kişi. 

2. 

dərd. əzab. zəhmət.  

qəqrə 

: 

kəkrə

. 

1

. 

dəvə tikəni. 

2

. 

titiz

ka

. kəkə. gəs.  

qəqrə 

: 

kəkrə. 

türü

ka. 

gəs. buruşturan.  

qəqrək  

: 

kəkrək

 (

<

 

qaqraq

). 

1. 

kəvir. qarqaq

ka

. 

2. 

gəks

. 

kəkəs

. 

dadlılıqdan uzaq, quru tamlı nərsə.  

qəqtəĢmək: 

kəktəĢmək

ka

. 

kəkləşmək. 

hınçlaşmaq. kin bağlamaq. 

cicikləşmək. - 

olar ikisi kəkrəĢdilər.  

qəl 

: 

kəl

. aybanğ

ka. 

başı lüt, açıq.  

qəldəçi

ka

: qəlici. gələn.  

qəldürmək

ka

: 

gəldürmək

ka. 

gətirmək.  

qələbək

1

: 

kələbək

1

. kəpəli

ka

. kəpələk

6

.  

qələb

ka

 

: 

kələb

. güclü kökldən səmirtən ot.  

qələçü

ka

  : 

kələçü

ka

. 

hədis

. 

söz, gəp danışıq.  

qələf 

: 

kələf

. qaptaq

6

. yumaq.  

qələk  

: - 

kələk gəlmək: tavluklamək

ka

:  

qələk  

: 

- kələk qılmaq yap yup qılmaq

ka

. al edmək. yubılamaq. yuplamaq.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

404 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qələk  

: 

kələk

. tar. tav. sal. təv. təf

ka

. hilə. ucluq. üçlük. tələ. çantur. 

- 

kələk gəlmək. tovlanmaq. tavlanmaq. girlənmək.  

qələkbaz: 

kələkbaz

. ütrük

ka. 

hiləci. yalançı. ütücü adam.  

qələqən  : 

gələgən

ka

. gələn.  

qələqü 

: 

kələkü

ka

. tarla sıçanı  

qələm 

: 

kələm - yımırtqa yaĢ

ka

: təzə

 

kələm. 

 

qələn 

: 

gələn

. baran. gələgən

ka

. 

- baranlar: gələnlər. - baran varmı: 

gələn varmı.  

qələnək 

: gələnək. gəlik. (

<

 

gəlmiĢ

). keçənərdən gəlib çatan öğrəklər, 

biliklər. kültür.  

qələr

ka

 

: qələr. kərtənkələnin gənəl adı.  

qələsi

ka

 

: qəlmə zamanı.  

qəlgirmək  : 

gəlgirmək

. gəlmək istəmək. 

- o sizə gəlgirmir.  

qəlğiz 

: 

gəlğiz

. qəlinğiz

ka. 

sel.  

qəlik 

: 

gəlik

ka

. 

1. 

dəvamlı gedilə, dəyilən yer. 

2. 

gəlinən, qaçılan 

sığınan yer. -

 dazın gəliyi börkçü: keçəlin qaçaq yeri, börkçü 

tükanıdı. 

3. 

gələnək. keçənərdən gəlib çatan öğrəklər, biliklər. 

kültür. 

4

. 

qələcək. qələcəki. .  

qəlikli

ka

 

: gəlmək üzərə olan.  

qəliksək

ka

: qəlməyə istəkli olan.  

qəliksəmək

ka

: gəlmək istəmək. qəlsəmək.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

405 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qəlimsenmək

ka

: qəlir görünmək.  

qəlin 

: gəlin - 

ətsiz boş, gəlinsiz toy.  

qəlin 

: gəlinin gərdəh gecəsi taxdığı başlıq: 

didim

ka

.  

qəlinğiz

ka

: 

gəlinğiz

ka. 

gəlğiz. sel. 

- gəlinğizləyü

ka

: sel qibi.  

qəliĢ barıĢ

ka

 

: gəl ged. gəliş gediş. 

