Kafedra: neft-qaz geologiyasi müƏLLİM : dos. MƏMMƏdov. H. M geokiMYƏVİ TƏDQİqatlar

Van-Kpevelen metodu, yaxud H/C və O/C asılılıq diaqramıdır. Bu diaqramda kerogenin müxtəlif tipləri : I tip (sırf neftəmələgətirici), II tip ( əasən neftəmələgətirmək meylli), III tip ( qaz əmələgətirmək meylli) kimi ayrılır:



Espitalye H/C-O/C aslılıq diaqraçımda əks olunan məlumatlara anoloji olan məlumatları Rock-Eval metodundan istifadə edərək eldə etməyə çalısmışdır.
Piroliz metodunda kerohenin ayrılması tələb olunduğundan bu metod elemenlərin analizi üsulundan daha tez və ucuz başa gəlir.

Aşağıda OJ göstəricisinə görə üzvi maddənin növünün müəyyənləşdirilmə cədvəi verilir:

	OJ < 40 mq/q	OJ < 40 mq/q
Aşağı HJ	Kontinental mənşəli ÜM və ya yetkiləşmiş	Kontinental mənşəli ÜM əsasən qeyri-yetkin qaz əmələgətirici
Yüksək HJ	Yaxşı və ya əla ana süxur potensialı yetkinləşmiş	Yaxşı ana süxur optensialı əsasən qeyri-yetkin

Demək olar ki, ÜM –in bütün tipləri aşınma, çökmə və diagenez zamanı oksidləşməyə məruz qalır. Oksidləşmə kerogenin hidrogem itirməsinə və oksigen əlavə olunmasına səbəb olur. Bu da öz növbəsində HJ-OJ aslılığını dəyişir. ( OJ –nin artması istiqamətində). Yer səthində təbii çıxışlardan götürülmüş süxur nümunələri aşınma nəticəsində adətən S_{1 VƏ} S₂ -nin aşağı qiymətləri ilə S₃ –ün yüksək qiymətlərilə səciyyələnir.
Şlam nümunələrinin saxlanması zamanı onların quruması və isinməsi S₁ –in qiymətinin azalmasına səbəb olur. Yaş nümunələrdə əmələ gələn göbələk və kiflənmə pirolizin nəticələrinə ciddi təsir edərək, S₁; S2 və S₃ –ün artmasına səbəb ola bilər.
Qazıma zamanı neft və ya su əsaslı əlavələrin istifadəsi S₁; S2 və S₃ T_max kimi göstəricilərinə təsir edə bilər. Bu növ çirkləndiricilər adətən T_max –ın qiymətini azaldır. Bütün növ üzvi çirkləndiricilər HJ göstəricilərinin artmasına gətirib çıxardır. Çirkli süxurların piroqramlarında S₁ piki adətən S₂ pikini (maksimumunu) üstələyir, bununla bərabər anomal yüksək PJ və kiçik T_max qiymətləri ( ətraf süxurlara nisbətən) və eləcədə S₂ pikinin bimodal olması əksini tapır.
Beləliklə, süxur nümunələrinin dəqiqliklə hazırkanması piroliz nəticələrinin obyektiv interpretasiyası üçün zəruruidir.
TOC miqdarı 0,5%-dən az olan süxurlar, demək olar ki, güclü süxurun mineral matrisi tərəfindən adsorbsiyaya məruz qalmış məhsullarıdır ki, bu da S₂ və HJ göstəricilərinin azalmasında, eləcədə T_max və OJ göstəricilərinin qiymətlərinin artmasında öz əksini tapır.

ÜM-İN YETKİNLİK DƏRƏCƏSİNİ
MÜƏYYƏN EDƏN PİROLİZ MƏLUMATLARI.
Məlum olduğu kimi neft-qaz əmələgəlmə prosesi yalnız çökmə süxurlarda ÜM-in Kh potensialndan deyil, bu potensialın realizə olunması, yəni ÜM-in Kh-ə çevrilməsi üçün əlverişli şəraitin mövcud olmasından asılıdır. Sonuncu ÜM-in yetkinlik dərəcəsini müəyyənləşdirir.
Piroliz sonrakı çevrilmə zamanı süxurlarda alına bilcək üzvi birləşmələrin miqdarının proqnozu üçün faydalıdır.
Üzvi qalıqların termal (katagenetik) çevrilmə dərəcəsi süxurların piroliz məlumatları əsasında T_max və PJ [PJ = S₁/ (S₁ +S₂ )] parametrlərinə görə qiymətlənirilir.

Yetkinlik dərəcəsi	[PJ = S1/ (S1 +S2 )]	Tmax %	R0%
Neft pəncərəsinin başlanğıcı	~0,1	~435-445	~0,55
Neft pəncərəsinin sonu	~0,4	~470	~1,35

Neft axtarışı və kəmiyyəri ilə məşğul olan süxurların arasında piroliz üsulu mümkün ana süxurların keyfiyyət və termal yetkinlik dərəcəsinin tez və effektiv yoxlanmsı metodu mox geniş yayılmışdır.

ÜM-İN YETKİNLİK DƏRƏCƏSİNİN QİYMƏTLƏNDİRMƏK
Üçün istifadə olunn digər göstəricilər aşağıdakılardır:

1. 
   Hövzənin müasir ( ⁰C) və paleotemperatur göstəriciləri, vitrinizin əksetmə qabiliyyəti – R₀ %
   
2. 
   Sporların rəng indeksi ( Spor Colour İndex) (SCİ)
   
3. 
   Termal dəyişkənlik indeksi ( Termal Alteration İndex) (TAİ)
   

Bunlardan daha dəqiq və ən çox istifadə olunan R₀ göstəricisidir.

VİTRİNİZİN ƏKSETDİRMƏ QABİLİYYƏTİ (R_0, %)
PALEOTERMOMETR KİMİ
ÜM-in yetkinlik dərəcəsinin müəyyən edilməsi vitrinizin ( süxuruda karbon tərkibli hissəciklər) əks etdirmə qabiliyyətinin ( R_0, % ) qiymətlərinə əsaslanı;
Vitriniz- ÜM –in Kh çevrilməsinin paleotemperatur şəraitinni xarakterizə edir.
R₀ – müəyyən edilməsi süxuurun cilalanmış səthinin optik üsulla tədqiq olunmasl ilə həyata keçirilir. Neftin əmələ gəlməsinin müxtəlif mərhələlərini əks etdirən vitrinizin əksetdirmə qbiliyyıtinin qiymətləri şəkildə verilir.

1. 
   Qeyri yetkin neft əmələgəlmə
   
2. 
   Erkən neft əmələgəlmə
   
3. 
   Pik neft əmələgəlmə
   
4. 
   Gec neft əmələgəlmə
   
5. 
   Kondensat və yağlı qazlar
   

Neftin generasiyasının başlanğıcı müxtəlif tipli üzvi maddələr üçün fərqlidir:


( TİSSO VƏ VELTEYƏ GÖRƏ, 1984).