Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti texnik tizimlarda axborot texnologiyalari

Simvolli yechish. 
Tenglamaning simvolli yechimini topish uchun quyidagi 
ketma-ketlikni bajarish kerak:
1. Yechiladigan tenglamani kiritish va tenglama yechimi boʻlgan oʻzgaruvchini 
kursorning koʻk burchagida ajratish.
2.

Bosh
menyudan 

Symbolics

Variable


Solve

(Simvolli
ifoda


Oʻzgaruvchi


Yechish) buyrugʻini tanlash. Tenglamani yechish 5-rasmda 

keltirilgan.

Sonli yechish. 
Algebraik tenglamalarni yechish uchun Mathcadda bir necha 
funksiyalar mavjud.
Ulardan Root funksiyasini koʻrib chiqamiz. Bu funktsiyaga murojaat 
quyidagicha:
Root(f(x),x). 

---

---

10 

Root funksiyasi iteratsiya usuli sekuhix bilan yechadi va sabab boshlangʻich
qiymat oldindan talab etilmaydi. 6-rasmda tenglamani sonli yechish keltirilgan. 
Tenglamani yechish uchun odlin uning grafigi quriladi va keyin uning sonli
yechimi izlanadi. Funksiyaga murojaat qilishdan oldin yechimga yaqin qiymat 
beriladi va keyin Root funksiya kiritilib, x0= beriladi.
5-rasm. Tenglamani simvolli yechish 

6-rasm. Tenglamani sonli yechish va uning grafigini qurish 

Root funksiyasi yordamida funksiya hosilasini nolga tenglashtirib, uning 
ekstremumini ham topish mumkin. Funksiya ekstremumini topish uchun quyidagi
ketma-ketlikni bajarish kerak: 
1. Ekstremum nuqtasiga boshlangʻich yaqinlashishni berish kerak;
2. Root funksiyasini yozib uning ichiga birinchi tartibli differentsialni va 
oʻzgaruvchini kiritish;
3. Oʻzgaruvchini yozib teng belgisini kiritish; 
4. Funksiyani yozib teng belgisini kiritish.

---

---

11 

Tenglamalar tizimini yechish. 
Mathcadda tenglamalar tizimini yechish 
Given…Find hisoblash bloki yordamida amalga oshiriladi. Tenglamalar tizimini
yechish uchun iteratsiya usuli qoʻllaniladi va yechishdan oldin boshlangʻich 
yaqinlashish barcha noma’lumlar uchun beriladi (7-rasm).
Tenglamalar tizimini yechish uchun quyidagi ketma-ketlikni bajarish kerak: 
1. Tizimga kiruvchi barcha noma’lumlar uchun boshlangʻich yaqinlashishlarni
berish;

2. Given kalit soʻzi kiritiladi;

3. Tizimga kiruvchi tenglama va tengsizlik kiritiladi. Tenglik belgisi qalin 
boʻlishi kerak, buning uchun Ctrl+= klavishilarini birgalikda bosish kerak boʻladi
yoki Boolean (Bul operatorlari) panelidan foydalanish mumkin. 
7
- rasm. Chiziqsiz tenglamalar tizimini yechish
4.

Find funksiyasi tarkibiga kiruvchi oʻzgaruvchi yoki ifodani kiritish.

Funksiyaga murojaat quyidagicha bajariladi: Find (x, y, z). Bu yerda x, y, z –
noma’lumlar. Noma’lumlar soni tenglamalar soniga teng boʻlishi kerak. 

8-rasm. Chiziqsiz tenglamalar tizimini simvoli yechimini topish