- qəliĢliq barıĢlıq ev

ka

: qonuq 

odası.  

qəliĢmə 

: 

gəliĢmə

. yapraq. dirçəliş. cücərmə. inkişaf.  

qəliĢmək barıĢmaq: birbirinə gəlip gedmək.  

qəliĢmək

ka

 : qəlmək.  

qəlizlətmək 

: yoğurmaq. yoğrutmaq. qavama gətirmək.  

qəlqəlimət: 

gəlgəlimət

ka. 

gəlmək için.  

qəlqin

ka

 

: 

gəlgin

ka

. ırmaqın, dənizin daşar qabarması. mədd.  

qəlqirmək

ka

: qələ yazmaq. gəlmək istəmək.  

qəlqü 

: 

gəlgü

ka. 

qəlmə zamanı. qəliş. qələcək.  

qəlqüçi

ka

: 

gəlgüci

ka. 

qəlici. gələn.  

qəlqülük

ka

: 

gəlgülük

ka. 

gəlməyə haq qazanmış (

kimsə

).  

qəlləĢmək : 

kəlləĢmək

. tazarmaq

ka

. tazqarmaq. tazqırmaq.  

qəlmək 

: 

gəlmək. 

giriş. virud.  

qəlsəmək

ka

: gəlmək istəmək. qəliksəmək.  

qəltək 

: yumqal. fırlan.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

406 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qəltəkləmək: yumqalamaq.  

qəltürmək

ka

: gətirtmək. qəldürmək.  

qəm  

: 

kəm

ka

. 

1. 

qussə kədər. sağuş. sağınc. - 

gəm alınaz. başı sərt. 

çamış at: salqa at

ka

. 

2. 

xəstəlik. kefsizlik. 

 

qəmdən

6

 : kəmdən

6

. 

azdan. azraq olmaqdan, az olmaqdan. 

- kəmdən 

olması, serdən yeğdir. (# serdən

6

: çoxdan. çoxraq, çox, artıq).  

qəmdük  : 

kəmdük

. 

gəmdük

ka

. gəmrilmiş. 

- kəmdük sünqük ( sümük) 

kəmlük sümük: gəmik sümük: əti sıyrılmış, ayrılmış sümük.  

qəmə 

: 

sıqırqan

ka

. 

saqırqan. böyük sıçan.  

qəmənd  : 

kəmənd

. 

kamand

. sırtmaq

6

. 

duzağ. tutsaq. qısmaq

ka

.  

qəmər 

: 

kəmər

. qurın. quşaq. qurşaq. belbağ. bağ. urama. qurın. 

mahasirə.  

qəmətmək: 

qamatmaq

ka

.  

qəmgərmək 

: 

kəmgərmək

. səyrəmək. kəmlənmək. azalmaq.  

qəmi 

: 

gəmi

. uçan. iki yelkənli gəmi.  

qəmik

  

: gəmik. 

əti ayrılmış sümük

. - gəmik sümük: kəmdük sünqük: 

kəmlük sümük: əti sıyrılmış, ayrılmış sümük. - qabırqa gəmikləri. 

göğüsün yanları: küsri

ka

 

qəmí

ka

 

: gəmi. kimi.  

qəmilmək: 

kəmilmək

. qamılmaq

ka. 

söykənmək. yana yatmaq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

407 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qəminmək: 

kəminmək

. 

anqdımaq

ka

. anğdımaq

ka

. pusmaq. tuzaq qurmaq. 

çevrəsini sarmaq. yaxalamaq üçün kələk yapmaq.  

qəmircik: 

gəmircik

. qıqırdaq. quzruf. gəvək

ka

.  

qəmirmək: 

kəmirmək 

gəmürmək

ka

. 

1. 

çeynəyib yemək. 

2. 

qırağa qoymaq, 

atmaq. -  

qəmiĢ 

: 

kəmiĢ

. qıraq. atılmış.  

qəmiĢmək: 

kəmiĢmək. 

1. 

çeynəyib yemək. 

2. 

azaltmaq. çıxartmaq. qırağa 

qoymaq, atmaq. - bunu kəmiş

. - onu, bu sayışdan kəmiĢdik: onu, 

bu hesabdan çıxdıq. 

3. 

gizlətmək. qoymaq. quylamaq. - 

iyiliyi su 

ayağında kəmiĢ, başında dilə. 

4. 

əkişmək. əkmək. 

