İslam Devletinin İlk Kuruluş ve Kurumsallaşma Süreci Mehmet ŞİMŞİR ÖZ

The First Establasment and Institutionalization Process of Islamic 
State 
ABSTRACT 
Human does not have the opportunity to live alone in the life of this world. For this reason, people with similar 
characteristics began living together and formed human communities. These human communities have become society after 
certain organizations have passed away. Political organizations are among the most important organizations of societies. Political 
organizations have become state when they have certain conditions. The state has a great deal of work to protect and maintain the 
existence of all community members and organizations. For this reason, since the earliest periods of history, societies have always 
existed with political organizations and various forms of states. These elements are of great importance in human happiness, 
peace and security. 
Since Islam aims at happiness, peace and security in the life of the world and the hereafter, Islam has said many principles not 
only about individual life, but also about social life. From this point of view, it is of utmost importance that the first political 
organization in Islamic History, how, when, and by what characteristics passed and the process of institutionalization. At this 
point, almost everyone claims that the first Islamic state had passed through a time of prophet, and that the process of 
institutionalization began in the time of Omar. However, from the time of the Prophet, there is a great deal of evidence showing 
that institutionalization and the foundations of the “Diwan” organization are beginning to take place. In this article, we will talk 
about the first institutionalization process together with the insights. 
Keywords: First Islamic State, Islamic Institutions, Prophet, Omar, Diwan Organization. 
Giriş 
İnsan, maddî ve manevî çeşitli ihtiyaçları olan bir varlıktır. Bu ihtiyaçlarını karşılamak ve hayatını devam 
ettirebilmek için kendisi gibi olan insanlardan oluşan bir topluluğa gereksinim duymaktadır.
*
Etnik yapı ve 
inanç başta olmak üzere dil, bölge, kültür vb. fenomenler ise bir topluluğu diğerinden ayıran, nevi’ şahsına 
münhasır bir toplum olmasını sağlayan unsurlardır. Bir toplum sahip olduğu maddî/manevî unsurları 
muhafaza ve devam ettirebilmek için çeşitli organizasyonlar yapmak zorundadır. Bunların başında ise; tüm 
toplum organizasyonları arasında koordinasyonu temin edip, koruyucu ve geliştirici tedbirleri almak 
(Mâverdî, 1994: 25-27) gibi en temel bir görevi üstlenen “Siyasî Organizasyon” gelmektedir. Tarihteki en 
eski toplumlardan günümüzdeki en modern toplumlara gelinceye kadar her birinde var olan bu siyasî 
organizasyonlar, kendi toplumunun varlığını, devamını, korunmasını, geliştirilmesini ve diğer toplumlarla 
rekabetini sağlamaya çalışmaktadır. Siyasî organizasyonlar, belli bir kurumsal yapılanmaya ulaştığında 
*
Yrd.Doç.Dr., Necmettin Erbakan Üniversitesi, [e-mail] 
Makalenin Gönderim Tarihi: 13.09.2017; Makalenin Kabul Tarihi: 18.09.2017 
*
Konu ile ilgili açıklamalar için bkz.; İbn Teymiyye, 1985: 194; İbn Haldun, 1988: I/271-273. 

---

Mehmet Şimşir 
Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 

38 / 2017 
274 
(Kapani, 1992: 35) hükmî bir şahsiyet (Hülâgü, 1999: 21) haline bürünmekte ve “Devlet” olarak 
nitelendirilmektedir. Bu noktalardan hareketle devletin ne olduğu ile ilgili toplumsal bir gereklilik 
olmasından hareketle sosyolojik, siyasal, güç ve tasalluta dayalı bir iktidar erki olma gibi açılardan farklı 
tanımları yapılmıştır.
†
Buradan da anlaşılacağı üzere “Devlet” basit bir mefhum değil, oldukça girift ve 
çeşitli fikir unsurlarından mürekkep (Başgil, 1946: 981; Davutoğlu, 1994: IX/235-240) bir yapıdır.
Toplumlar, “Devlet”in ortaya çıkışı ve gelişmesindeki iç ve dış etkenler
‡
nedeniyle çok çeşitli devlet 
yönetim şekillerini tecrübe etmişlerdir. Kabile devletlerinden kent devletlerine, fetih devletlerinden ulus 
devletlerine, teokratik devletlerden sosyalist devletlere, monarşik devletlerden meclisli devletlere, 
demokratik devletlerden halk devletlerine, imparatorluk devletlerinden feodal devletlere vb.