"İqtisadiyyatı güclü olan dövlət hər şeyə qadirdir". "Biz neft kapitalını insan kapitalına çevirməliyik"

THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES 

Baku Engineering University  

252  

26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan 

informasiya sistemlərində yenilikləri, tərübədə işçilərin səlahiyyətlərini, hüquq və vəzifələrinin bölgü-

sünü, işçilərin ixtisas və peşə tərkidlərinin dəyişməsini, maliyyə fəaliyyətindəki yenilikləri özündə əks 

etdirir. 

Restrukturizasiyaya  belə  yanaşma  zamanı  istehsal  (xidmət)  strukturunun  yenidən  qurulması, 

texniki - texnoloji bazanın, marketinq və maliyyə - təsərrüfat fəaliyyətinin idarə edilməsinin təkmilləş-

diriməsi vasitəsilə nəqliyyat müəssisələrinin fəaliyyətinin maliyyə göstəricilərinin yaxşılaşdırılmasına 

nail olmaq olar. Beləliklə, restrukturizasiya ziyanla işləyən nəqliyyat müəssisələrinin böhran vəziyyə-

tindən  çıxarılması,  nəqliyyat  xidməti  bazarında  mövcud  sərt  rəqabət  şəraitində  mövcudluğu  (fəaliy-

yəti) üçün zəruri şərtdir. 

Nəqliyyat  müəssisələrinin  restrukturizasiyası  zamanı  müvəffəqiyyət  onun  bütün  fəaliyyətinin 

yenidən  qurulması  metodlarından  əhəmiyyətli  dərəcədə  asılıdır.  Hər  şeydən  əvvəl,  nəqliyyat 

müəssisəsinin  bazarın  hansı  seqmentində  nəqliyyat  xidməti  göstərdiyini,  onun  nəqliyyat  xidmətinin 

səmərəli  yerinə  yetirilməsini  təmin  edən  ehtiyyat  (resurs)  imkanlarını  müəyyən  etmək  lazımdır. 

Bununla  əlaqədar  olaraq  müasir  informasiya  texnologiyalarından  istifadəyə  əsaslanan,  nəqliyyat 

müəssisələrinin təşkilati strukturlarının elementləri arasında etibarlı kommunikasiya əlaqələrini təmin 

edən  informasiya  sistemlərinin  rolu  artır.  Müasir  dövrdə  qərar  qəbul  edən  idarəetmə  işçilərinə  lazım 

olan,  aktual,  keyfiyyətli  informasiya  xüsusi  dəyərli  resurs  hesab  olunur.  Eyni  zamanda  qeyd  etmək 

lazımdır  ki,  ziyanla  işləyən  nəqliyyat  müəssisələrinin  restrukturizasiyası  təbiidir,  özünün  və  cəlb 

edilən maliyyə resurslarının istifadəsini nəzərdə tutur. 

Restrukturizasiya  metodlarından  biri  istifadə  olunmayan  əsas  istehsal  fondlarının  mülkiyyət 

hüququnun  başqasına  ötürülməsidir.  Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  əmlak  səmərəsiz  istifadə  edəndən 

(mülkiyyətçidən)  səmərəli  mülkiyyətçiyə  keçdikdə  məna  kəsb  edir.  Ona  görə  də  uzun  müddətdə 

mənfət  əldə  etməkdə  maraqlı  olan  səmərəli  sahibkarların  olmamasına  görə  Azərbaycanın  əksər  özəl 

avtonəqliyyat  müəssisələrinin  müasir  tələblərə  cavab  verən  işlənmiş  strategiyaları  yoxdur.  Lakin 

Azərbaycan  Respublikasının  bütövlükdə  nəqliyyat  sisteminin  inkişafının  uzun  müddətli,  müasir 

tələblərə və beynəlxalq rəqabət şəraitində öünü doğrulda bilən strategiyası işlənmişdir. Bu strateji plan 

Azərbaycan  Respublikası  Prezidentinin  2016-cı  il  6  dekabr  tarixli  Fərmanı  ilə  təsdiq  edilmiş, 

Azərbaycan Respublikasında logistika və ticarətin inkişafına dair Strateji Yol Xəritəsində verilmişdir.  

 

ƏDƏBIYYAT 

1.  

Müflisləşmə və iflas haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu. Bakı şəhəri, 13 iyun 1997-ci il. 

2.  

Tariflər sistemi. Kazımlı X.H., Bayramov Q.S., Sadıqov B.C.,Mehdiyeva İ.Ş., Panaliyev Ə.V. Quliyev İ.Q. Bakı. 