- güzdə 

kəmiĢən, yazda dəriĢər.  

qəmləmək: 

gəmləmək. kəmləmək

ka

. 

1. 

kötüləmək. xəstələmək. 

2. 

noxdalamaq. 

- qığırıb, atı gəmĢədim, qalxan süngü cumşadım. 

3. 

narahat edmək. 

 

qəmlənmək: 

kəmlənmək

ka

. 

1. 

xəstələnmək. pisəlmək. 

- at kəmləndi. 

2. 

səyrəmək. kəmgərmək. azalmaq. 

 

qəmlətmək: 

kəmlətmək

ka

. 

1. 

sıxıntı, zərər vermək. 

2. 

kötülətmək. 

3. 

xəstəlıtmək.  

qəmmək

: kəmmək

. 

qammaq

ka

. 

alçatmaq. təhqirləmək.  

qəmrilmiĢ: 

gəmrilmiĢ

. kəmdük

ka

. - 

kəmdük sümük: əti sıyrılmış sümük. 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

408 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qəmrit 

: 

kəmrit. kədrim

ka

. gəmrilmiş. arınmış. 

- kədrim ət

ka

: dəridən 

üzülmüş ət. 

 

qəmrüĢmək

ka

: gəmirişmək. gəmirmək.  

qəmürmək

ka

: 

1. 

gəmirmək. nərsəni nədən ayırmaq. 

2. 

çeynəmək. öğmaq. 

əzmək.  

qəncəklənmək

ka

 

: gəncək qılığına girmək. gəncəkləşmək.  

qənciq 

: 

qənciq

. qancıq. qiçiq oğlan.  

qənc

ka

 

: 

gənc

. cocuq. hər heyvanın kiçiğü.  

qəncliq 

: gənclik. yiqitlik

ka

.  

qəndəkarlıq

 

: 

kəndəkarlıq

. onquş

ka

. yonquş. nəqş. yazı. oyma.  

qəndik 

: 

kəndik

. ambar. yığılma yeri.  

qəndi

ka

 

: 

kəndi

. 

1. 

zat. nəfs. 

2. 

kənd. kəndü. kənüt. qala. şəhir.  

qəndlik 

: 

kəndlik

. kətlik. dostluq. arxadaşlıq. düzlük. sədaqət.  

qəndü  

: 

kəndü

. 

kənit

. 

1. 

iç. öz. zat. nəfs. 

- kənit gördüm: kəndim, özüm 

gördüm. - o kəndi aytdı: o özü sylədi. - kəndi gərək: özü gərək. 

2. 

kəndük. kəndik. ambar. qoyaq. tavarlıq

ka. 

davarlıq

ka

. taparlıq. 

tavrıq. durdaq. xəznə. tarıqlıq

ka

. darılıq. tavrıq. durdaq. xəznə. 

turdaq. yığılma yeri. yatuq

ka. 

yığın. 

- kəndükə un tıxıldı. 

3. 

kənd. 

kənüt. qala. şəhir. 

 

qəndüq : 

kəndüq

. oyulub, düzəlmiş qab, küp.  

qənə 

: 

kənə

. saqırqu

ka

. sağıqur.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

409 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qəngəĢ

 

: gəngəĢ. - gəngəşli bilik, uzlaşır, gəngəşsizin öprəşür. - gəngəĢli 

bilik utraşur, gəngəşsiz bilik opraşur. 

 

qəngəĢlik: 

- gəngəĢli bilik artamaz: dalı qalmaz.  

qən

ka

 

: 

kən

. 

kənd

. şəhər.  

qənqəmək

ka

: 

gənqəmək

ka. 

danışmaq. görüşmək. tədbir edmək.  

qənqəĢ

ka

: 

gənqəĢ

ka

. 

1. 

sığ. az. qolay. xəfif. 

2. 

işlərdə danışma. görüşmə. 

düşünmə. tədbir.  

qənqəĢli

ka

: danışıqlı. tədbirli.  

qənqəĢmək

ka

: 

gənqəĢmək

ka

. qarşılıqlı danışmaq. tədbirləşmək.  

qənqəĢsiz

ka

: 

gənqəĢsiz

ka. 

danışıqsız. tədbirsiz.  

qənov 

: oluq. arx. 

kovuĢ

. qoğuĢ

ka

. - 

su oluğu. - su dəğirmən oluğu. 

