Jahon ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi

konteynerlar, tezkor ixtisoslashgan kemalar), ikkinchi tomondan - kemalami 
yurish tezligining kamayishi, ortiqcha tonnalarni yutib yuborish, energiya sarfini 
kamaytirish maqsadida boshqa transport turlarida ham tezlikni kamaytirish. Bir 
tomondan, transport oqimlarini yiriklashtirish va integratsiya qilishga moyillik 
vujudga keldi (yirik polimagistrallar, transport jarayoni samaradorligini oshirish 
uchun jahon liniyalari, transport yo'laklarini shakllantiradi). Boshqa tomondan 
esa, yuk tashishlar dispersiyasi, nisbatan mayda yuqori darajada ixtisoslashgan 
transport vositalarini ishlab chiqarish, aniq maqsadli konteynerlami joriy etish, 
olib kelish-tashishni ta’minlovchi fider yl aloqalarini rivojlantirish kuzatilmoqda.
Harakatlanuvchan tarkib va tarmoqli elementlar rivojlanishi, tizimning chiziqli 
va uzelli elementlari o’rtasidagi ziddiyat kuchayib bormoqda. Bandargohlar 
odatda yuk aylanishi sur’atlaridan ortda qolmoqda, kapital qo’yilmalami jamlash 
maqsadida bandargohlarning ierarxik tizimlari vujudga keladi, ayni paytda ular 
o’rtasidagi raqobat kuchayib boradi. Jnatuvchi bandargohlar bilan qabul 
qiluvchi bandargohlar rtasida nomutanosibliklar vujudga keladi. Bundan yuk 
ortilmaydigan tizimlarga moyillik vujudga keladi: daryo-dengizda suzuvchi
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

kemalar, barja tashuvchilar, paromlar, nakat kemalarga moyillik kelib chiqadi. 
Jahon miqyosidagi yirik muammolga AQSHning Atlantika okean qirg’og’ida 
chuqur suv bandargohlarining yqligi bilan bog’liq.
Jahon dengizida rivojalanayotgan davlatlar ulushi - jami 25 foiz («qulay 
bayroqlarsiz»), ayni paytda jahon yuk jnatmalarida bu krsatkich 50 foizdan ortiq.
Transport quwatlari ortiqchaligi muammolaridan biri - temir yo’l va avtomobil