K. B. Urazov buxgalteriya hisobi va

 
1610 « Materiallar qiymatidagi chetlanishlar».
Ushbu schet korxonaning hisob 
siyosatida materiallarning tayyorlov va sotib olish qiymatini hisob baholarida aks ettirish 
ko‗zda tutilgan holda qo‗llaniladi. Hisob bahosi bo‗ lib, odatda, normativ yoki rejali 
tannarx hisoblanadi. Tayyorlangan (sotib olingan) materiallarning haqiqiy tannarxini 
hisob bahosidan ko‗p bo‗lishi ushbu schetning debetida, kam bo‗lishi esa uning kreditida 
1510-schet bilan korrespondensiya-langan holda aks ettiriladi. 1610-schetning debet 
qoldig‗i summasi hisob baholaridan ortiq qiymatda kelib tushgan materiallarga to‗g‗ri 
keladigan chetlanishlar summasini ko‗ rsatadi. Baholar o‗rtasidagi farqlar sotib olingan 
materiallarni haqiqatda sarflangan vaqtida ularning hisob bahosidagi qiymatiga 
proporsional ravishda harajatlar schetlariga kiritilib boriladi.
Materiallarning harakatiga doir operatsiyalar schyotlarda quyidagicha aks ettiriladi. 
1. Hisob siyosatida 1510 –schyotni qo„llash ko„zda tutilmagan holda 
 
Tar-tib
raqam 
Operatsiyaning mazmuni 
Debet 
schyot 
Kredit 
schyot 
Yozuvga asos 
bo‗luvchi hujjat 
1. 
Materiallar ta‘ minotchilardan qabul 
qilinganda: 
-
zaxiralarni QQSsiz sotib olish 
qiymatiga 
-
QQS summasiga 
1010-
1090 
4410 
6010, 
4110 
6010 
Shartnoma, 
schet-faktura 
2. 
Yordamchi ishlab chiqarishdan 
olinganda 
1010-
1090 
2310 
Hisobot, 
nakladnoy 
3. 
Hisobdor shaxslardan olinganda 
1010-
1090 
4220- 
4230 
Bo‗nak hisoboti 
4. 
Yarim tayyor materiallar xom ashyo 
va materiallar tarkibiga kiritilganda 
1010-
1090 
2110 
Qaror, 
nakladnoy 
5. 
Tayyor mahsulotlar materiallarga 
aylantirilganda 
1010-
1090 
2810-
2820 
Qaror, 
nakladnoy, 
talabnoma 
6. 
Xo‗jalik inventarlari va buyumlari 
materiallarga aylantirilganda 
1010-
1090 
1080 
Qaror, 
talabnoma, 
nakladnoy 
7. 
Ta‘sischilardan olinganda 
1010-
1090 
4610 
Ustav, 
shartnoma, 

