Kirish qismi

TURKIYANING IQTISODIY-GEOGRAFIK O‘RNI, TABIIY 
RESURSLARI, AHOLISI VA XO‘JALIGI 
Turkiya Respublikasi — Gʻarbiy 
Osiyo (97%) va Janubiy Yevropa (3%)dagi 
davlat. Turkiya ham Osiyo ham Yevropa 
qitʼasiga 
kiradi 
Turkiya-
ning poytaxti — Anqara shahri. Davlat 
tili — Turk tili. Maydoni — 783,562 km². 
Aholi soni (2021) — 84.680.273 kishi. 
Turkiya pul birligi — lira. Turkiya 
Respublikasi 81 ta viloyatlardan iborat. 
Turkiya 14 ta davlat bilan chegaradosh. Zamonaviy Turkiya 1923-yilda Usmonli 
imperiyasining birinchi jahon urushidagi magʻlubiyati va turk xalqining milliy 
ozodlik urushi, monarxiyaning tugatilishi, parchalanishi va turk milliy davlatining 
barpo etilishi natijasida tashkil topgan. 1919—1939-yillarda turkiyasharqiy qismida 
joylashgan davlat. Hududining 97 % Kichik Osiyo yarim orol (Anadolu)da, 
3 % Yevropa (Sharqiy Frakiya)da. Shimolidan Qora dengiz, gʻarbdan Egey dengizi, 
janubdan Oʻrta dengiz bilan oʻralgan. Egey dengizidagi bir qancha orol ham 
Turkiyaga qarashli. Maydoni 814,578 km². Aholisi 75,63 mln. kishi (2012). 
Poytaxti — Anqara shahri Maʼmuriy jihatdan 81 el (viloyat)ga, ellar elchalarga 
boʻlinadi. Turkiya — industrialagrar mamlakat. 1980-yil iqtisodiyotda tub burilishni 
koʻzda tutgan keng qamrovli dastur joriy etila boshlandi. Eksportga moʻljallangan 
mahsulotlar ishlab chiqaruvchi sanoat korxonalari paydo boʻla boshladi. Amalga 
oshirilgan islohotlar natijasida markazdan boshqaruv oʻrniga bozor mexanizmiga 
oʻtildi. Soliq masalasida bir qancha qulayliklar yaratildi, sarmoya jamgʻarmalari tez 
surʼatlar bilan koʻpaydi, chet el sarmoyasi erkin kelishiga qulay imkoniyat yaratiddi. 
Chet el sarmoyasi va texnologiyasini jalb etishni tezlashtirish uchun 1985-yilda 
„Erkin mintaqalar qonuni“ kuchga kirdi. Bunday mintaqalar 1987-yilda atigi 2 ta 
(Mersin va Antaliya) boʻlgan boʻlsa, 2002-yilga kelib ularning soni 21 taga yetdi. 
Ana shular natijasida yalpi ichki mahsulotda sanoatning ulushi 28,7 %, qishloq 
xoʻjaligi. niki 14,4 %, xizmat koʻrsatish sohasiniki 56,9 % boʻldi. Turkiya xromit 
ishlab chiqarish. va eksport qilishda dunyoda yetakchi (toʻrtinchi) oʻrinda turadi 
(40 million tonnalik xromit zaxirasi bor). Shuningdek, gaz, neft, toshkoʻmir, temir, 
marganets, mis va boshqa rangli metallar qazib olinadi. Sanoat korxonalari asosan 
mamlakatning gʻarbiy va markaziy qismida joylashgan. Keyingi yillarda mamlakat 
sharqiy qismini rivojlantirish uchun choratadbirlar koʻrildi. Turkiya sanoatida 
avtomobilsozlik, elektronika, kimyo, toʻqimachilik, koʻnchilik mahsulotlari, 
qurilish materiallari, oʻsimlik yogʻi ishlab chiqarish. yetakchi oʻrin tutadi.

---