Jo‘rayev 0 ‘zbekiston tarixi (Milliy istiqlol davri) uchinchi kitob «sharq» nashriy ot-matb aa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati toshkent 2011

«biz endi o‘z-o‘zini boshqaruv usulini keng joriy qilamiz. Mahal-
la, qishloqqacha o‘zini o‘zi boshqarishi, mustaqil bo‘lishi zarur.
Bu beboshlik, bo‘ysunmaslik degani etnas. Bunda har qanday
rahbar... xalq oldida, yurt oldida mas’ul va javobgardir, degan
qoidadan kelib chiqishi shart», 
- deb uqtirdi. Bunday ko‘rsatma 
respublikada amalga«oshiriladigan kadrlar siyosati uchun asos qilib 
olindi, qator chora-tadbirlar ko‘rildi.
Mamlakatda eng aw alo, quyi boshqaruv organlari kadrlari- 
ni davr talabiga mos darajada mustahkamlashga kirishildi. Chunki 
1980-yillar oxirlarida sobiq markazning safsata aralash ko‘rsatmalari 
va tavsiyalari bilan boshqaruv tizimida boshboshdoqlik yuzaga kel- 
gan edi. 0 ‘shanda ko‘p yillik partiya hukmronligi yoniga sho‘rolar, 
ya’ni Kengashlar hukmronligi qo‘shildi. Ular esa ayni paytda xalq 
deputatlari ijroiya qo‘mitalari vazifasini ham bajara boshladi. Shu 
bilan birga, hokimiyat tarkibida ijroiya qo‘mitalar ham saqlab qo- 
lindi. Natijada qo‘sh hokimiyatchilik yuzaga keldi. Bu ma’lum da­
rajada bozor iqtisodiyotiga o‘tish jarayonida boshqaruvda bir-birini 
takrorlash, ayni chog‘da bir-biriga xalaqit berish kabi illatlami kel- 
tirib chiqardi. Boshqacha qilib aytganda joylarda boshqaruvchi ko‘p 
bo‘lib, javobgar shaxs, mas’uliyatni o‘z bo'yniga oladigan rahbar 
kadr topilmay qoldi.
Bu hoi tabiiy ravishda joylarda hokimlik boshqaruvini fStsh- 
kil qilishni talab qila boshladi. Shuning uchun 1994-yil 4-yanvar 
0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashi to‘qqizinchi sessiyasida
149

---

« 0 ‘zbekiston respublikasining mahalliy hokimiyat idoralarini qayta 
tashkil etish to‘g‘risida» qonun qabul qilindi.
Oliy Kengash «Iqtisodiyotni bozor munosabatlariga o‘tkazish 
sharoitida ijroiya hokimiyatini mustahkamlash zarurligi munosabati 
bilan:
1. 0 ‘zbekiston Respublikasining viloyatlari, tumanlari va sha- 
harlarida vakillik hokimiyatiga hamda ijroiya-boshqaruv hokimiyati- 
ga boshchilik qiladigan hokimlar lavozimi ta’sis etilsin:
2. Belgilab qo‘yilsinki:
- viloyatlaming hokimlari, 0 ‘zbekiston Respublikasining Pre- 
zidentiga va Xalq deputatlari tegishli kengashlariga hisob beradi- 
lar. Prezidentning joylardagi rasmiy vakillari bo‘ladilar. 0 ‘zbekiston 
Respublikasi Prezidenti tomonidan tayinlanadilar va lavozimidan 
ozod qilinadilar. Hamda shundan so‘ng tegishli xalq deputatlari 
kengashlari tomonidan tasdiqlanadilar;
- tumanlar va shaharlaming (Toshkent shahri bundan mustasno) 
hokimlari tegishli viloyat hokimi tomonidan tayinlanib, xalq depu­
tatlari tegishli turnan, shahar kengashi tomonidan tasdiqlanadilar», -
degan mazmunda qaror qabul qildi.
Shuningdek, ushbu hujjatda hokimlar boshchiligida xalq depu­
tatlari viloyat, shahar, turnan Kengashlari mahalliy ahamiyatga molik 
barcha masalalami umumdavlat manfaatlariga mos tarzda, Kengash 
hududida yashayotgan fuqarolaming manfaatlaridan kelib chiqqan 
holda hal qiladilar. 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Farmonlari- 
ni, yuqori davlat idoralarining qarorlarini amalga oshiradilar, - deyi- 
ladi.
Shundan keyin, qonun talablari asosida joylarda viloyat, shahar 
va turnan hokimlarini tanlash, tayinlash ishini amalga oshirish uchun 
tashkilotchilik ishlari amalga oshirildi. Awalo boiajak yangi ho- 
kimlaming bilim darajasi, tashkilotchilik va tadbirkorlik fazilatlari, 
xalq ichida obro‘-e’tiborga ega bo‘lish, ishni uddaburonlik bilan olib 
borish fazilatlari hisobga olindi. Shu ma’noda Prezident devoni, Va- 
zirlar Mahkamasining mas’ul xodimlari, viloyatlarda, shahar va tu- 
manlarda deputatlar va mahalliy faollar bilan jonli, oshkora suhbat, 
maslahatlashuv olib bordilar.
Hokimlaming ko‘pchiligi rahbarlik ishida va katta hayot tajri- 
basiga ega kishilami tashkil qilar edi. Ayni paytda hokimlar safiga 
yangi kuchlar ham kelib qo‘shildi. Masalan, 50 dan ortiq hokimlar 
birinchi marta turnan va shahar rahbarligiga kelgan kishilar edilar. 
Ular respublikada yashovchi turli millatlaming vakillari edi. Jumla- 
dan 7 millat vakili hokim - ya’ni birinchi rahbar qilib tasdiqlandi.
150

