Jahon ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi

etuvchi tarkibi, uning o’zgarishi dinamikasi, ishlab chiqarishning hududiy 
jamlanish darajasi bilan belgilanadi. arbning sanoati rivojlangan mamlakatlari, 
Sharqiy Yevropa va MDH mamlakatlari hissasiga ichki transport yuk tashishining 
taxminan 80 foiz to’g’ri keladi, va ular ana shu ikki guruh o’rtasida taqsimlanadi. 
Ammo transport turlarining nisbati keskin farqlarga ega. G’arb mamlakatlarida 
umuman yuk aylanmasining 25 foiz temir yo’l transport hissasiga, avtomobil 
transportiga - 40 foiz, qolgan 35 foiz esa ichki suv, dengiz kabotaji va quvurlar 
hissasiga tg’ri keladi.
MDH va Markaziy-Sharqiy Yevropa mamlakatlaridagi umumiy yuk tashish 
hajmida temir yo’l yetakchilik qiladi - 60 foizga yaqin, ayni paytda avtomobil 
transporti hissasiga faqat 9 foiz tqri keladi. Shimoliy Amerikada temir yl va 
avtomobil yo’li ulushlari qariyb bir-biriga tenglashdi, ayni paytda Rossiyada bu 
nisbat tegishli ravishda - 46 va 9 foizga yaqin. Temir yl va avtomobilda yuk 
tashish tannarxi rtasidagi ulkan farq (15 baravar) mamlakatimizdagi avtomilda
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

yuk tashish rivojlanishini ob’yektiv tarzda cheklab turibdi, holbuki, AQSHda bu 
farq faqat 4 baravami tashkil etadi. Bunday farq, o'z navbatida, bir qator omillar 
bilan izohlanadi: Sobiq Ittifoqda yo’l tarmog’ining kam rivojlanganligi va sifati 
pastligi (sobiq Ittifoqda mustahkam qoplamali yo’llar ulushi 1ЛЗ ni tashkil etadi, 
holbuki, AQSHda bu krsatkich 60 foizdan ortiq blib, ayni paytda yl tarmog’i
6 marotaba uzun), sobiq Ittifoqda avtomobil parki tarkibida hanuzgacha o’rta 
hajmdagi yuk mashinalari kp blib, bu park imkoniyatlaridan kamroq 
foydalanishni keltirib chiqaradi va h.k. G’arbiy va Markaziy-Sharqiy Evropa