2000
105
143
96
340
122
178
2001
104
149
97
347
116
158
2002
105
156
90
326
137
162
2003
107
162
104
398
162
193
2004
112
199
112
486
165
212
2005
140
210
128
428
167
231
2006
172
230
139
411
204
271
2007
249
285
174
486
254
342
2008
302
365
181
534
315
433
2009
298
387
188
445
350
435
2010
305
447
247
496
454
528
Az
ərbaycan və lider-ölkələrdə əlavə dəyərdə kənd
t
əsərrüfatının payı, %, 2000 – 2010-cu illər
İl
Az
ərbaycan
Çin
Hindistan
ABŞ
İndoneziya Braziliya
2000
17
15,1
23,2
1
15,8
5,9
2001
16
14,4
23
1
15,6
5,9
2002
15
13,8
20,8
0,9
15,3
6,7
2003
13,2
12,8
20,8
1
15,3
7,3
2004
11,7
13,4
18,9
1,2
14,4
6,8
2005
10
12,1
18,7
1
13,3
5,7
2006
7,5
11,1
18,2
0,9
12,9
5,4
2007
7,1
10,8
18,1
1
13,7
5,5
2008
5,9
10,7
17,4
1,1
14,5
5,9
2009
6,4
10,3
17,6
1
15,4
6,1
2010
5,7
10,1
19
1,1
15,4
5,8
Az
ərbaycan və lider-ölkələrin kənd təsərrüfatının artım
templ
ərinin dinamikası, %, 2000 – 2010-cu illər
İl
Az
ərbaycan
Çin
Hindistan
ABŞ
İndoneziya
Braziliya
2000
101,2
101,7
96,2
103,2
96,3
110,7
2001
100
105,5
103
103,1
96,2
90,3
2002
102,4
104,7
94,2
94,9
120
103,6
2003
103,4
105
117,3
123,4
120
120,7
2004
105,6
123,3
109,6
123,3
102,8
111,4
2005
126,3
105,8
115,9
88,8
102,7
110,3
2006
125
110,2
110,3
96,9
123,7
118,6
2007
146,7
124,5
126,7
119,5
125,5
127,5
2008
122,7
129
105,4
110,9
125,4
127,7
2009
100
106,4
105,6
84
112,2
101,2
2010
103,7
116,1
133,5
112,4
131,3
122,6
III F
əsil
Az
ərbaycan Respublikasının aqrar sahəyə dair beynəlxalq əməkdaşlıq
3.1. Az
ərbaycan Respublikasının aqrar sahəyə dair
dövl
ətlərarası əməkdaşlığı
Az
ərbaycan və Argentina respublikaları arasında
aqrar sah
əyə dair əməkdaşlıq
İki ölkə arasında əməkdaşlığın vəziyyəti iqtisadiyyatın digər sahələri ilə yanaşı
k
ənd təsərrüfatı sahəsində də dostluq və xoş münasibətlərin mövcudluğu ilə
s
əciyyələnir.
H
ər iki ölkənin iqtisadiyyatında kənd təsərrüfatı sektorunun əhəmiyyətini, bu
sah
ədə mövcud olan potensialı və geniş əməkdaşlıq imkanlarını nəzərə alaraq, eləcə
d
ə bu sahədə əməkdaşlığın hüquqi bazasının yaradılması məqsədilə 21 sentyabr 2011-
ci il tarixd
ə Bakı şəhərində “Azərbaycan Respublikasının Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi
v
ə Argentina Respublikasının Kənd Təsərrüfatı, Heyvandarlıq və Balıqçılıq Nazirliyi
arasında əməkdaşlıq haqqında Anlaşma Memorandumu” imzalanmışdır.
İki ölkə arasında kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsullarının müəyyən həcmdə
ticar
ət dövriyyəsi olsa da, ümumilikdə ticarət əlaqələri mövcud potensialdan aşağıdır.
2011-ci ild
ə Argentinadan Azərbaycana 16 milyon 932 min ABŞ dolları dəyərində
k
ənd təsərrüfatı və ərzaq məhsulları, o cümlədən heyvan və bitki mənşəli piy və
yağlar, heyvan yemləri, yağlı toxumlar və meyvələr, qoz-fındıq, süd məhsulları və
dig
ər məhsullar idxal olunmuş, Azərbaycandan Argentinaya isə 1500 ABŞ dolları
d
əyərində spirtli və spirtsiz içkilər ixrac olunmuşdur.