---

Yangi sharoitda rahbarlik lavozimlariga ko‘plab yangi, yosh 
kadrlar qo‘shildi. Bu hoi mustaqillik sharoitida rahbarlikning 
yangicha ish uslubini ularga o'rgatishni taqozo qila boshladi. Shu 
maqsadda 1992-yil 3-aprelda Toshkentda viloyat, shahar va turnan 
hokimlari bilan 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I. Karimov- 
ning birinchi uchrashuvi boidi. Ushbu uchrashuvda mustaqillik 
qoiga kiritilgandan keyingi davrdagi dastlabki yutuqlar, kadrlar 
siyosatining shakllanishi va uning strategiyasi atroflicha tahlil qi- 
lindi. Mavjud kamchiliklar va galdagi vazifalar ko‘rib chiqildi. 
Chunki, ayrim joylarda aw algi partiya va sovet tashkilotlaridagi 
eskicha uslubdan hamon voz kechilmagan edi. Masalan, fuqarolar 
bilan ishlash, ulaming talab va istaklarini qondirish borasida joy­
larda jiddiy nuqsonlarga yo‘l qo‘yilayotgani uchrashuvda tashvish 
bilan qayd qilindi. Masalan, 1992-yilning yanvar - mart oylarida 
mamlakat Prezidenti qabuliga 5000 ga yaqin kishi murojaat qil- 
gani, bu aw algi yilga nisbatan ancha ko‘p ekanligi aytildi. Eng 
ko‘p shikoyat va arizalar bilan murojaat qiluvchilar Samarqand, 
Toshkent, Qashqadaryo va Farg‘ona viloyatlari fuqarolari edi. 
Xatlar mazmunini o ‘rganish Prezidentning nomiga kelgan umumiy 
shikoyat va arizalarining 80 foizini joylaming o‘zida hal qilish 
mumkinligini ko‘rsatdi.
Masalan, Xorazm viloyatining Hazorasp tumanidan yo‘llangan 
xatda bir guruh o‘qitwvchilar 1989-yildan buyon yer uchastkasi oli- 
sholmayotganligi haqida Prezidentga shikoyat qilingan. Bu masala 
turnan va viloyat rahbarlari huzurida hal boimagan. Oqibatda Pre- 
zident devoni aralashuvi bilan masala ijobiy hal qilindi. Ikkinchi ja- 
hon urushining nogironi farg‘onalik M.Yo‘ldoshev uy-joy sharoitini 
yaxshilash yuzasidan 1991-yil oxirida Prezidentga xat bilan muro­
jaat qiladi. Biroq, Farg‘ona viloyati ijroiya qo‘mitasi bu masalaga 
mas’uliyatsizlik bilan qarab «arizachining urush nogironi ekanligini 
inobatga olib tegishli hujjatlar bilan yashash joyidan imtiyozli nav- 
batga olinishi taklif qilindi», degan mazmunda javob xati yo‘llagan. 
Vaholanki, M.Yo‘ldoshev 1988-yildan buyon imtiyozli navbatda tur- 
gan. Ushbu ikki misol jamiyatda tub yangilanish jarayoni boshlan- 
ganiga qaramasdan, joylardagi hokimliklarda fuqarolaming talab va 
ehtiyojlariga e ’tiborsizlik bilan qaralayotganini ko'rsatadi. Boshqa- 
ruv shakli o‘zgarsa-da, eski uslub o‘zgarmagani, bu natijada mahal- 
liy hokimiyat tasarrufiga tegishli bo‘lgan ko‘pdan ko‘p masalalar 
idorama-idora o‘tib yurishiga olib kelmoqda edi. Bunday usluMan 
yangi sharoitda mutlaqo voz kechish yangi jamiyatning qat’iy talabi 
ekanligi ko‘rsatib o‘tildi.
151

---

Uchrashuvda Prezident I. Karimov qanday tamoyillar va talablar 
asosida kadrlar tanlash lozimligi haqida fikr yuritib, quyidagi holat- 
larga alohida urg‘u berdi: