Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti texnik tizimlarda axborot texnologiyalari

TForm1 *Form1; 

//---------------------------------------------------------------------- 

__fastcall TForm1::TForm1(TComponent* Owner) 

: TForm(Owner) 

{ 

} 

//---------------------------------------------------------------------- 

void __fastcall TForm1::Button1Click(TObject *Sender) 

{Canvas->TextOut(135,70,"WELCOME"); 

Canvas->MoveTo(80,90); 

Canvas->LineTo(250,90); 

Canvas->LineTo(150,40); 

Canvas->LineTo(80,90); 

Canvas->MoveTo(220,75); 

Canvas->LineTo(220,50); 

Canvas->LineTo(240,50); 

Canvas->LineTo(240,81); 

Canvas->Brush->Color=clMaroon; 

Canvas->Brush->Style=bsCross; 

Canvas->TextOut(240,65,"GOOD BYE"); 

Canvas->Rectangle(80,90,250,300); 

Canvas->Brush->Color=clGreen; 

Canvas->Rectangle(120,140,200,200); 

} 

//---------------------------------------------------------- 

---

---

43 
44-rasm.

Dastur natisaida olinadigan tasvir 


2-misol: 
O‘zbekiston respublikasining davlat bayrog‘ini chizish.

Formaga 

Button1
komponentasini o‘rnatib, uni 


«Chizish»
deb nomlaymiz va 


Button2
komponentasini o‘rnatib, uni 


«Chiqish»
deb nomlaymiz. Bu komponen-
talar uchun dastur kodini quyidagi ko‘rinishda yozamiz:


#include


#pragma hdrstop 

#include "Unit1.h" 

//------------------------------------------------------------------ 

#pragma package(smart_init) 

#pragma resource "*.dfm" 

TForm1 *Form1; 

//-------------------------------------------------------------------- 

__fastcall TForm1::TForm1(TComponent* Owner) 

: TForm(Owner) 

{ 

} 

//--------------------------------------------------------------------- 

void __fastcall TForm1::Button1Click(TObject *Sender) 

{ 

Canvas->Pen->Color = clBlue; 

Canvas->Brush->Color = clBlue; 

Canvas->Rectangle(70,50,600,150); 

// oy chizish 

Canvas->Pen->Color = clBlue; 

Canvas->Brush->Color = clWhite; 

Canvas->Ellipse(80,55,170,145); 

Canvas->Pen->Color = clBlue; 

Canvas->Brush->Color = clBlue; 

Canvas->Ellipse(105,55,195,145); 

//yulduz chizish 

Canvas->Font->Name = "Monotype Corsiva"; 

Canvas->Font->Color = clWhite; 

Canvas->Font->Size = 28; 

---

---

44 

Canvas->TextOut(180,60," ***"); 

Canvas->TextOut(180,85,"****"); 

Canvas->TextOut(180,110,"*****"); 

Canvas->Pen->Color = clRed; 

Canvas->Brush->Color = clRed; 

Canvas->Rectangle(70,150,600,160); 

Canvas->Pen->Color = clWhite; 

Canvas->Brush->Color = clWhite; 

Canvas->Rectangle(70,160,600,260); 

Canvas->Pen->Color = clRed; 

Canvas->Brush->Color = clRed; 

Canvas->Rectangle(70,260,600,270); 

Canvas->Pen->Color = clGreen; 

Canvas->Brush->Color = clGreen; 

Canvas->Rectangle(70,270,600,370); 

}//------------------------------------------------------------------- 

void __fastcall TForm1::Button2Click(TObject *Sender) 

{ 

Form1->Close(); } 

Natijada quyidagi tasvirni olamiz (45-rasm): 

45-rasm. 
Dastur bajarilishi natijasida olingan tasvir 
Nazorat sаvоllаri: 
1.

Borland С++ da tasvirlar bilan ishlash uchun qanday sinflardan foydalaniladi?

2.

C++ tili qanday grafik imkoniyatlarga ega?

3.

Ekranda chizmalarni hosil qilish uchun qanday metodlarni bilasiz?

