Kimyoviy va oziq-ovqat texnologiyasi

q₁–tozafiltrningmassasi, g;

q₂–changlifiltrningmassasi, g;

W₀- me’yoriy (normal) sharoitdafiltrorqalio`tkazilganhavonihajmi, l/min;

t_b- filtr orqali havoni o`tkazishda vomiyligi, min;

Normal sharoit (0⁰Cva 760 mmsimobust.)dakeltirilganhavonihajmi W₀quyidagiifodaorqalianiqlanadi:

bu yerda V_t-filtrdano`tganhavoninghajmi, l/min;

t_x–xonaningharorati, ⁰ C;

P_x –xonaningbosimi, Pa.
Changningkontsentrasiyasinianiqhisoblashuchunxonaningbirnechajoyidannamunaolishkerak. Filtr orqali o`tkaziladigan havoning miqdori asboblar-quruq reometr, gazo`lchagich yoki maxsus aspirator (filtr orqali havoni so`rish uchun havo nasosi va birnechta reometrlardan tashkil topgan) yordamida aniqlanadi.

Havoni tadqiq etishda qog’oz filtr maxsus patronga o`rnatiladi, patronning ingichka bo`yin qismiga rezina trubka biriktiriladi, rezina trubkani ikkinchi uchi esa reometrning pastki trubkachasiga yoki gazo`lchagichga biriktiriladi. Reometrni yuqorigi trubkachasi o`znavbatida rezinali trubka yordamida havo yig’ish qurilmasi bilanto`tashtiriladi. Havoni yig’ish qurilmasi sifatida chang yutgich (pilesos) dan foydalanish mumkin, faqatgina unga ozroq o`zgartirish kiritiladi. Buning uchun chang yutgichni yig’ish teshigiga rezinali po`kkak o`rnatiladi, rezina po`kkakdan esa ikki-uchta metall trubka (quvurcha) o`tkaziladi, trubkani diametri esa rezinali trubkani kiygizishga imkon bersin. Ishlashgaqulaybo`lishiuchunfiltrlipatronshtativgao`rnatiladi. Havodannamunaolishuchunmo`ljallanganasbobnijoylashtirilgan (montajqilingan) holati rasmda ko`rsatilgan.

Tadqiq natijasida aniqlangan havoning tarkibidagi changni xaqiqiy kontsentratsiyasini qiymati me’yoriy ko`rsatkichdagi qiymatlar bilan solishtiriladi. Tadqiq etilgan xonadagi ishchining mehnat sharoitiga ruxsat etilgan changning kontsentratsiyasi quyidagi jadvalda keltirilgan ko`rsatkichlar yordamida aniqlanadi.

1-jadval

Xonalargaruxsat etiladiganchangningkoncentraciyasi

Changturi	Ruxsat etilganchegaraviykontsentratsiya, mg/m^3
Sement, tuproq, minerallarvaularningaralashmalarichanginingtarkibida erkinholdakremniyikkioksidibo`lmaganda (Si02)	6
Ko`mirchangitarkibida 10% gacha erkinholda Si02mavjudbo`lganda	4
Ko`mirchangitarkibida erkinholdaSi02 mavjudbo`lmaganda	10
O`simlikvahayvonlarningchangi tarkibida 10%gacha erkinholda Si02mavjudbo`lganda	4
O`simlikvahayvonlarningchangi tarkibida 10% vaundanortiq % da erkinholda Si02mavjudbo`lganda	2
Sun’iyabrazivlarchangi ( korundvakarborund)	5
Geksaxloran (bug’vaaerozol)	0,1
Metafos (bug’vaaerozol)	0,1

6- rasm. Havodagi chang konsentrasiyasini aniqlash uchun qurilma.

1-filtrlipatron; 2-shtativ;

3-rezinali shlang;

4 –aspirator.

5-rasm. Changniushlovchifiltruchunmetallpatron.

1-filtr;2-qobig’;3-gayka; 4-qopqoq..

Mashg’ulotningbajarishtartibi
- tadqiq etish ob’ektini belgilash;

- changning kontsentratsiyasini aniqlash uchun qo`llaniladigan asbobni tadqiq etish ob’ektiga o`rnatish;

- tadqiq etiladiganob’ektdagichangkontsentratsiyasinianiqlash.

Mashg’ulotningbajarilganligito`g’risidatalabaninghisoboti

- changningxususiyatlari, uninginsonorganizmigata’siri;

- changnihavodagiruxsat etilganme’yoriyko`rsatkichlari;

-qo`llanilganasboblarnituzilishivaishlashprintsipi;

-qurilmaningchizmasi.

Sinov savollari

1. 
   Chang deganda, nimani tushunasiz?
   
2. 
   Changlarni qanday tasniflash (sinflarga bo`lish) mumkin?
   
3. 
   Aerozol nima?
   
4. 
   Xonadagi chang miqdorini qanday aniqlash mumkin?
   
5. 
   Havo tarkibidagi chang miqdorini qaysi formula yordamida hisoblash mumkin?
   
6. 
   Mo``tadil (normal) sharoitda havoning hajmini qanday hisoblash mumkin?
   

7. Ishni bajarish tartibini tushuntiring.