2012-ci ilin yanvar-
sentyabr aylarında isə Argentinadan Azərbaycana 6 milyon
327 min ABŞ dolları dəyərində kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsulları, o cümlədən süd
m
əhsulları, quş yumurtası, təbii bal, heyvanlar üçün hazır yemlər, heyvan və bitki
m
ənşəli piy və yağlar, heyvanlar üçün hazır yemlər, yağlı toxumlar, meyvələr və digər
m
əhsullar idxal olunmuş, Azərbaycandan Argentinaya kənd təsərrüfatı və ərzaq
m
əhsulları ixrac olunmamışdır.
Az
ərbaycan və Belarus Respublikaları arasında
aqrar sah
əyə dair əməkdaşlıq
Az
ərbaycan Respublikası ilə Belarus Respublikası arasında iqtisadiyyatın digər
sah
ələri ilə yanaşı aqrar-sənaye kompleksi istiqamətində də əməkdaşlıq əlaqələri
dinamik olaraq inkişaf edir. Belə ki, 2011-ci ildə Belarus Respublikasından
Az
ərbaycan Respublikasına 3321.0 min ABŞ dolları dəyərində süd məhsulları, buğda
v
ə çovdar unu, qovrulmamış səməni, heyvan və bitki mənşəli piylər və yağlar, quş
yumurtası və digər kənd təsərrüfatı məhsulları idxal edilmişdir. Ölkəmizdən Belarus
2
Respublikasına isə 7151.0 min ABŞ dolları dəyərində müxtəlif növ təzə meyvə-
t
ərəvəz, bitki yağları, meyvə-tərəvəz konservləri, qara çay, tütün və digər aqrar
istehsal m
əhsulları ixrac edilmişdir.
2006-
cı ilin oktyabr ayında “Azərbaycan Respublikasının Kənd Təsərrüfatı
Nazirliyi v
ə Belarus Respublikasının Kənd Təsərrüfatı və Ərzaq Nazirliyi arasında
aqrar-s
ənaye kompleksi sahəsində iqtisadi və elmi-texniki əməkdaşlıq barədə Saziş”,
2007-
ci ilin may ayında “Azərbaycan Respublikası Hökuməti və Belarus Respublikası
Hökum
əti arasında bitki karantini və mühafizəsi sahəsində əməkdaşlıq haqqında
Saziş” və “Azərbaycan Respublikası Hökuməti və Belarus Respublikası Hökuməti
arasında baytarlıq sahəsində əməkdaşlıq haqqında Saziş” imzalanmışdır.
K
ənd təsərrüfatının maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi məqsədilə
“Aqrolizinq” ASC t
ərəfindən Gəncə avtomobil zavodundan 2007-2011-ci illərdə
müxt
əlif gücə malik 2398 ədəd “Belarus” markalı traktor, 1037 ədəd kotan və traktor
qoşqusu alınaraq kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarının istifadəsinə verilmişdir.
Hazırda bu texnikalar kənd təsərrüfatında lazımi aqrotexniki xidmətlərin yerinə
yetirilm
əsində müvəffəqiyyətlə istifadə olunur.
Az
ərbaycan və Çexiya arasında aqrar sahədə əməkdaşlıq
Çexiya Respublikasının müvafiq dövlət baytarlıq orqanı ilə heyvan və heyvan
m
ənşəli yüklərin idxal-ixracı məqsədilə 8 adda baytarlıq sertifikatı razılaşdırılaraq
imzalanmışdır.
Beyn
əlxalq Epizootik Büro və digər beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində hər iki
ölk
ənin dövlət baytarlıq orqanları arasında heyvan xəstəlikləri üzrə informasiya
mübadil
əsi aparılır.
İki ölkə arasında kənd təsərrüfatı sahəsində əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi
m
əqsədilə aşağıdakılar nəzərdə tutulmuşdur:
iki ölk
ə arasında kənd təsərrüfatı, bitki karantini və mühafizəsi, eləcə də
baytarlıq sahələrində saziş layihələrinin hazırlanması imkanlarının araşdırılması;
heyvandarlıqda damazlıq və seleksiya işləri, qarışıq yem istehsalının inkişaf
etdirilm
əsi sahəsində əməkdaşlıq;
arpanın genetik materiallarının mübadiləsi, pivəlik arpa sortlarının
Az
ərbaycanın müxtəlif bölgələrində sınaqlarının keçirilməsi;
h
ər iki ölkənin müvafiq qurumları arasında fitosanitar və təkrar ixracat
fitosanitar sertifikatlarının, informasiya və təcrübə mübadiləsinin aparılması;
Çexiyanın müvafiq təhsil müəssisələri və Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti
arasında tələbə və doktorantların qarşılıqlı mübadiləsi, ixtisasartırma kurslarının
t
əşkili və birgə elmi-tədqiqat işlərinin aparılması;
Çexiya Respublikasının aparıcı lizinq şirkətlərinin və maliyyə qurumlarının
(bankların) Azərbaycanın lizinq bazarında fəaliyyətinin təşkili və aqrar sektora
investisiyaların yatırılması;
3
“Aqrolizinq” Açıq Səhmdar Cəmiyyəti tərəfindən həyata keçirilən tenderlərdə
Çexiya iş adamlarının iştirakı.
Az
ərbaycan və İran İslam respublikaları arasında
aqrar sah
əyə dair əməkdaşlıq
Ölk
ələrimizi ortaq tariхi, dini və mədəni dəyərlər birləşdirir. Bu isə öz
növb
əsində möhkəm əməkdaşlıq üçün yaxşı zəmin yaradır.
İki ölkə arasında dоstluq münasibətlərinin təməlinin qoyulmasında İran
Prеzidеnti Əli Əkbər Haşimi Rəfsəncaninin Azərbaycana (1993), ümummilli lidеr
Hеydər Əliyеvin İrana (1994) rəsmi səfərləri, bu səfərlər zamanı aparılmış
danışıqların və imzalanmış sənədlərin müstəsna rolu olmuşdur.
Az
ərbaycan Respublikasının Prеzidеnti cənab Ilham Əliyеvin İrana (2005,
2009) v
ə İran İslam Rеspublikasının Prеzidеnti cənab Mahmud Əhmədinеjadın
Az
ərbaycana (2010, 2012-ECO sammitində iştirak) qarşılıqlı səfərləri zamanı
kеçirilən görüşlər bu münasibətlərin daha da möhkəmləndirilməsinə xidmət etmişdir.
İki ölkə arasında kənd təsərrüfatı sahəsində qənaətbəxş səviyyədə əməkdaşlıq
əlaqələri mövcuddur. Amma bu ölkələrimizin kənd təsərrüfatı sahəsində əməkdaşlıq
potensialından xeyli aşağıdır.
Ölk
ələrimiz rеgiоnal ticarət tərəfdaşlarıdır. 2012-ci ilin yanvar-sеntyabr
aylarında İrandan ölkəmizə 19,3 milyоn ABŞ dоlları dəyərində müхtəlif ərzaq və
k
ənd təsərrüfatı məhsulları idхal оlunmuş, Azərbaycandan İrana isə iхrac оlunan kənd
t
əsərrüfatı məhsullarının ümumi həcmi isə 9,7 milyоn ABŞ dоlları dəyərində
оlmuşdur.
İrandan Azərbaycana əsasən diri hеyvanlar, müхtəlif mеyvə-tərəvəz, yumurta,
şəkər və qənnadı məmulatları idхal еdilmiş, Azərbaycandan İrana isə əsasən yağlı
tохum və mеyvələr, ipək, pambıq, yеyinti sənayеsinin qalıqları və tullantıları,
hеyvanlar üçün hazır yеmlər iхrac оlunmuşdur.
İran İslam Rеspublikasının aqrar istеhsal və еmal sahələri, еlmi-tədqiqat
m
ərkəzlərində aparılan еlmi araşdırmalarla tanışlıq və aparılmış müzakirələr
n
əticəsində bitkiçilik, hеyvandarlıq, baytarlıq və fitоsanitariya, еlmi-tехniki
əməkdaşlıq sahələri üzrə tərəfləri maraqlandİran priоritеt istiqamətləri özündə əks
etdir
ən Prоtоkоl imzalanmışdır.
Ölk
ələrimiz arasında kənd təsərrüfatı (1994-cü il), bitkilərin mühafizəsi və
karantin (2002-ci il) sah
əsində Sazişlər və baytarlıq sahəsində əməkdaşlıq haqqında
Mеmоrandum (2002-ci il) imzalanmışdır.
Bu s
ənədlərə əsasən İranın «Səbalan Səbz» şirkəti və ölkəmizin «Azərşəkər»
şirkətinin birgə fəaliyyəti nəticəsində rеspublikamızda 2000-ci ildə 1400 hеktarda
taхıl, 500 hеktarda şəkər çuğunduru, 40 hеktarda pambıq, 400 hеktarda sоya, 2001-ci
ild
ə isə 2300 hеktar sahədə payızlıq taхıl əkilmişdir.
4
İran İslam Rеspublikası müştərək əkinləri kənd təsərrüfatı maşın və tехnikaları
il
ə, tохum, bitki mühafizəsi vasitələri və minеral gübrələrlə təmin еtmişdir.
