Iv asrdan XIII asr boshlarigacha 7-sinf o‘quvchilari uchun darslik
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mulohaza uchun
- Ijodiy faoliyat 163 1 2 3 4 164
- Ma’lumot uchun
|
Bilasizmi?
162 Qoraxoniylar, g‘aznaviylar, saljuqiylar, anushteginiylar davrida iqtisodiy va mada - niy taraqqiyot yuksalgan. XI-XII asrlarda pishiq g‘ishtdan binolar qurish maho - rati yuksak darajaga yetgan. Imoratlarni sakkiz burchakli peshtoqlari baland ko‘tarilgan va ha shamatli gumbazlar bilan yopilgan holda qurish odat tusiga kirgan, naqshin - kor g‘isht terish san’ati rivojlangan, g‘ishtlarga o‘yma naqshlar berilgan. Aholi orasida «musulmon g‘isht» deb yuritiladigan qurilish ashyosi, sariq loydan tayyorlanib, maxsus xum - donlarda pishirilgan. Har bir shahar va viloyatda o‘ziga xos me’moriy uslublar rivojlangan. Bular algebra va geo - metriya fanlarining rivojlanganligidan ham dalolat beradi. Mulohaza uchun Berilgan rasm asosida quyidagi savollarga javob bering: 1. G‘ishtlarning terilishiga e’tibor bering. Ularning usullariga nom qo‘ying. 2. Bunday naqshlarni terish uchun yoki pishiq g‘ishtlarni yara- tish uchun qanday texnologiyalardan foydalanishgan? Pishiq g‘isht tayyorlash mexanizmini bilasizmi? 3. Geometriya fanidan olgan bilimlaringizga tayanib, naqshlarni chizing. Qanday chiziqlardan foydalandingiz? 4. Berilgan rasmda nechta burchak bor, sanab ko‘ring. Ularning o‘lchamini topa olasizmi? Ijodiy faoliyat 163 1 2 3 4 164 Saljuqiylar davrida fan va madaniyat taraqqiyoti uchun barcha shart-sharoit yaratib berilgan. Ushbu xonadonga mansub oliy hukm - dormi, shahzodami yoki malikami, hammalari biror-bir shaharda bir yoki bir nechta madrasa qurishni o‘z vazifalari deb bilganlar. Ulardan vazirlar, amirlar, mahalliy ho - kimlar ham o‘rnak olib ish tutganlar. Mashhur vazir Nizomulmulk o‘z davrida ko‘plab madrasalar qurdirgan. Ilm toliblari ham diniy, ham dunyoviy sohalarda bilim olgan - lar. O‘quvchilarga oylik nafaqa berilgan, joy bilan ta’minlangan. Ularni o‘z davrining yetuk olimlari o‘qitgan. Ilm toliblarining ixtiyorida ko‘p ming sonli kitoblarni o‘zida jamlagan kutubxonalar ham bo‘lgan. Nizomulmulk tomonidan asos solingan Bag‘doddagi «Nizomiya» madrasalari - dan birida olti ming talaba yashab, ta’lim olgani ma’lum. Har bir madrasa qoshida kutubxona, ayrimlarida shifoxona ham mavjud bo‘lgan. Jumladan, Nishopurda asos solingan madrasaga shifoxona ham biriktirilgan. Madrasada astronomlar, matematiklar, falakiyotshunoslar, riyoziyotchilar, tabib - lar, kimyogarlar, yirik shoirlar faoliyat ko‘rsatganlar. Ular o‘z zamonlarining barcha ilmlaridan xabardor bo‘lganlar. Marv noibi Ma’mun 813-yilda Bag‘dod xalifaligi taxtiga o‘tiradi. U Xuroson, Mo - varounnahr va Xorazmdagi ilm ahlini Bag‘dodga olib ketadi. Ular orasida tarixda mashhur Muhammad Muso Xorazmiy ham bo‘lgan. Ma’lumot uchun Nima uchun xalifa Ma’mun, keyinchalik, qoraxoniylar, somoniylar, g‘aznviylar, sal- juqiylar davrida ilm-ma’rifat rivojlangan? Javobingizni Imom Buxoriyning: «Ilmdan o‘zga najot yo‘q va bo‘lma- gay», — degan hikmati bilan asoslang. Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|