Individual rivojlanish biologiyasi fani zigota hosil bo‘lishidan organizmning tabiiy

Jinsni aniqlash 
 
Embrion jinsi jinsiy hujayralardagi gaploid naborli gonosoma (jinsiy 
xromosoma) larga bog‘liq. Partenogenetik, ginogenetik va aiidrogenetik 
formalarda jins ota yoki ona gonosomalari bilan aniqlanadi. Agar geterogametali 
bolsa, ikkita har xil gonosoma-XY, WZ orqali, agar gomogametali bo‘lsa, ikkita 
bir xil gonosoma-XX, ZZ orqali aniqlanadi. 
Agar erkaklik jinsi geterogametali bo‘lsa, urg‘ochi uchun XX, erkak uchun 
XY, agar urg‘ochi geterogametali bo‘lsa erkak uchun ZZ, urg‘ochi uchun ZW 
belgilaridan foydalaniladi (3-jadval). 

---

92 
3-jadval 
Hayvonlarda jinsni aniqlash uchun xromosoma formulasi 
(K.G.Gazaryan, l.V.Belousov, 1983 bo‘yicha) 
♀
♂
Misollar 
XX 
xy 
Erkaklik 
geterogametasi 
Ko‘pchilik sut emizuvchilar, 
amfibiyalar, hasharotlar 
ZW 
Urug‘chilik 
geterogameta
si 
ZZ 
Qushlar, repteliyalar, ba‘zi 
amfibiyalar, hasharotlar 
Genetik jihatdan xromosoma formulasi bir xil bo‘lsa ham, jinsni aniqlash 
mexanizmi har xil bo‘lishi mumkin. Sut emizuvchilarda Y-xromosoma erkaklik 
jinsni belgilaydigan genga ega. Ammo ba‘zi turlarida (Hemiptera) Y-xromosoma 
bo‘lmaydi, erkak jins X-xromosoma bilan aniqlanadi. Ba‘zi sut emizuvchilarda 
urg‘ochilari-X
1
X
1
X
2
,X
2
erkaklari X
l
X
2
Y, ba‘zilarida XX, XY
1
; Y
2
xromosomalari uchraydi. Bunday hollarda jinsni aniqlashda adashmaslik lozim. 
Partenogenez, ginogenez va androgenezda jinssiy ko‘payish faqat bitta jins 
xromosomalari ishtirokidasodir bo‘ladiAgar xrornosomalar diploid naborda 
bo‘lmasa, zigota nobud bo‘ladi. Ammo asalarining erkagi gaploid, urg‘ochisi 
diploid xromosoma naborga ega.Partenogenez, ginogenez vaandrogenezda diploid 
naborli organizmlar jinsi quyidagicha aniqlariadi: