Kbt я25 uot (059) Baş redaktor
Yüklə 6,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İ n t e r n e t d ə www.anl.az 4
|
Ə d ə b i y y a t Xəlilzadə, F. Sənətin ucalığında //Ruhumuzun ünvanı Şuşa: [puplisistika] /F. Xəlilzadə; red. Q. Paşayev.-Bakı: [Zərdabi LTD MMC], 2013.-S.176. Zakirqızı, Z. İmkanım olsaydı, evdəki bütün güzgüləri yığışdırardım: Rafiq Hüseynli / Zakirə Zakirqızı //ATV Maqazin.-2012.- №1.-8-11. İ n t e r n e t d ə www.anl.az 4 Mədəniyyət.Maarif.Təhsil 268 Mədəniyyət.Maarif.Təhsil Tənqidçi 70 illiyi Kamil Vəli Nərimanoğlu 1946 AVQUST Kamil Nəriman oğlu Vəliyev (Kamil Vəli Nərimanoğlu) 1946-cı il avqust ayının 18-də Cəbrayıl rayonunda ana- dan olmuşdur. Orta məktəbi bitirdikdən sonra 1965-1970-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki BDU) filologiya fakültəsində təhsil almışdır. Elmi və publisistik yaradıcılığa tələbəlik illərindən başlamış, “Vaqif dili, Vaqif üs- lubu” adlı ilk məqaləsi “Lenin tərbiyəsi uğrunda” çoxtirajlı universitet qəzetində çap edilmişdir. 1970-ci ildə universi- teti fərqlənmə diplomu ilə bitirdiyinə və mətbuatda müntəzəm çıxış etdiyinə görə filologiya fakültəsinin Azərbaycan dilçiliyi kafedrasında müəllim saxlanıl- mışdır.
1976-1981-ci illərdə həmin kafed- rada baş müəllim, 1981-1988-ci illərdə dosent, 1989-cu ildə professor, 1988- 1998-ci illərdə universitetin filologiya fakültəsində Azərbaycan dilçiliyi kafed- rasının müdiri olmuşdur. 1974-cü ildə “Azərbaycan dilində “ki” şəkilçisi” mövzusunda namizədlik, 1988-ci ildə “Azərbaycan qəhrəmanlıq eposunun poetik sintaksisi” mövzusun- da doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmişdir. 1990-cı ildə Türkiyə Folklor Araşdır- maları Vəqfinin nümayəndəsi, Səlcuq Universitetinin (Konya şəhəri) fəxri doktoru seçilmişdir. Türkiyə linqvistika cəmiyyətinin müxbir üzvüdür. 1977-ci ildən “Azərbaycan” jurnalı redaksiya heyətinin, 1981-ci ildə Azərbaycan Ya- zıçılar Birliyinin və Jurnalistlər Birliyi- nin üzvü olmuşdur. 1993-cü ildə Azərbaycan Respubli- kası Baş nazirinin müavini vəzifəsində işləmişdir. 1991-1992-ci illərdə Türkiyədə İz- mir Eğey Universitetində, 1999-2000- ci illərdə Şimali Kipr Respublikasında Doğu Ağdəniz Universitetinin professo- ru olmuş, mühazirələr oxumuşdur. Hazırda Avrasiya Strateji Araşdırma- lar Mərkəzinin sədri, çoxcildli “Türk Dünyası ədəbiyyatı” kitabının redaksiya şurasının üzvü, Türkiyədə çap olunan “Bilgi”, “Yol”, “Milli folklor”, “Tür- kologiya” (Qazaxıstan) dərgilərinin redaksiya heyətinin, Çingiz Aytmatov Akademiyasının üzvüdür. Türk Dil Qu- rumunun Atatürk Kültür Mərkəzinin və Türk Folklor Qurumunun fəxri üzvüdür. Yedditəpə Universitetinin müəllimidir. Azərbaycan Avrasiya Araşdırmaları Mərkəzinə rəhbərlik edir. Kamil Vəliyev 2002-ci ildə “Ey Fü- zuli” esse-romanı, Məhəmməd Füzuli- nin “Türk divanının dibaçəsi”ni, Əlişir Nəvainin “İki dilin mübahisəsi”, Yusif Balasaqunlunun “Qutatqu bilik” əsərini (müştərək tərcümə) ön sözlə kütləvi ti- rajla nəşr etdirmişdir. İndiyədək 40 elmi monoqrafik əsərin, çoxlu tərcümələrin, 500-dən cox məqalənin müəllifidir. 