İxtisasın adı: Tərəvəz ustası Modulun nömrəsi

Modulun adı: Ədviyyat, bitki çayları və dərman bitkiləri 
127 
Qeyd:
Ümumi qulluq işlərinə daxil olan suvarma, gübrələmə, xəstəlik və zərərvericilərə 
qarşı mübarizə tədbirləri gələcək təlim elementlərində öz əksini tapacaq.
3.5. Ədviyyat, bitki çayları və dərman bitkiləri əkinlərində yayılmış alaq otları və 
onlara qarşı mübarizə tədbirləri 
Əkin sahələrində yayılmaqla onları zibilləyən və insanlar tərəfindən becərilməyən bitkilər 
alaq
adlanır.
Alaqlar kənd təsərrüfatına hərtərəfli və böyük ziyan vururlar. Alaqlar hesabına hər il 
dünyada istehsal edilən kənd təsərrüfatı məhsullarının ümumi həcmi 10-15 % itirilir və 
məhsul istehsalına çəkilən xərc isə 30 %-ə qədər artır. 
Qızıl sarmaşıq 
(Cuscuta sp.)
 
Cincilim 
(Stellaria media)
 
Unluca 
(Chenopodium album)
 
Ağ qızıl pencər 
(Amaranthus albus)
 
Аdi zəncirotu 
(Taraxacum vulqare
)
 
Şəkil 3.8. Tərəvəz sahələrində yayılmış alaqlar 
Alaq basmış ədviyyat, bitki çayları və dərman bitkiləri sahələrində məhsulun kəmiyyət 
və keyfiyəti kəskin aşağı düşür. Bu isə alaqların çox yayıldığı sahələrdə məhsuldarlığın 

---

İxtisasın adı: Tərəvəz ustası (Tərəvəzçilik mütəxəssisi) 
128 
azalması, mədəni bitkilərin inkişafı üçün tələb olunan şəraitin pisləşməsi ilə əlaqədardır. Yəni 
alaqlar mədəni bitkilərə nisbətən tez və güclü inkişaf edərək onları işıqdan, sudan və qida 
maddələrindən məhrum edirlər. Xüsusilə ilk inkişaf mərhələsində zəif inkişaf edən mədəni 
bitkilər alaqlar tərəfindən daha çox sıxışdırılırlar. Nəticədə kölgədə qalan ədviyyat, bitki 
çayları və dərman bitkilərinin boyu çox uzanır və yatmaya meyilli olurlar. Razyana və cəfəri 
kimi ədviyyat, bitki çayları və dərman bitkilərinin toxumu çox gec cücərdiyindən və körpə 
bitkilər ləng inkişaf etdiyindən sürətlə böyüyən sıx alaq otları torpaqda olan suyu, qidanı alır 
və onları kölgələndirib sıradan çıxarır.
Ədviyyat, bitki çayları və dərman bitkiləri münbit və yumşaq torpaqlarda becərildiyinə 
və peyindən daha çox istifadə edildiyinə görə ədviyyat, bitki çayları və dərman bitkilərinin 
əkinlərində 30 fəsiləyə aid 100-ə qədər alaq növünə təsadüf edilir. Həmçinin torpaq ardıcıl 
olaraq yumşaldığına görə, həmin sahələrdə ən çox azillik alaq bitkilərindən cincilim, iran 
bulaqotu, unluca, aptek şahtərəsi, quş əppəyi, bostan südotu, göyümtul qıllıca, baxça 
pərpərəni, sərilən dəmirtikan, qızıl sarmaşıq daha çox inkişaf edir (Şəkil 3.8). Çoxillik 
alaqlardan bağayarpağı, yabanı nanə, südləyən, çayır, kalış nisbətən geniş yayılır. Onu da qeyd 
edək ki, şəkildə təsvir edilən alaq bitkiləri (cincilim, unluca, adi qızıl pencər) bəzi hallarda 
ayrıca sahədə mədəni bitki kimi becərilir. 
Alaq bitkiləri əkin sahələrində aparılan aqrotexniki tədbirlərin, o cümlədən cərgəarası 
becərmələrin keyfiyyətini aşağı salır, suvarma və yemləmələrin səmərəliliyini azaldır. Alaqlar 
mədəni bitkilərin növ və sort keyfiyyətinə də təsir edir.
Alaq bitkilərinə qarşı mübarizə profilaktiki və qırıcı tədbirlər aparmaqla həyata keçirilir. 
Profilaktiki tədbirlər alaqların yayılmasının qarşısını alan karantin və qabaqlayıcı 
tədbirlərdən ibarətdir. Qırıcı tədbirlər isə aqrotexniki (mexaniki), fiziki, kimyəvi və bioloji 
üsullarla aparılır.