Kafedra: «İctimai elmlər»

Sual 1. İctimai şüur və onun strukturu 

Cəmiyyətin maddi həyatı, iqtisadi münasibətlər ictimai inkişafın əsasını təşkil edir. 

Lakin  bu  inkişafı  dərk  etmək  üçün  təkcə  iqtisadi  amilləri  bilmək,  onların  

qanunauyğunluqlarını  təhlil  etmək  kifayət  deyil.  Axı  insanların  istehsal  fəaliyyətindən 

başqa, cəmiyyətin mənəvi həyatı da vardır və onun əsasını təşkil edən ictimai şüur kimi 

mühüm bir sahə vardır. 

İctimai şüur fərdi şüurdan fərqli olaraq ayrı-ayrı şəxslər, sosial qruplar və xalqlar 

tərəfindən  deyil,  bütün  bəşəriyyət  tərəfindən  min  illər  ərzində  yaradılır  və  o  yalnız 

bəşəriyyətə  məxsus  olur.  İctimai  şüur  bilavasitə  və  ya  dolayı  yolla  ayrı-ayrı  adamlar 

tərəfindən yaradılsa da həmin adamların ixtiyarından çıxaraq bütün bəşəriyyətin mənəvi 

sərvətinə  çevrilir.  Məsələn,  elmi  kəşflər,  bədii  ideyalar,  müxtəlif  nəzəriyyələr  ayrı-ayrı 

şəxslərin zəkasının  məhsulu olsalar da, onlar bütün bəşəriyyətə məxsusdur. İctimai şüur 

dərin  məzmuna  malik  olub,  keyfiyyətcə  xüsusi  bir  mənəvi  sistemdir.  Bu  sistem  nəticə 

etibarilə  ictimai  varlıqdan  asılı  olub  onun  inikası  olsa  da,  özü  nisbi  müstəqilliyə 

malikdir. O, ictimai inkişafa təsir edən güclü amildir. 

Tarixi  inkişafda  ictimai  şüurun  da  böyük  rolu  vardır.  Buna  görə  də  cəmiyyət 

haqqında  daha  dolğun  təsəvvürə  malik  olmaq  üçün  ictimai  şüurun  mahiyyətini,  onun 

strukturunu, formalarını və cəmiyyətin həyatındakı rolunu açıqlamaq zəruridir. 

İctimai  şüurun  strukturu,  yəni  onun  ayrı-ayrı  elementləri  maddi  münasibətlərdən 

asılı olub, onların dəyişməsi ilə dəyişir. Bütün bu dəyişikliklər ilk növbədə özünü ictimai 

şüurun  strukturunda  büruzə  verir.  İctimai  şüurun  strukturunu  adi  şüur,  ideologiya  və