20- dən çox ölkədə konfrans və simpozium- larda iştirak etmişdir. Kamil Vəliyev xidmətlərinə görə Türkiyə Respublikasının “Şərəf və Ləyaqət nişanı” ilə təltif olunmuşdur. Ə d ə b i y y a t Azərbaycan dövlət dili siyasəti: dil- poetika araşdırmaları /K.V.Nərimanoğlu.- Bakı: Çinar-Çap, 2006.-257 s. Azərbaycan eposunun poetik sintaksisi: monoq- rafiya /K.V.Nərimanoğlu; elmi red. V.Aslanov.-Bakı: Oskar, 2009.- 316 s. Eşqin sözü: Düşüncələr: sistemli-sistemsiz, məntiqli-absurd, aydın- bulanıq /K.Vəli; red. L.Cəbrayıllı.- Bakı: Nurlan, 2011.- 182 s. Səs: muğam işığın- da təksəsli, çoxsəsli düşüncələr: esse-kollaj /K.Vəli; red. Q.Ağsəs.- Bakı: Nurlan, 2011.191 s. Çelişki ve yenilik dehası Mirza Fathali Ahunt- zade: Doğumunun 200. yılı anısına deneme /K.V. Nerimanoğlu; editör Y.Akpınar; red. A.F.Erkolor.- İstanbul: Doğu Kütuphanesi, 2013.- 85 s. Kamil Vəli Nərimanoğlu: biblioqrafiya /tərt. M.Vəliyeva; red. N.Nağıyeva.- Bakı: AzA- tam, 2007.-304 s. www.anl.az www.az.wikipedia.org 18 14 269 14 Tarixdə bu gün Azərbaycan Əlifbası və Azərbaycan Dili Günü 2001 AVQUST 1 avqust ölkəmizdə ən əziz günlərdən biri kimi qeyd olunur. Çünki milli varlığımızın əsas atributlarından olan Ana dilimizlə bağlıdır. Dil millətin simasını səciyyələndirən amillərdən biri, onun milli sərvətidir. Millətin di- linin dövlət dili statusuna yüksəlməsi isə tarixi hadisə, milli dövlətçilik tari- xinin qızıl səhifəsidir. Ulu öndər milli- mənəvi dəyərlərimizin ən qiymətlisi və bir millət kimi milli varlığımızın rəmzi olan Azərbaycan dilinin saflaş- dırılması və inkişafı istiqamətində çox mühüm addımlar atmışdır. Ölkəmizdə Azərbaycan dilinin hərtərəfli inkişa- fı, işlək dilə çevrilməsi, beynəlxalq münasibətlər sisteminə yol tapması Ana dilimizin gözəl bilicisi, mahir natiq, ulu öndər Heydər Əliyevin di- lin qorunmasına yönələn düşünülmüş siyasətinin nəticəsidir. Azərbaycan SSR-in 1978-ci il Konstitusiyasında Azərbaycan dili- nin dövlət dili kimi qəbul edilməsi isə həmin dövr üçün əhəmiyyətli hadisə idi. 1993-cü ildə Heydər Əliyevin Azərbaycanda ikinci dəfə hakimiyyətə qayıdışından sonra Azərbaycan dili öz inkişafında yeni mərhələyə qədəm qoymuşdur. 1995-ci ildə ümum- xalq səsverməsi yolu ilə qəbul edilən müstəqil dövlətimizin ilk Konstitusi- yası ilə dövlət dilinin adı bərpa edildi. Bu, ulu öndərin Ana dilimizə dəyişməz mövqeyinin daha bir parlaq nümunəsi olmuşdur. Bundan sonra hökumət səviy- yəsində Ana dilinin inkişafı və qo- runması istiqamətində əhəmiyyətli sənədlər qəbul edilmişdi. “Dövlət dili işinin təkmilləşdirilməsi haqqında” 18 iyun 2001-ci il tarixli Fərman, yeni əlifbaya keçidin 2001-ci ilin avqustu- na kimi ölkəmizdə bütünlüklə təmin edilməsi ulu öndərin öz doğma dilinə bağlılığını bir daha təsdiq etmişdi. Ümummilli liderin 9 avqust 2001- ci il tarixli Fərmanı ilə avqustun 1-i ölkəmizdə “Azərbaycan dili və Azərbaycan əlifbası günü” kimi qeyd olunur. 2002-ci il 30 sentyabr tarixində “Azərbaycan Respublikasında Dövlət dili haqqında” Azərbaycan Respub- likasının Qanununun qəbul edilməsi Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi işlədilməsi, onun tətbiqi, qorunması və inkişaf etdirilməsi istiqamətində daha bir addımdır. Bu ənənələri ölkə Prezidenti İlham Əliyev uğurla da- vam etdirməkdədir. Dövlət başçı- sının müxtəlif vaxtlarda imzaladığı “Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi haqqında” və “Azərbaycan Milli en- siklopediyasının hazırlanması haqqın- da” Sərəncamları və bu istiqamətdə görülən işlər də dilimizin inkişafına böyük qayğının təzahürüdür.
270 Tarixdə bu gün Hərbi-Dəniz Qüvvələri Günü 1996 AVQUST Ə d ə b i y y a t Azərbaycan Ali Hərbi Dənizçilik Məktəbi-Donanmanın xidmətində 70 [Mətn] /N. Əliyev; elmi red. P.Q. Darabadi; rəyçi Ş. Ə. Sultanov [və b.]; Azərbaycan Ali Hərbi Dənizçilik Məktəbi.- Bakı: [s.n.], 2009.-430 s. Azərbaycan Hərbi Dəniz Qüvvələrinin ya- ranmasından 97 il keçir //Azərbaycan.-2015.- 5 avqust.- S. 3. Qaraca, B. Havada, qu- ruda, dənizdə... :5 av- qust Azərbaycan Hərbi Dəniz Qüvvələrinin yaranma günüdür / Bəxtiyar Qaraca // Azərbaycan .-2013.- 4 avqust.- S. 1. Qaradağ rayo- nunda Hərbi Dəniz Qüvvələrinin yeni baza- sının və “N” saylı hərbi hissənin açılışı olub // Azərbaycan .-2015.- 26 iyun.- S.2, 3. 5 Azərbaycanın Hərbi Dəniz Qüvvələri 1919-cu ilin avqustunda ingilislər Azərbaycanı tərk etdikdən sonra for- malaşmağa başlamışdır. Bu vaxta qədər Xəzər dənizinin qərb sahillərində müdafiəni ingilis hərbi gəmiləri təmin edirdi. Xəzər hərbi donanmasının gəmiləri isə Bakı azad olunarkən Port- Petrovsk limanına qaçırılmış və yalnız 1918-ci il noyabr ayında ingilislər Bakı- ya gəldikdən sonra geri qaytarılmışdır. Yeni yaranmış Azərbaycan hərbi donanmasında yüksək rütbəli zabitlərdən yalnız “Ərdahan” və “Ast- rabad” gəmilərində xidmət edən dəniz xidməti kapitanı Həsən Çilingərzadə və 1-ci dərəcəli kapitan Gitançızadə azərbaycanlı idi. Hərbi Nazirlikdə do- nanma ilə məğul olan bölmə olmadı- ğından Xəzər hərbi donanması ilə bağlı məsələlərə Nəqliyyat Nazirliyində baxı- lırdı. 1919-cu ilin sonlarında Baş qərargahın nəzdində 6 ştat vahidindən ibarət xüsusi hərbi dəniz şöbəsi yaradıl- mışdı. Ümumilikdə Azərbaycan Xəzər hərbi donanmasının tərkibində 75, 100 və 120 mm çaplı toplarla silahlanmış iki kanoner gəmisi – “Ərdahan” və “Kars”, “Astrabad”, “Göytəpə”, “Araz”, “Nar- gen” xidməti və köməkçi gəmiləri, “Or- yol” nəqliyyat gəmisi, silahlı “Puşkin” paraxodu, həmçinin kater var idi. Hərbi donanma üçün kadrların ha- zırlanması məqsədilə Bakı Dəniz Avi- asiyası məktəbinin bazasında Xüsusi hərbi-dəniz aviasiyası məkəbi, 1919-cu ilin oktyabrın 14-də isə dəniz aviasiyası dəstəsi yaradıldı. Yenidən müstəqillik əldə etdikdən sonra Azərbaycan Respublikası Parla- mentinin 9 oktyabr 1991-ci ildə qəbul etdiyi “Azərbaycan Respublikası Silah- lı Qüvvələri haqqında” qanuna əsasən Silahlı Qüvvələrin tərkib hissəsi kimi Hərbi Dəniz Qüvvələrinin yaranması- nın hüquqi bazası müəyyən olunmuşdu. Keçmiş Sovetlər ittifaqı tərkibində olan müstəqilliyini əldə etmiş Rusiya, Qa- zaxıstan, Türkmənistan və Azərbaycan Xəzəryanı dövlətləri arasında əldə olu- nan razılığa görə Azərbaycan onun ərazisində yerləşən sabiq Xəzər hərbi donanmasının bütün bazalarına və 25% hərbi gəmilərinə sahib olmuşdu. İkinci dəfə dövlət müstəqilliyini əldə etdikdən sonra 26 iyul 1992-ci ildə “Ba- kılı” gözətçi gəmisində ilk dəfə olaraq müstəqil Azərbaycanın üçrəngli Dövlət bayrağı qaldırılmış və Azərbaycan öz Hərbi Dəniz Qüvvələrini yaratmağa başlamışdı. İlk mərhələdə Hərbi Dəniz Qüvvələrinə müxtəlif tipli gəmilərlə komplektləşdirilmiş beş divizion və sahil bölmələri daxil olmuş, Xəzər hövzəsində yerləşən müşahidə postla- rı və mayakların fəaliyyəti bərpa olun- mağa başlanmışdı. 4 noyabr 1997-ci il tarixli “Azərbaycan Respublikasının Hərbi Dəniz Bayraqları haqqında” qa- nuna əsasən hərbi və köməkçi gəmilərdə qaldırılan bayraqlar haqqında əsasnamə qəbul edilmişdi. 7 avqust 2000-ci ildən etibarən Hərbi Dəniz Qüvvələrinin bütün gəmilərində Hərbi Dəniz Qüvvələrinin bayrağı qaldırılmışdı. 1996-cı ildə Ali Hərbi Dənizçilik Məktəbi əsasında Dəniz Akademiyası təşkil olunmuş və həmin ildə ulu öndər Heydər Əliyevin fərmanı əsasında 5 av- qust tarixi - Azərbaycanda Hərbi-Dəniz Qüvvələri Günü kimi qeyd olunmağa başlamışdır. 271 Tarixdə bu gün Cəbrayıl rayonunun işğalı günü 1993 AVQUST Ərazisi : 1049 km² Əhalisi: 54430 nəfər İşğal tarixi: 23.08.1993 1993-cü il avqust ayının 23-də Cəbrayıl rayonu işğalçı erməni silahlı qüvvələri tərəfindən zəbt edilmişdir. 1994-cü il Horadiz əməliyyatı zamanı Milli Ordunun hərbi silah- lı qüvvələri şəhər mərkəzinə və Xudafərin körpüsü istiqamətində irəliləsə də, Cəbrayılın yalnız Cocuq-Mərcanlı kəndi düşmən işğalından azad olunmuşdur. İşğaldan əvvəl rayonda 72 orta və natamam orta məktəb, 3 musi- qi məktəbi, 12 mədəniyyət evi, 32 klub, 10 mədəni çadır və avtoklub, 78 kitabxana, 3 daimi, 4 səyyar kinoqurğu fəaliyyət göstərmişdi. Zəngin eksponatları olan tarix- diyarşünaslıq muzeyi olmuşdu. Əhaliyə 210 çarpayılıq mərkəzi xəstəxana və ümumi çarpayı sayı 245 yer olan kənd xəstəxanaları, Dağ Tumas, Quycaq, Balyand kəndlərində 11 həkim, 52 feld- şer - mama məntəqəsi xidmət göstərirdi. Cəbrayıl rayonunda respub- lika və rayon əhəmiyyətli 120- dək tarixi memarlıq abidəsi, qiymətli ağac növlərindən ibarət meşələr, böyük ehtiyata malik yeraltı sərvətlər, qeyri-adi flo- ra və faunası ilə seçilən Dirida- ğın özünəməxsus təbiət guşələri, mineral maddələrlə zəngin su mənbələri erməni işğalçıları tərəfindən dağıdılaraq məhv edil- mişdir. Ümumiyyətlə, döyüşlərdə 180, atəşkəs dövründə isə 16 nəfər həlak olmuş, 14 nəfər po- lis, 60 nəfər mülki şəxs dünyasını dəyişmiş, 90 nəfərə yaxın isə əsir və itkin düşmüşdür. Cəbrayıllılar içərisində 180 nəfər Qarabağ müharibəsi əlili statusu almış, 6 nəfər isə “Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” fəxri adına layiq gö- rülmüşdür. Cəbrayıllılar arasında 351 nəfər şəhid ailəsi var. 2006-2007-ci illər ərzində erməni işğalçıları tərəfindən rayonun 16 min hektardan artıq
ərazisində yanğınlar törədilmişdir. Ölkənin 58 bölgəsinə səpələnən cəbrayıllılar daha çox Beyləqan, İmişli, Sabirabad, Saatlı, Biləsuvar rayonlarında məskunlaşmışlar. Biz inanırıq ki, qələbə uzaqda deyil. Ali baş komandanın yürüt- düyü uzaqgörən siyasət, apardığı danışıqlar nəticəsində torpaqla- rımız işğaldan azad olacaq, bü- tün həmvətənlərimiz öz yurd- yuvalarına dönəcəklər. 23 Ə d ə b i y y a t Abuzərov, A. Cəbrayılın qəm karvanı /A.M. Abuzərov.- Bakı: Ulu, 2000.-180 s Əlimiz çatmayan yurd yerlərimiz Cəbrayıl və Füzulinin işğalından 22 il ötür //Mədəniyyət .-2015.- 19 avqust.- S. 15. Xalid.Bu gün iki rayonun işğal tarixi anılır Cəbrayıl və Füzulinin işğalı ilə daha 191 600 Azərbaycanlı məcburi köçkün düşüb /Xalid //Üç nöqtə .-2013.- 23 avqust.- S. 10. Tarixin dedikləri və demədikləri Cəbrayılın işğa- lından 22 il keçir /B.Qaraca //Azərbaycan .-2015.- 22 avqust.- S. 5. Tapdıqoğlu, N.Qapısı bağlı yollar Füzuli və Cəbrayıl rayonlarının işğalından 22 il keçir /N.Tapdıqoğlu //Kredo .-2015.- 4 sentyabr.- S. 14-15. İ n t e r n e t d ə www.anl.az www.az.wikipedia.org www.files.preslib.az 272 Tarixdə bu gün Füzuli rayonunun işğalı günü 1993 AVQUST 23 avqust 1993-cü ildə ümumi sahəsi 1386 km²
