Individual rivojlanish biologiyasi fani zigota hosil bo‘lishidan organizmning tabiiy

Oositda ribosoma to’planishining intensivlashuvi.
Ba‘zi hayvonlar 
oositida qisqa vaqtda ribosoma geni (r-gen) ortishi hisobidan ribosomalar soni 
ortadi. Bu hodisa amplifikasiya yoki genlar ekstrakopirovkasi deyiladi. Dumsiz 
amfibiyalar va hasharotlarda r-gen soni ortadi. Meyoz davrida 1000-1500 ta 
qo‘shimcha yadrochalar hosil bo‘lib, ular yangi ribosomalarni sintezlaydi. 
Oogenez oxirida bu jarayon to‘xtaydi. Yadrochalar hosil bo‘lishining faolligi katta 
o‘sishning boshida kuzatiladi. Baqalarda r-genlar soni 25 000 dan ortiq bo‘ladi. 
Shunday qilib, o‘sishi davrida har xil RNKsintezlanadi va to‘planadi. Bular jinsiy 
hujayraning keyingi taraqqiyoti uchun muhim ahamiyatga ega. 
Vitellogenez. 
Sariqlik moddasinmg bir qismi oositda sintezlangan 
moddalardan hosil bo‘ladi. Bunday sariqlik moddasini "autosintetik" yoki endogen 
sariqlik deb ataladi. Sariqlik moddasining boshqa qismi oositga tashqaridan 
(geterosintetik yoki ekzogen sariqlik) kiradi. Endogen sariqlik Golji apparatida, 
endoplazmatik to‘rda smtezlangan oqsildan hosil bo‘ladi. Ba‘zi tuban hayvonlarda 
sariqlik moddasi endogen yo‘l bilan hosil bo‘ladi. Mitoxondriya ham sariqlik 
moddasi hosil bo‘lishida ishtirok etishi aniqlangan. Ma‘lumotlarga qaraganda, 
baqalarda mitoxondriya sariqlik moddasi hosil bo‘lishida ishtirok etadi. 
Ko‘pchilik oositlar sariqlik moddasi hosil qilish inikoniyatiga ega emas. 
Bundan tashqari, r-genlar amplifikasiyasi ham yetarli darajada sodir bo‘lmaydi. 
Shuning uchun evolyusiya jarayonda sariqlik moddasining oositga tashqaridan 
kelishining har xil mexanizmlari va yo‘llari paydo bo‘lgan. Oositga oziq moddalar 
kirishining fagositar, nutrimentar (gonadada joylashgan trofosit hujayralar 
yordamida) va ekstragonada (oositga boshqa organlardan oziq moddaning follikula 
hujayralari orqali kirishi) yo‘llari mavjud. Agar gonada bo‘lmasa, (bulutlar, 
kovakichlilar, kipriklichuvalchanglar) oosit organizmning turli qismida (diffuz 
oogenez) rivojlanadi va faol harakatlanib, boshqa hujayralardan fagositoz yo‘li 
bilan oziq sifatida foydalanadi. Bulutlarda shunday holat kuzatilgan. 

---

79 
Kovakichlilarda i-hujayralardan hosil bo‘lgan oogoniylar guruh-guruh bo‘lib 
joylashadi va ulardan bittasi oositga aylanadi va boshqalarni qamrab olib, hazm 
qiladi. Keyin bir necha oosit qo‘shilib ketadi, bitta yadro qoladi, boshqa yadrolar 
degenerasiyaga uchraydi. Bunday oziqlanish nutrimentar oziqlanish bo‘lib, bu usul 
har xil chuvalchanglar, bo‘g‘imoyoqlilarda uchraydi.