---

105 
dalolatnoma, 
schet-faktura 
8. 
Da‘volar bo‗ yicha olinganda 
1010-
1090 
4860 
Qaror, schet-
faktura 
9. 
Bepul olinganda 
1010-
1090 
8530, 
Qaror, schet-
faktura, 
dalolatnoma 
10. 
Moliyaviy yordam sifatida olinganda 
1010-
1090 
9380 
Shartnoma, 
schet-faktura, 
dalolatnoma 
11. 
Kamomadlar o‗rniga qabul qilinganda
1010-
1090 
4730 
Qaror, schet-
faktura, 
dalolatnoma 
12. 
Naqd sotib olinganda 
1010-
1090 
5010-
5020 
Schet-faktura, 
chiqim kassa 
orderi 
13 
Inventarizatsiya aniqlangan 
ortiqchalar summasiga 
1010-
1090 
9390 
Inventariza-siya 
varag‗i, qaror 
14. 
Ichki alamashuv bo‗lganda 
1010-
1090 
1010-
1090 
Inventariza-siya 
varag‗i, 
nakladnoy, 
talabnoma 
15 
Qayta baholanganda: 
-narxi oshirilganda 
-narxi kamaytirilganda 
1010-
1090 
9430 
9390 
1010-
1090 
Dalolatnoma 
16 
Asosiy ishlab chiqarishga 
sarflanganda 
2010 
1010-
1090 
Talabnoma, 
nakladnoy 
17 
Yordamchi ishlab chiqarishga 
sarflanganda 
2310 
1010-
1090 
Talabnoma, 
nakladnoy 
18 
Umum ishlab chiqarishga 
sarflanganda 
2510 
1010-
1090 
Talabnoma, 
nakladnoy 
19. 
Xizmat qiluvchi xujaliklarga 
sarflanganda 
2710 
1010-
1090 
Talabnoma, 
nakladnoy 
20. 
Reklama uchun sarflanganda 
9410 
1010-
1090 
Talabnoma, 
nakladnoy 
21. 
Boshqaruv maqsadlariga sarflanganda 
9420 
1010-
1090 
Talabnoma, 
nakladnoy 
22. 
Sotilganda: 
-sotish qiymatiga 
-QQS summasiga 
-tannarxiga 
-sotishdan olingan foydaga 
-sotishdan ko‗rilgan zararga 
4010 
9220 
9220 
9220 
9430 
9220 
6410 
1010-
1090 
9320 
9220 
Shartnoma, 
schet-faktura 
23 
Bepul berilganda: 
-tannarxiga 
9220 
1010-
Qaror, schet-
faktura, 

---

106 
-QQS summasiga 
-ko‗rilgan zararga 
9220 
9430 
1090 
6410 
9220 
shartnoma 
24. 
Kamomad chiqganda: 
-moddiy javobgar shaxs bo‗ yniga 
qo‗ yilganda 
-karrali o‗ndirish summasiga 
-korxona zarariga olib borilganda 
4730 
4730 
9430 
1010- 
1090 
9390 
1010-
1090 
Dalolatnoma, 
Qaror 
25 
Ta‘sis badali sifatida kiritilganda: 
-kelishuv qiymatiga 
-QQS summasiga 
-tannarxiga 
foyda summasiga 
0610-
0690 
9220 
9220 
9220 
1010-
1090 
6410 
1010-
1090 
9320 
Shartnoma, 
qaror, schet-
faktura 
26. 
Tayyor mahsulotga aylantirilganda 
2810-
2820 
1010-
1090 
Qaror, 
talabnoma, 
nakladnoy 
27 
Yarim tayyor materialga 
aylantirilganda 
2110 
1010-
1090 
Qaror, 
talabnoma, 
nakladnoy 
28 
Arzon baxoli inventarlarga 
aylantirilganda 
1080 
1010-
1090 
Qaror, 
talabnoma, 
nakladnoy 
29. 
Tayyorlov- transport harajatlari 
tannarxga kiritilganda 
1010-
1090 
1510 
Raschet 
30 
Brak mahsulotga kiritilganda
2610 
1010-
1090 
Qaror, 
talabnoma, 
nakladnoy 
31 
ITI va TKI ga sarflanganda 
3190 
1010-
1090 
Qaror, 
talabnoma, 
nakladnoy 
32 
Kapital quyilmalarga kiritilganda 
0810 
1010-
1090 
Qaror, 
talabnoma, 
nakladnoy 
33 
Ta‘ minotchilarga qaytarilganda 
6010, 
4110 
1010-
1090 
Dalolatnoma, 
schet-faktura 
34. 
Barter operatsiyalariga kiritilgan 
materiallarning tannarxiga 
4010 
1010-
1090 
Shartnoma, 
Schet-faktura 
35. 
Favqulotdagi xodisalar oqibatlarini 
bartaraf etishga sarflanganda 
9720 
1010-
1090 
Qaror, schet-
faktura, 
dalolatnoma 
2. Hisob siyosatida 1510 –schyotni qo„llash ko„zda tutilgan holda 
 
Tar-tib
rakami 
Operatsiyaning mazmuni 
Debet 
schet 
Kredit 
schet 
Yozuvga asos 
bo‗luvchi hujjat 

---

107 
1. 
Materiallar ta‘ minotchilardan qabul 
qilinganda: 
-
Zaxiralarni QQSsiz sotib olish 
qiymatiga 
-
QQS summasiga 
1510 
4410 
6010, 
4110 
6010 
Shartnoma, 
schet-faktura 
2. 
Yordamchi ishlab chiqarishdan 
olinganda 
1510 
2310 
Hisobot, 
nakladnoy 
3. 
Hisobdor shaxslardan olinganda 
1510 
4220- 
4230 
Bo‗nak hisoboti 
4. 
Tayyorlovga doir xizmatlarga
1510 
6990 
Schet-faktura 
5. 
Tayyorlov bo‗ yicha bildirilgan 
da‘volarga 
4860 
1510 
Da‘vo xati 
6. 
Tayyorlov natijasida kirim qilingan 
materiallarga 
1010-
1090 
1510 
Qabul qilish 
dalolatnomasi 
7. 
Tayyorlovning haqiqiy qiymati 
materiallarning hisob bahosidan past 
bo‗lganda
1510 
1610 
Buxgalteriya 
ma‘ lumot-
nomasi 
8. 
Tayyorlovning haqiqiy qiymati 
materiallarning hisob bahosidan 
yuqori bo‗lganda
1610 
1510 
Buxgalteriya 
ma‘ lumot-
nomasi 
 
 
O„stirishdagi va bo„rdoqidagi hayvonlarning hisobi 
 
O„stirishdagi hayvonlar –
bu ona hayvonlarning ( ot, sigir, qo‗ y, echki, cho‗chqa, 
tovuq va boshqalar) bolalari , ya‘ni toychoq, buzoq, qo‗zi, uloq, jo‗ja va boshqalar. 
Bo„rdoqidagi xayvonlar –
bu go‗sht uchun yoki semirtirib sotish uchun 
boqilayotgan xayvonlar. 
O‗stirishdagi va bo‗rdoqidagi hayvonlarning hisobi № 11 «O‗stirishdagi va 
bo‗rdoqidagi xayvonlar» schetida olib boriladi. Schet aktiv, doimiy bo‗lib, debetida 
o‗stirishdagi va bo‗rdoqidagi xayvonlarning mavjud soni va uni ko‗payishi tannarxi 
bo‗ yicha , kreditida esa ularning kamayishi aks ettiriladi. 
O‗stirishdagi xayvonlar asosan quyidagi manbalar hisobidan ko‗payadi: 
Tug‗ishdan olingan xayvonlar va ularni og‗irligini oshirish evaziga 
Yosh mollarni sotib olish evaziga 
Bepul olish evaziga 
Ta‘sischilardan badal sifatida kirim qilish evaziga 
Ona hayvonlarni tug‗ ishidan o‗stirishga olingan hayvon bolalari soni bo‗ yicha 
hisobga olinadi, ularning boshlang‗ich qiymati ona xayvonlarni saqlashga ketgan 
harajatlarga tenglashtirib olinadi. Ushbu harajatlar № 2010 «Asosiy ishlab chiqarish», № 
2310 «Yordamchi ishlab chiqarish» schetlarining debetida to‗planadi, ona xayvonlarni 
tug‗ishidan bola xayvonlar olingach, bu harajatlar yuqoridagi schetlarning kreditiga
yozilib, № 11 «O‗stirishdagi va bo‗rdoqidagi xayvonlar» schetining debetiga olib 
boriladi.
Bola xayvonlarni o‗stirishga ketgan harajatlar № 2010 «Asosiy ishlab chiqarish», 
№ 2310 «Yordamchi ishlab chiqarish» schetlarining debetida to‗ planib, hisobot davrlari 
( oy,chorak, yil) oxirida maxsus tortish qaydnomalari asosida o‗stirishdagi 

---

108 
xayvonlarning qiymatiga kiritilib boriladi. O‗stirish davri tugab, ular asosiy podaga 
utqazilganda, quyidagi buxgalteriya yozuvi beriladi: