Kafedra: «İctimai elmlər»
İctimai şüurun nisbi müstəqilliyi
Yüklə 486,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
İctimai şüurun nisbi müstəqilliyi. İnsanların ictimai varlığı, maddi istehsal
fəaliyyəti onların ictimai şüurunu müəyyən edir. Amma bu heç də o demək deyildir ki, ictimai şüur passivdir. İctimai şüur heç də ictimai varlığın müstəqillikdən tam məhrum edilmiş passiv inikası deyildir. İctimai şüur öz inkişafında nisbi müstəqilliyə və varislik xüsusiyyətinə malikdir. İctimai şüurun nisbi müstəqilliyini qəbul etmədən cəmiyyətin
7
inkişafına onun fəal təsirini izah etmək qeyri mümkündür. Əgər ictimai şüur nisbi müstəqilliyə malik olmasaydı, mənəvi həyatın nisbətən müstəqil inkişafını izah etmək mümkün olmazdı. Belə alınardı ki, cəmiyyətin mənəvi həyatındakı dəyişikliklər, yalnız ictimai varlığın dəyişməsi çərçivəsində mexaniki olaraq baş verə bilər. Sosial həyatda baş verən proseslərdə iştirak edən amillər səbəb və nəticə, fəal və passiv ünsürlər kimi çıxış edirlər. Maddinin mənəviyə təsirinin təyinedici olmasına baxmayaraq, mənəvi amillər də maddi həyata öz aktiv təsirini göstərir. İctimai şüurun nisbi müstəqilliyi hər şeydən əvvəl özünün ictimai varlığa əks təsirində büruzə verir. Bu təsir cəmiyyətin inkişaf səviyyəsi ilə bağlı olaraq artır. İctimai şüurun nisbi müstəqilliyinin struktur elementləri ilə əlaqəsi, əsasən, ideologiyanın inkişafında xüsusi rolu vardır. İdeologiyanın inkişafı nəticə etibarilə iqtisadi inkişafla müəyyən olunsa da, onun hər bir növünün, ictimai şüurun hər bir formasında varisliyi özünəməxsus şəkildə təzahür edir. Qabaqcıl ideologiya ictimai inkişafın vaxtı çatmış məsələlərini qarşıya qoyur və bu mənada onun obyektiv gedişindən qabağa düşür, lakin bunu ictimai şüurun daha ictimai varlıqla müəyyən edilməməsi kimi başa düşmək düzgün olmaz. Məsələ bundadır ki, ictimai şüur ictimai varlığın inkişafının müəyyən meyllərini aşkara çıxarır və bunları az- çox düzgün əks etdirir. İnkişaf meyllərini və proseslərini qabaqcadan görmək isə qabaqcıl ideyaların dəyişdirici gücündən istifadə etmək imkanı verir və onların ictimai inkişafda fəal rol oynadıqlarını göstərir. Cəmiyyətin mənəvi həyatına aid ünsürlər, ictimai şüurun formaları nəinki cəmiyyətin maddi münasibətlərinə, həm də bir-birinə təsir göstərirlər. Bu təsir siyasi, hüquqi, fəlsəfi, elmi və s. şüur formalarının dialektikasında çox aydın təzahür edir. Tarixi inkişafın müxtəlif mərhələlərində cəmiyyətin qarşısında duran məsələlərdən asılı olaraq ictimai şüurun bu və ya digər forması daha ciddi rol oynayır. Ayrı-ayrı dövrlərdə ictimai şüurun müxtəlif formaları olan din, fəlsəfə, incəsənət, əxlaq, hüquqi şüur bəzən siyasi ideyaları təbliğ etmək üçün mühüm alətə, siyasi 8
mübarizə vasitəsinə çevrilir, yəni onlardan müəyyən siyasi məqsədlər üçün istifadə olunur. Yüklə 486,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|