hektar ərazinin erməni bədxahları tərəfindən işğal olunmasından 23 il ötür. Rayonun əsası 1827-ci ildə qoyulmuş və ilkin adı Qarabulaq olmuşdur. Rayon 8 avqust 1930-cu ildə yenidən təşkil olunmuş və Qaryagin adlandı- rılmışdır. 1959-cu ilin aprelində böyük şairimiz Məhəmməd Füzulinin anadan olmasının 400 illiyi şərəfinə Qaryagin rayonunun adı dəyişərək Füzuli rayonu adlandırılmışdır. Qarabağımızın dilbər guşəsi olan Füzuli rayo- nu ərazisində müxtəlif vaxtlarda Qaraköpəktəpə, Qarabulaq kurqanlarında, Günəştəpədə, Quruçay sahillərində tədqiqatlar aparılmış, Azərbaycanın qədim kökə sahib olduğu sübut edilmişdir. 1968- ci ilin yayında mərhum arxeoloq-alim Məmmədəli Hüseynov tərəfindən aşkar olunmuş preneandertal – Azıxantrop adamının alt çənəsinin sümükləri ra- yon mərkəzindən 15 km aralı məsafədə yerləşən Azıx mağarasında tapılmışdır. Azərbaycan arxeo- logiya elminin böyük nailiyyətləri olan bu abidə Qarabağın Füzuli rayonu ərazisində vaxtilə qədim paleolit dövrünün mövcudluğunu aşkarlamışdır. İşğaldan əvvəl rayonda 1 şəhər, 1 şəhər tipli qəsəbə, 75 kənd, 70 kitabxana, 20 mədəniyyət evi, 45 klub, xalq və dövlət dram teatrları, 685 çarpa- yılıq 13 xəstəxana, 40 feldşer-mama məntəqəsi, vərəm və dəri - zöhrəvi xəstəlikləri dispanseri, 20 kinoqurğu, texnikum, 2 texniki peşə məktəbi, 38 məktəbəqədər müəssisə, 2 muzey, stadion, 65 kol- xoz və sovxoz, 12 fermer təsərrüfatı və s. obyektlər var idi. Məhsuldarlıq baxımından kənd təsərrüfatına ya- rarlı boz, şabalıdı, boz-qəhvəyi kimi torpaq sahələri olan rayonda taxılçılıq, heyvandarlıq, üzümçülük, qoyunçuluq, quşçuluq, baramaçılıq geniş inkişaf etmişdi. Kənd təsərrüfatı ilə yanaşı, tikinti tresti, 6 nəqliyyat təşkilatı, 13 sənaye müəssisəsi və s. fəaliyyət göstərirdi. 1988-ci ildən başlayan erməni təcavüzünə qar- şı mübarizədə minlərlə Füzuli sakini döyüşmüş, yüzlərlə insan şəhid olmuş, yaralanmış, itkin düş- müşdür. Qarabağ müharibəsində ölkəmizdə ən çox itkin və şəhid verən Füzuli rayonunun əhalisi ol- muşdur. Füzulinin 1100-dən çox şəhid və itkini, 113 girovu, 1450 nəfər müxtəlif dərəcəli əlili var. Erməni təcavüzü nəticəsində 36 361 nəfər uşaq zərər çəkmiş, onlardan 155 nəfəri yetim qalmışdır. Müharibənin əsas ağırlığını Qacar, Divannalar, Yuxarı Veysəlli, Aşağı Veysəlli, Qaradağlı, Üçbu- laq, Arış, Qoçəhmədli, Cuvarlı, Güzdək, Gorazıllı, Cəmilli, Dilağarda, Yağlıvənd, Govşad, Xələfşə, Mollavəli kəndlərinin əhalisi çəkmişlər. Hazırda 51 kənd və rayon mərkəzi erməni tapdağı altında zillət çəkir, 55 min nəfərə yaxın füzulili köçkün həyatı yaşayır. Rayonun işğaldan azad olunmuş ərazisində 13 qəsəbə və 20 kənd vardır. Qəsəbələrdən 12-si yeni salınmış və məcburi köçkün ailələri müvəqqəti olaraq burada yerləşdirilmişlər. Hazırda ərazidə 51 min nəfər məcburi köçkün məskunlaşmışdır. 2006-2009-cu illər ərzində rayonun 35 000 hektardan artıq ərazisi ermənilər tərəfindən yandı- rılmışdır. Ümid edirik ki, işğal olunmuş torpaqlarımız ya- xın zamanlarda erməni zülmündən azad ediləcək, Minlərlə köçkün öz yurd-yuvalarına qayıdacaqdır. Yüklə 6,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|