 

qənt

ka

 

: kənd. kən. şəhir.  

qənüt 

: 

kənüt

. kənd. kəndü. qala. şəhir.  

qənzək 

: 

gənzək

. ağan. (

aqan ər). gənizdən söz söyləyən. burnunda 

danışan. 

 

qənzi

ka

 

: qırmızı, sarı, yəşil kimi birtaxım rəngləri bulunan bir çin 

toxuması.  

qəpçə 

: (

<

 

qap

). 

kəpçə

. çəmçə. çöməç. çömçə. çümiç

6

. kəpəç. qapaç.  

qəpçələmək: 

kəpçələmək. 

qamıçlamaq

ka. 

qəpçəyi daldırmaq.  

qəpəç 

: (

<

 

qap

). 

kəpəç

. kəpçə. çəmçə. çöməç. çömçə. çümiç

6

. qapaç.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

410 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

qəpək 

: 

kəpək

.  

qəpək 

: 

kəpək

. 

qəpik

. 

1. 

qalan

. 

qalınqu

ka. 

2. 

sökti

ka

. söküt. hər bir oğuq, 

qopuq nəsə. 

3. 

darı kəpəyi. qavuz. qavıq

ka

. 

4. 

qıltıq

ka

. (

başta

 

bulunan

) qonaq. unda, başta bulunan qəpək. - 

qəpək yincü

ka

: 

kiçik inci. 

 

qəpələk

6

: 

kəpələk

6

. kəpəli

ka

. kələbək1.  

qəpənək: 

kəpənək

. 

1. 

kədük

ka

. yağmurluq. üst paltar, qiyəcək. 

2. 

kəpəli

ka

. 

kəpələk

6

. kələbək1.  

qəpəz

ka

 

: 

kəpəz

. pambıq. 

- kəpəz uruqlandı: pambıq qozalandı. - bəliklik 

kəpəz: fitillik pambıq.  

qəpəzliq

ka

 : 

kəpliz

. 

kəpzil

. pambıqlıq. pambıq bitən yer.  

qəpik 

: 

kəpək

. hər bir oğuq, qopuq nəsə.  

qəpimək

ka:

 

kəpimək

ka

. 

kəbimək

. bəzi yerləri qurumaq.  

qəpit 

: kəpit

ka

. məyhana.  

qəpitmək

ka

: kəbltmək. qurutmaq.  

qəpləĢmək: 

gəpləĢmək

. sanruşmaq

ka. 

ağız ağıza verib danışmaq.  

qərçəkləĢtirmək: çınlatmaq. təsdiq ettirmək.  

qərçəklik: kirtü

ka

. doğruluq. həkiqət.  

qərçəkmək: 

gərçəkmək

. çınıqmaq

ka. 

doğruımaq. doğurmaq. təhəqqüq 

tapmaq.  

qərdəĢ  

: 

- süt qərdəĢ. əmikdəş. əmgəş. bir məmədən süt içən körpələr.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

411 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

qərdiləmək 

: 

kərdiləmək

. atızlanmaq

ka

: toprağı evik, bəndlərə 

ayırmaq.  

qərdirmək: 

gərdirmək. 

çöztürmək

ka. 

çəktirmək.  

qərə 

: 

kərə

. 

1. 

qata

ka. 

dəfə. kəz. 

1. 

qıya

ka. 

qaraltı. şəbəh.  

qərək 

: 

gərək

. tutmalı

. 

tuturğu

ka

. tutqur. tutraq. tutqar. vacib

. 

 

qərəki 

: 

kərəki

. qaraqu

ka

.  

qərək

ka

 

: gərək. gərgək. gərgil. 

1. 

belə

. - yağın ərsə gərək, yundağı təqir: at 

təzəyi düşmanın atınında olsa belə dəyir: yararlıdı, dərdə dəyir. 

2. 

buxsat. icbar. lâzım. ihtiyac. 

- nə gərək

ka:

 nə gərək. (. 

<>

 

g

 ) nərək: 

ceyiçün. nəyivə gərək.