4.

Qanday bo‘yash turlari mavjud?

Tajriba ishini bajarish uchun topshiriq variantlari: 

1. Borland С++ ning Canvas xossasining usullaridan foydalanib ixtiyoriy grafik 

tasvir yarating.
2. Image komponentasidan foydalanib formaga rasmlarni o‘rnating va uning xos-
salarini o‘zgartiring.

---

---

45 

7-LABORATORIYA ISHI 

C++ BUILDER 6 MUHITIDA HAR XIL TURDAGI SO‘ROVLARNI 

TEXNIK TIZIMLARINING MA’LUMOTLAR OMBORIDA AMALGA 

OSHIRISH 

Ishdan maqsad
: Borland C++ Builder6da ma‘lumotlarbazasini yaratish va qay-
ta ishlash usullarini o‘rganish.


Topshiriqlar: 

1. Ma‘lumotlar bazasiga qo‘yiladigan talablar. 

2. C++ Builder6da ma'lumotlar bazasi bilan ishlovchi komponеntlarni o‘rganish.
3. Ma‘lumotlar bazasiga murojaat qiluvchi komponentalar bilan ishlash. 
Nazariy qism 

TADOTable obyekti ham xuddi TTable obyekti kabi ma’lumotlar bazasidagi 

biror jadvalga bogʻlanish va unga murojaat qilish uchun xizmat qiladi. Bu
obyektdan asosan MSAccess ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimida yaratilgan 
ma’lumotlar bazasi bilan ishlashga moʻljallangan. Bu obyekt asosan
TADOconnection obyekti bilan birga qoʻllanilib, TADOConnection ma’lumotlar 
bazasiga ulanadi. Shundan soʻng bir yoki bir nechta TADOTable obyektlari
Connection xususiyati yordamida TADOConnectionga ulanadi va TableName 
xususiyati yordamida kerakli jadval bilan bogʻlanadi. Obyektni faollashtirish uchun
“Active” xususiyati qiymatini “true” ga oʻtkazish kerak. Bu obyekt yordamida 
ma’lumotlar bazasidan ma’lumotlarni biror filtr yordamida ajratib olish mumkin.
TADOTable obyektini bir necha xususiyatlarini koʻrib chiqamiz: 


Active – xususiyati ikkita qiymat qabul qiladi, agar “true” qiymat 

boʻlsa jadval faol hisoblanadi, “false” qiymat boʻlsa jadval yopiqligini bildiradi.



ReadOnly – xususiyati agar “true” qiymat qabul qilsa jadval “Faqat

oʻqish uchun” rejimi faol boʻladi. Jadval ochiq boʻlganda ReadOnly xususiyatini 
oʻzgartirib boʻlmaydi.


TableName – jadvalning nomi.



Connection – jadvaldagi ma’lumotlar bazasi bilan bogʻlanish uchun

xizmat qiladi.


Filter – jadvaldagi ma’lumotlar bazasini saralash imkonini beradi. Mi-

sol uchun, saralashni amalga oshirish uchun quyidagi dastur kodini kiritish mumkin:

ADOTable1->Filtered = false; 
ADOTable1->Filter = "Name like ‘C*’";
ADOTable1->Filtered = true; 
1-misol. MS Access dasturida yaratilgan ma’lumotlar bazasidan foydalanib,
forma darchasida guruhining ma’lumotlar bazasini qayta ishlash dasturi ishlab 
chiqilsin.

---

---

46 

Misolni vizual muhitda dasturlash uchun 1 ta ADOConnection, 1 ta ADOTa-
ble, 1 ta DataSourse, 1 ta DBNavigator, 1 DbGrid, 3 ta Label, 2 ta Edit va 2 BitBtn
komponentalari kerak boʻladi. Dastur 2 ta Form darchasida amalga oshiriladi.
Forma1 darchasiga oʻrnatilgan komponentalar xususiyatlarini quyidagicha 
belgilaymiz:
Komponentalar xususiyatlarini kiritish. 8-jadval.