AzTU-nun mətbəəsi, 2018. 

3.  

Л. Е. Басовский. Теория экономического анализа. Москва. ИНФРА - М.,2005. 

4.  

Анисимов А.П. Экономика, планирование и анализ деятельности автотранспортных предприятий. М. 

Транспорт, 1998. 

5.  

Бережной В.И. Управление материальными потоками микрологистической системы автотранспортного 

предприятия. Ставрополь. СевКаавГТУ,2002.  

 

 

 

BİZNES FƏALİYYƏTİ VƏ ONUN İDARƏEDIİLMƏSİ MƏSƏLƏLƏRİ 

 

i.f.d. Anar Rza 

Bakı Mühəndislik Universiteti 

[e-mail]

 

 

Dissertant Ramazan Dindar 

Bakı Mühəndislik Universiteti 

[e-mail]

 

 

XÜLASƏ 

İdarəetmə prosesi, yəni informasiyanın hərəkatı və idarəetmə qərarlarının qəbulu prosesi idarəetmə struk-

turu çərçivəsində  həyata  keçirilir. Biznesin düzgün qurulmasında bacarıqlı idarəetmənin  çox böyük  əhəmiyyəti 

vardır. O, özünə qarşı ciddi diqqət və məsuliyyətli yanaşma tələb edir. Məqalədə biznesin idarə edilməsi məsələ-

lərinə toxunulur, İstehlakçıların tələbatının ödənilməsi vəmənfəət alınması məqsədilə biznes fəaliyyətinin uğurlu 

qurulmasında istifadə olunan metod və üsullar haqqında məlumat verilir. 

Açar sözlər: Biznes, biznes fəaliyyəti, idarəetmə, idarəetmə sistemləri, işçi heyət

 

THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES 

Baku Engineering University  

253  

26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan 

“Biznes-istehlakçıların  tələbatının  ödənilməsi  və  mənfəətin  (gəlirin)  əldə  edilməsi  məqsədilə 

təşəbbüskar insanlar arasında işgüzar münasibətlərin məcmusudur. Biznes və onun mühüm istiqaməti 

olan  sahibkarlıq  fəaliyyəti  bazar  iqtisadiyyatının  ayrılmaz  tərkib  hissəsidir,  iqtisadi  artım  tempini, 

ümumi  daxili  məhsulun  strukturunu  və  keyfiyyətini  müəyyən  edir.  Biznesin  inkişafı  demokratik 

prinsiplərə  və  azad  bazar  münasibətlərinə  əsaslanan  milli  iqtisadiyyatın  formalaşması  və  davamlı 

inkişafına kömək edir.” [3, s.13] Bznesn məqsədi müəssisənin, kompaniyanın, firmanın uzun müddət 

öz fəaliyyətində cəhd etdiyi son nəticədir.  

Biznesin  idarə  edilməsinin  subyekti  kimi  firmaların  idarəetmə  aparatları,  menecerlər  çıxış 

edirlər. Lakin xarici mühit də (dövlət orqanları, İctimai təşkilatlar və s.) biznes fəaliyyətinə öz təsirini 

göstərir  və  biznesin  inkişafında  tənzimləyici  rol  oynayır.  Biznesin  idarəedilməsinin  obyekti  kimi 

firmaların  təsərrüfat  fəaliyyəti  bütövlükdə  və  ya  onun  ayrı-ayrı  sahələri  (istehsalat,  satış,  satınalma, 

marketinq, maliyyə və s.), firmaların əmək kollektivləri çıxış edirlər. 

İdarəetmə  hazırda  nizamlı  fəaliyyət  göstərən  bazarlar  və  beləliklə  də,  cəlbedici  investisiya 

şəraiti və investisiya kapitalının davamlı yerləşdirilməsi üçün mühüm zəmin hesab edilir. “Ölkələrin 

öz  biznes  mühitlərini  inkişaf  etdirmək  üçün  görə  biləcəkləri  ən  sadə  işlərdən  biri  sadəcə  yaxşı 

idarəetmədir.  Korrupsiyaya  uğramış,  qeyri-sabit  və  ya  səriştəsiz  hesab  edilən  rejimlər  investorları 

çəkindirir. YUNKTAD yaxşı idarəetməni özündə dörd başlıca prinsipi: hadisələrin qabaqcadan görülə 

bilməsi, şəffaflıq, hesabatlılıq və iştirak prinsiplərini ehtiva edən anlayış kimi qəbul edir.” [4, s.72] 

Biznesdə  gedən  proseslərin  səmərəli  idarə  edilməsinin  və  proqnozlaşdırılmasının,  müasir 

idarəetmə vastəlrəinin tətbiqinin böyük əhəmiyyəti vardır. Biznesn səmərəliliynin yüksəldlməsi və qəti 

idarəetmə  qərarlarının  verilməsi  üçün biznesn  idarəedilmə  sistemləri  işlənib  hazırlanmışdır.  Bunların 

sırasında başlanğıcını Toyota Production Systemdən (TPS)-dən götürən Qənaətli istehsal və ya Lean 

(Lиn),  SMK-ISO  9001:2008  beynəlxalq  sistemi  ilə  təsvir  olunan  menecment  keyfiyyət  sistemi, 

Sistemin  məhdudlaşdırılması  nəzəryyəsi  (müəllf  E.Qoldratt),  Amerikanın  Motorola  kompanyasının 

məhsulu olan Six Siqma sistemləri ən məşhurlarıdır.  

 SMK  üzrə  biznesin  idarə  olunması  əməkdaşların,  istehlakçıların,  sahibkarların,  alıcıların  və 

bütünlükdə,  cəmyyətin  məhsulun  keyfyyətnin  daima  yüksəldlməsi  vastəsilə  təlabatlarının  maksimal 

ödənlməsdr.  Yüksək  keyfyyətli  məhsulun  hazırlanması  istehsalçı  və  istehlakçıların  özünə  və 

kompanyanın məhsuluna inamını artırır. Bu isə nəticədə kompanyanın inkişafına, əməkdaşların maddi 

vəzyyətnin yaxşılaşmasına gətirib çıxarır.  

Six  Sigma  sistemi  isə  kompaniyanın  fəalyyətində  baş  verə  biləcək  kənara  çıxmaların 

(qüsurların)  minimumuma  endirliməsini  öz  qarşısına  məqsəd  kimi  qoyur.  Burada  keyfyyətin  plan 

göstəricisi 1 milyon əməliyyatda defektlərin 3,4 dəfədən az olmasıdır.  

Lean üzrə biznesin idarə edlməsi dəyərlərin yaradılması axınının sürətləndrlməsidir. İctehlakçı 

üçün yaradılan məhsulun dəyəri yoxdursa, o, aradan qaldırılmalıdır.  

Sistemin məhdudlaşdırılması nəzəryyəsi (TOC) müasir şəraitdə biznesn idarə olunması üçün ən 

səmərəli üsuldur. Bu məhdudlaşdırmadan maksimal istfadə müəssisəni yeni inkşaf səviyyəsinə gətirib 

çıxara bilər.  

Sistemli-məqsədli yanaşma tədqiq olunan obyektin bütün spesifik xassələrinin öyrənilməsinə və 

deməli, onun quruluşu və təşkilinin müəyyən edilməsinə yönəldilib. Hər bir sistemin ona məxsus olan 

xüsusiyyətləri,  ayrı-ayrı  xarici  təsirlərə  öz  reaksiyası  vardır.  İstehsal  obyektləri  –  mürəkkəb 

iyerarxiyalı, bir-birilə sıx bağlı, qarşılıqlı əlaqədə olan, alt sistemlərdən ibarət sistemdir.  

Biznesin  sistemli  şəkildə  idarə  olunması  davamlı  təkmilləşmə  prosesidir.  Seçilmiş  strategiya 

kompanyaya qısa müddət ərzində qarşıya qoyulan məqsədlərə çatmağa imkan verir. “Hər bir istehsal 

firması özünəməxsus istehsal sistemindən ibarətdir və əmtəələrin (xidmətlərin) istehsalına yönəldilmiş 

funksiyaların  və  hərəkətlərin  məcmusudur.  Firmanın  tamamlanmış  istehsal  hərəkətlərindən  ibarət 

sistem  əməliyyat  sistemi  adlanır.  İstehsal  sisteminin  idarə  edilməsi  –  bütün  istehsal  proseslərinin 

şüurlu  idarə  edilməsidir  və  bilavasitə  onun  tərkibinə  daxildir:  a)  müəssisənin  istehsal  fəaliyyətinin 

ümumi  strategiyasının  və  istiqamətlərinin  işlənib  hazırlanması;  b)  istehsal  sisteminin  işlənib 

hazırlanması  və  tətbiqi,  o  cümlədən  istehsal  proseslərinin  hazırlanması  və  istehsal  güclərinin 

yerləşdirilməsi haqqında qərarların qəbulu, məhsul layihəsinin hazırlanması, işlərin yerinə yetirilməsi, 

standartların  və  normaların  tətbiq  edilməsi;  c)  sistemin  gündəlik  fəaliyyətinin  planlaşdırılması  və 

nəzarətin təşkili. Bu səmərəli və ardıcıl planlaşdırmanı, sifarişlərin istiqamətlərini, məhsulun istehsal 

qrafikini, detalların, cürbəcür istehsal elementlərin axınının idarə edilməsini zənn edir.” [3, s.343] 

THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES 

Baku Engineering University  

254  

26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan 

  Firmanın  istehsal  gücünün  genişləndirilməsi  ilk  növbədə  öz  maliyyə  resurslarına  əsaslanan 

yeni  avadanlığa  və  tikintilərə  əlavə  kapital  qoymaq;  başqa  firmaları  udmaqla  və  onlarla  müştərək 

biznes  yaratmaq;  tələb  olunan  avadanlıq  və  istehsal  müəssisəsini  icarəyə  vermək;  yeni  avadanlığı 

lisenziya  ilə  birlikdə  almaq;  müştərək  müəssisə  yaratmaq  və  istehsal  güclərini  birləşdirmək;  podrat 

müqavilə  əsasında  müştərək  müəssisəni  tikmək  kиmи  müxtəlf  vasitələrlə  həyata  keçirilə  bilər. 

Məsələn,  “Amerika  kompaniyaları istehsal  güclərinin genişləndirilməsində  bütün  yuxarıda  sadalanan 

vasitələrə  rəğmən  müəssisələri  udmağa  (zəbt  etməyə)  və  ya  birləşmələrə  xüsusi  yer  ayırırlar.ABŞ-ın 

şirkətlərində  məhsul  layihəsi,  adətən  bir  qrup  yüksək  səviyyəli  mütəxəssislər  tərəfindən  hazırlanır. 

Tədqiqin böyük bir hissəsi bir qrup ixtisaslaşmış mütəxəssis tərəfindən yerinə yetirilir və adətən onlar 

müstəqil  şəkildə  işləyirlər.  Amerika  firmalarının  təcrübəsi  göstərir  ki,  ayrı-ayrı  sahələrin  təmsilçiləri 

arasında sıx münasibətlər yarandıqda mürəkkəb istehsal və satış problemlərinin həll edilməsi mümkün 

olur. Yapon firmaları isə bu kimi problemlərin həll edilməsində öz maliyyə resurslarına əsaslanırlar və 

praktiki  olaraq  özgə  kompaniyaları  almaqdan  çəkinirlər.  Bunun  da  əsas  səbəblərindən  biri  –  heyətin 

idarə  edilməsində  işçilərin  ömürlük  işə  götürülməsi  və  qərarların  qrup  şəkilində  qəbul  edilməsi 

prinsipləridir.  Buna  görə  müəssisələrin  alınıbsatılması  Yaponiyada  normal  hərəkət  sayılmır.  Yapon 

firmaları  istehsalın  inkişaf  vasitələri  arasında  əsas  üstünlüyü  müştərək  kommersiya  müəssisələrinin 

yaradılması  və  ya  tikilməsinə  verir.  Xarici  firma  partnyorluğa  cəlb  edilərkən  öz  üzərinə  müasir 

texnologiya  ilə təchizedilmə  vəzifəsini  götürür,  Yapon  firmaları  isə öz  üzərinə  istehsal  obyektləri  və 

təchizat ilə bağlı məsələləri götürməyə üstünlük verirlər.” [3, s.345] 

Azərbaycanın  milli  iqtisadiyyatının  bazar  prinsipləri  əsasında  formalaşması  həlli  vacib  olan 

problemlər sırasında biznesin inkişaf etdirilməsini də ön plana çəkir. “Bu isə aşağıdakılarla şərtlənir: 

birincisi, inkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsindən aydın olduğu kimi,  müasir biznes, sahibkarlıq rəqabət 

şəraitində  bazar  subyektlərinin  istehsal  təsərrüfat  fəaliyyətinə  xas  olan  əlamətdir;  ikincisi,  ölk 

əİqtisadiyyatının  qarşısında  duran  vəzifələrin  mürəkkəbliyi,  regionlann  sosial-iqtisadi  inkişatinın 

sürətləndirilməsi; üçüncüsü, praktiki olaraq istehsalın bütün elementlərinin təkmilləşdirilməsinin, yeni 

təsərrüfat davranış stilinin mənimsənilməsinin zəruriliyi”. [2, s.8] 

Azərbaycanda  müasr  şəraitdə  iqtisadyyatın  və  kənd  təsərrüfatının  bir  çox  sahələrndə  uğurlu 

biznes  fəalyyəti  həyata  keçirilir.  Məsələn,  “Son  3-4  ilə  qədər  Azərbaycan  çörək  bişirmə  sənayesinin 

aparıcı qüvvəsi kiçik və orta sahibkarlığı təmsil edən kiçik çörək sexləri olub. Ancaq bir neçə ildir ki, 

ölkəmizdə,  xüsusilə  Bakıda  dövlətin  dəstəyi  ilə  iri  çörəkbişirmə  müəssisələri  açılıb.  İri  çörək 

zavodlarının  əksəriyyəti  Sahibkarlığa  Kömək  Milli  Fondunun  maliyyə  dəstəyi  iləişə  düşüb.  Dövlət 

proqramlarına  uyğun  olaraq  Bakıda  və  regionlarda  çörək  istehsalı  zavodlarının  güzəştli  kreditlərlə 

maliyyələşdirilməsi  prioritet  sahə  hesab  edilib.  2014-cü  il  ərzinə  70  investisiya  layihəsi,  o  cümlədən 

sənaye ilində 28 sənaye müəssisəsi maliyyələşdirilib. Bu layihələrdən içərisində gündəlik istehsal gücü 

97  ton  olan  6  çörək  zavodu  da  var.Bundan  əlavə,  2014-cü  ildə  39  istehsal  və  emal  müəssisəsi,  o 

cümlədən  gündəlik  istehsal  gücü  79.8  ton  (illik  29.2  min  ton)  çörək  olan  3  çörək  zavodu  istifadəyə 

verilib.  2015-ci  ildə  isə  49  istehsal  və  emal  müəssisələri,  o  cümlədən  gündəlik  istehsal  gücü  67  ton 

(illik 24.4 min ton) çörək olan 5 çörək zavodu işə başlayıb.Zavodlarda istifadə olunan texnologiya və 

avadanlığının  əksər  hissəsi  Türkiyə,  Almaniya  və  Çex  Respublikasından  gətirilib.  Bu  zavodlar  tam 

gücü  ilə  fəaliyyətgöstərəndənsonra  Bakı  və  Sumqayıtda  yaşayan  istehlakçıların  70  faizini  yüksək 

keyfiyyətli və müxtəlif çeşidli çörək və çorək məmulatlarıilə təmin edə edib.” [5, s.5] 

Və yaxud aptek biznesi bütün dünyada olduğu kimi  Azərbaycanda da həssas, bütün insanların 

maraqlarına toxunan və dövlətin ciddi nəzarəti altında olan sahədir. “Ölkəmizdə 1500-dən bir qədər 

çox,  o  cümlədən  rayonlarda  850-dən,  Bakıda  600-dən  çox,  Gəncə  və  Sumqayıtda  isə  100-dək 

lisenziyalı aptek fəaliyyət göstərir. Bu isə o deməkdir ki, Azərbaycan əhalisinin orta hesabla hər 6350 

nəfərinə 1 aptek düşür.” [1, s.8] 

Ümumiyyətlə,  müxtəlif  ölklərin  biznes  subyektləri  üçün  strateji  idarə  edilmə  konsepsiyasının 

məqsədi və vəzifələri umumilik təçkil etsə də, bu məqsəd və vəzifələrə nail olma çox spesifik səciyyə 

daşıyır. Ölkənin inkişaf səviyyəsindən, biznes mühitindən, ölkənin tarixi milli köklərindən, geosiyasi 

və  coğrafi  yerləşməsindən,  ictimai  şüur  və  onun  inkişaf  səviyyəsindən,  dövlətin  yürütdüyü  biznesə 

dəstək  siyasətindən,  rəqabət  səviyyəsindən  və  bir  çox  digər  amillərdən  asılı  olaraq  biznesə  strateji 

yanaşmalar və baxışlar ayrı-ayrı ölkələrin biznes müəssisələri tərəfindən fərqlidir. 

Biznes  fəaliyyəti  sahəsində  uğurların  əldə  edilməsi  amillərindən  biri  sahibkarın  iqtisadi 

fəaliyyəti üçün zəruri məkanının təşkil olunmasıdır. 

THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES 

Baku Engineering University  

255  

26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan 

Biznesn idarə olunmasında aşağıdakı yanaşmalar həyata keçirilir: 

 1.Psixoloji  yanaşma-sahibkarlıq  qərarı  ilk  növbədə,  məntiqi-dərkolunma  aktı  kimi  nəzərdən 

keçirilir, yəni idarəetmə subyektinin müəyyən problemin həllinə yönəldilən daxili şüurlu fəaliyyətidir; 

 2.İnformativ yanaşma-qərarın qəbul olunması prosesi, ilkin informasiyanın idarəetmə qərarının 

informasiyasına  çevrilməsi  prosesi  kimi  nəzərdən  keçirilir,  qərarın  özü  isə  idarəetmə  subyekti 

tərəfindən xüsusi olaraq toplanmış, təhlil olunmuş və işlənilmiş informasiya kimi başa düşülür; 

 3.Hüquqi yanaşma-qəbul olunan sahibkarlıq qərarlarının hüquqi tərəfinə fikir verilir. Qərar, bu 

zaman  ilk  növbədə,  idarəetmə  subyekti  tərəfindən  müəyyən  olunmuş  qaydada  qəbul  olunmuş  və 

lazımi qaydada rəsmiləşdirilmiş təşkilati-hüquqi akt kimi nəzərdən keçirilir; 

 4.Tşkilati  yanaşma-sahibkarlıq  qərarı,  idarəetmə  subyektinin  praktiki  fəaliyyətini  təşkil  edən 

rəhbərin iradəli hərəkətinin məqamlarından biri kimi müəyyən olunur. 

Biznesin  səmərəliidarəedlməsi  üçün  firmanın,  kompanyanın  fəaliyyətinə  hər  zaman  nəzarət 

olunmalı  və  o,  səmərəliləşdirilməlidir.  Bu  məsələnin  həlli  üçün  isə  aşağıdakı  məsələlər  həll 

olunmalıdır:  

 Bütün  bu  hədəflərə  nail  olmaq  üçün  aşağıdakı  məsələlər  müfəssəl  şəkildə  xarakterizə 

edilməlidir: 

 “-Mövcud  fəaliyyətlərin  və  məhsulların  müfəssəl  təhlili  və  məhsul  portfelinin  yenidən 

hazırlanması. Məhsulun həyat dövrünün idarəedilməsi təcrübəsi tətbiq olunmalıdır. Bu zaman hər bir 

məhsul üzrə məsul şəxslər təyin edilməli və onun həyat dövrü hər zaman nəzarətdə saxlanılmalıdır. 

 -Müştərilərin  bır  sıra  amillər  üzrə  təsnifləşdirilməsi  və  yenidən  qruplaşdırılması.  Bu 

istiqamətdə  əsas  məqsəd  müştəri  istək  və  ehtiyaclarına  uyğun  olaraq şirkətlərin bütün  şöbələrinin  bu 

yöndə  istiqamətləndirilməsi,  dəstəklənməsi  və  müştəri  istəklərini  təmin  edəcək  müştəri 

məmnuniyyətinin qazanılmasıdır. 

 -Bölüşdürmə kanallarının təhlili və yenidən təşkili. 

 -İnformasiya  texnologiyaları  ilə  bağlı  prioritet  sahələrin  müəyyənləşdirilməsi  və  onların 

tətbiqinin  planlaşdırılması  (belə  ki,  informasiya  texnologiyaları  kifayət  qədər  vaxt,  maliyyə  və  insan 

resurslarını tələb edir). 

 -Mövcud  insan  resurslarının  fəaliyyətinin  qiymətləndirilməsi,  onların  yeni  təşkilati  struktur 

üzrə düzgün bölgüsünün aparılması və yeni bacarıqların əldə edilməsi üzrə təlimlərin keçirilməsi.” [6] 

 Müəssisə  daxilindəki  hər  kəsin  iştirakı,  müasir  istehsal  düşüncəsinin  əsas  şərtlərindən  biridir. 

Ümumi  olaraq,  işçilərin  iştirakından  danışıldığı  zaman,  müəssisə  daxili  problemlərin  həllində  bütün 

işçilərin  enerjisindən  faydalanma  fikri  başa  düşülməlidir.  Şirkətin  hər  bir  sahəsində  işləyən  işçilər 

şirkətin özünü meydana gətirməkdə və bu işçilərin bacarıqlarından istifadə edərək şirkətin maraqları 

istiqamətində birlikdə işləmək üçün şərait yaradaraq, şirkət daxili faydanı daha cox artırır. Keyfiyyətə 

nail  olmaq  üçün  məhsulun  istehsal  mərhələsinin  başlanğıcından  sonuna  qədər  hər  bir  şəxsin 

cavabdehliyi  tələb  edilməlidir.  Şirkət  daxilindəki  hər  bir  şəxs  keyfiyyət  anlayışının  əhəmiyyətli 

olduğunu  dərk  etməli  və  ona  nail  olmalıdır.Əgər,  sistemdə  bir  natamamlıq  varsa  ən  qısa  zamanda 

müəyyənləşdirilərək  lazımı  düzəlişlər  edilir.  Bznes  fəaliyyətində  keyfiyyətl  idarəetmə  sisteminin 

içindəki  bütün  proseslər  bir-birilə  qarşılıqlı  və  yaxud  biri  birinə  təsir  edən  əlaqə  halındadır  və 

müəssisənin  məqsədlərinə  çatmasına  kömək  edir.  Müəssisənin  müvəffəqiyyət  qazana  bilməsi  üçün 

müştəri razılığının təmin edilməsi əhəmiyyətli bir təsir vasitəsi olmaqla birlikdə, istehsal və müştəri ilə 

əlaqədar toplanan məlumatlar strateji qərarlar və ümumi şirkət planları üçün istifadə edilməlidir. 

Effektiv  korporativ  idarəetmə  sistemi  (yəni,  biznes  müəssisələrinin  idarə  olunduğu, 

istiqamətləndirildiyi və nəzarət edildiyi proseslər, gömrük, siyasətlər, qanunlar və müəssisələr toplusu) 

investorları  şirkətlərin  səhmlərinə  yatırmağa  ruhlandırmaq  üçün  zəruri  amildir.  Müvafiq  açıqlığı  və 

şəffaflığı, səhmdarların və kreditorların hüquqlarının səmərəli mühafizəsini, həmçinin məsuliyyətlərin 

hakimiyyət  orqanları  arasında  aydın  bölüşdürülməsini  təmin  edən  idarəetmə  prosedurları  və 

təcrübələri  isə  effektiv  və  davamlı  bazarların  yaranmasına  və  genişlənməsinə  gətirib  çıxara  bilər. 

İƏİT-in işləyib hazırladığı korporativ idarəetmə prinsiplərinə aşağıdakı istiqamətləri əhatə edir: 

 “1. Bütün səhmdarlarla (xarici və azlıqlar da daxil olmaqla) ədalətli davranış; 

 2. Səlahiyyətlərin idarəedici və tənzimləyici orqanlar arasında aydın bölüşdürülməsi;  

 3.Ümumi mənafeyə nail olunması üçün şirkət və onun bütün səhmdarları arasında əməkdaşlıq;  

 4.  Şirkətin  maliyyə  işləri  və  əməliyyatlarında  şəffaflıq  və  maraqlı  tərəflərin  bu  məsələlər 

barəsində məlumatlandırılması;  

THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES 

Baku Engineering University  

256  

26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan 

 5.Daxili informasiyadan istifadənin qarşısının alınması;  

 6.Şirkətin  məsul  şəxslərinin  və  direktorlar  şurasının  idarəetmə  və  nəzarətetmə  funksiyalarını 

effektiv icra etməsi, o cümlədən, onların səhmdarlar qarşısında cavabdehliyi.” [4, s.72] 

 Biznesin idarə olunmasında kadrların düzgün seçilməsinin mühüm rolu vardır. Bu və ya bir qox 

digər  bilik  və  bacarıqlar  idarəetmə  elmini,.  onun  qanunlarının,  prinsiplərinin,  metodlarının, 

informasiyanın  işlənməsi  vasitələrinin  öyrənilməsi  prosesində  əldə  edilir.  İdarəetmə  elminin 

təcrübənin  artan  tələblərinə  cavab  olaraq  yeni  fikirlərin  və  konsepsiyaların  irəli  sürməsini  ınəzərə 

alaraq  onun  öyrənilməsi  fasiləsiz  xarakter  daşımalıdır.  Yüksək  peşəkarlıq  səviyyəsində  fəaliyyət 

göstərən  menecerlər  idar.əetmə  fəaliyyətinin  metodları,  prinsipləri,  prosesləri  və  formaları  sahəsində 

olan  elmi  nailiyyətləri  səmərəli  fəaliyyətin  təşkilində  mütləq  qaydada  tətbiq  edilir.Müasir  şəraitdə 

menecerlər  işə  yaradıcı  yanaşmalı,  məlumatlı  olmalıdırlar,  firmanın  resurslanndan  səmərəli  istifadə 

etməyi  və  firmanm  inkişafını  təmin  etməyi  bacarmalıdırlar.Hər  bir  menecer  və  xüsusilə  də  yüksək 

pilləli  menecerlər  dərk  etməlidirlər  ki,  firma  bazar  iqtisadiyyatı  şəraitində  fəaliyyət  göstərir  və 

bazardan tamamilə asılıdır.Hər bir firma öz işçilərinin hesabına yaşayır və fəaliyyət göstərir və təkcə 

müştərilərin deyil, işçilərin də təbbatlarmm ödənilməsi üzərində ciddi düşünməlidir. Bu işdə kadrların 

seçilməsində  baş  verən  səhvlər  biznesin  düzgün  qurulmamasına  və  onun  müflisə  uğramasına  gətirib 

çıxarır. Həmin səhvlər əsasən özünü çox hallarda aşağıdakı kimi göstərir: 

1.  Firmanın drektoru özlərinin idarəetmə stilinə bənzər adamlar axtarmağa çalışır; 

2.  O, liderləri deyil, icraçıları işə götürür; 

3.  Kifayət qədər təcrübəsiz menecerlərlə çalışır; 

4.  İdarəetmə bacarığı olan menecerlər deyil, sahibkarlıq bacarıqlı menecerləri işə götürür.  

İdarəetmə  heyəti  anlayışı  dünya  təcrübəsində  çox  geniş  və  müxtəlif  mənalarda  şərh  olunur. 

Məsələn,  Beynəlxalq  Əmək  Təşkilatı  (BƏT)  idarəetmə  heyətinə  menecerlərdən  əlavə  peşəkar 

mütəxəssisləri  də  daxil  edən  daha  geniş  işçilər  kateqoriyasını  aid  edir.  Bu  da  onunlaəlaqədardır  ki, 

menecerlərlə  mütəxəssislərin  İşində  sıx  əlaqə  vardır,  onlar  biri-birindən  asılı  vəziyyətdə  daimi 

ünsiyyətdə  fəaliyyət  göstərirlər  və  firmanın  planlaşdırılmış  inkişafını  birgə  təmin  edirlər.Mühüm, 

mürəkkəb  və  məsuliyyətli  funksiyaların  yerinə  yetirilməsi  üçün  menecerlər  xüsusi  biliklərə  və  bu 

biliklərin firmanın cari fəaliyyətinin idarə edilməsində istifadə edilməsi məharətinə malik olmalıdırlar. 

 Biznesin  idarə  edilməsində  faktlara  əsaslanan  qərarların  qəbul  edilməsi  çox  mühümdür. 

“Toplanan  məlumatların  analizində  məqsəd  Keyfiyyət  İdarəetmə  Sisteminin  təsirliliyini  və 

məhsuldarlığını  artıraraq  müştəri  razılığını  ən  yüksək  səviyyəyə  çatdırmaqdır.  Bu  zaman  verilən 

qərarlar  və  onların  tədbiqi  geniş  sahəyə  yayılmış  məlumatlara  əsaslanmalıdır.  Müştəri  gözü  ilə 

baxdığımız zaman, məhsulla əlaqəli əhəmiyyətli nöqtələrin müəyyən edilməsi məqsədilə bütün əlaqə 

kanalları (Poçt, telefon, anket, üz-üzə görüşmə və sairə) istifadə edilərək müştəri ilə əlaqə qurulur və 

lazım olan məlumatlar toplanılır. Bu məlumatlar analiz edilərək həm müştəri razılığı artırılır, həm də 

müəssisənin  bazardakı  vəziyyəti  gücləndirilir.  Müştəri  ilə  əlaqəli  toplanan  məlumatlar  daim 

yeniləşdirilərək  ətrafımızdakı  şərtlərə,  texnologiyaya  və  tələblərə  əsasən  müştəri  istək  və 

ehtiyaclarında meydana gələn dəyişikliklərə dərhal cavab verilməyə çalışılır” [7] 

 Beləliklə,  bazar  münasibətləri  və  rəqabət  şəraitində  uğurlu  fəaliyyət  göstərmək  və  yaşamaq 

üçün  ən  vacib  amillərdən  biri  biznesin  strateji  idarə  edilməsidir.  Uzunmüddətli  perspektivdə  uğurlu 

firma  fəaliyyətini  təmin  edilməsi  ölkə  iqtisadiyyatın  inkşafınnın  təmin  olunması  üçün  çox  vacibdir. 

Biznesin  düzgün  idarəedilməsi  və  ona  düzgün  yanaşma  qarşıya  qoyulan  strategiyanı  qısamüddətli 

məqsədlərə çevirir.