Az
ərbaycan Еlmi-Tədqiqat Bağçılıq və Subtrоpik Bitkilər Institutu Kərəc
şəhərindəki Еlmi-Tədqiqat Tохum və Bitki Sеlеksiyası Institutuna 11 fındıq sоrtu
tingi vеrmiş, İranda yеtişdirilən 8 fındıq sоrtu isə sınaq məqsədilə Azərbaycana
g
ətirilmişdir.
İranın alimləri Kərəc və Ərdəbil rеgiоnlarında kartоf və şəkər çuğunduru
altında istifadə оlunan еrоziyaya uğramış tоrpaqların qida rеjiminin öyrənilməsi
istiqam
ətində tədqiqatlar aparmışdır.
İranlı alimlər Azərbaycanda dənli bitkilərin хəstəlikləri üzərində azərbaycanlı
h
əmkarları ilə birgə müşahidə işləri aparmışdır.
Az
ərbaycan Dövlət Aqrar Universitetində İrandan gəlmiş 2 nəfər kənd
t
əsərrüfatının mехanikləşdirilməsi üzrə namizədlik, 2 nəfər isə baytarlıq еlmləri
dоktоru alimlik dərəcəsi almaq üçün dissеrtasiya müdafiə еtmişlər.
Az
ərbaycanlı alimlərin kənd təsərrüfatına dair 10-dan çох еlmi əsəri İranda çap
оlunmuş, bir dərslik fars dilinə tərcümə оlunaraq kütləvi tirajla çap еdilmişdir.
Az
ərbaycan Respublikası ilə İsrail Dövləti arasında
k
ənd təsərrüfatı sahəsində əməkdaşlıq
«Az
ərbaycan Respublikası Hökuməti və İsrail Dövləti Hökuməti arasında kənd
t
əsərrüfatı sahəsində əməkdaşlığa daır Saziş» layihəsi qarşı tərəfə çatdırılması
m
əqsədılə 27 ıyul 2005-ci il tarixində Azərbaycan Respublikasının Xarici İşlər
Nazirliyin
ə göndərilmişdir.
2005-
cı ilin 14-17 iyun tarixlərİndə İsrail Dövlətinin Kənd Təsərrüfatı və
K
əndin İnkişafı Nazirliyinin dəvəti ilə Azərbaycan Respublikasının kənd təsərrüfatı
nazirliyinin r
əhbərliyi ilə nazırliyin məsul işçilərindən, alimlərindən və aqrar sahədə
çalışan iş adamlarından ibarət nümayəndə heyəti İsrailin kənd təsərrüfatında əldə
edilmiş təcrübə və nailiyyətlərlə tanış olmuşlar.
İki ölkə arasında kənd təsərrüfatı sahəsİndə gələcək əməkdaşlığın daha da
genişləndırilməsi və yeni əlaqələrin yaradılması məqsədilə 20 fevral 2006-cı ildə Bakı
şəhərində Azərbaycan-İsrail Biznes Forumu keçirilmişdir.
İsrailin Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin Kənd Təsərrüfatının İnkişafı üzrə
Beyn
əlxalq Əməkdaşlıq Mərkəzinin və İsrail Xarici İşlər Nazirliyinin Beynəlxalq
Əməkdaşlıq Mərkəzinin (MASHAV) təşəbbüsü ilə nazirliyin və özəl sektorun
əməkdaşları Kəndin İnteqrə Edilmiş İnkişaf Proqramının hazırlanmasına dair
uzunmüdd
ətli təlim kursunda iştirak etmişlər.
Az
ərbaycan və Gürcüstan respublikaları arasında
aqrar sah
əyə dair əməkdaşlıq
5
İki ölkə arasında iqtisadiyyatın digər sahələri ilə yanaşı aqrar-sənaye kompleksi
istiqam
ətində də əməkdaşlıq əlaqələri inkişaf edir. 2011-ci ildə Gürcüstandan
ölk
əmizə 12754,9 min ABŞ dolları dəyərində bar gətirən ağaclar, kolluqlar, peyvənd
edilmiş və edilməmiş tinglər, heyvan və bitki mənşəli piylər və yağlar, mandarin və
dig
ər sitrus meyvə məhsulları, kartof, tərəvəz bitkilərinin toxumu, ədviyyatlar və
dig
ər kənd təsərrüfatı məhsulları idxal edilmişdir. Ölkəmizdən Gürcüstana isə
17346,4 min ABŞ dolları dəyərində faraş meyvə-tərəvəz, bitki yağları, meyvə-
t
ərəvəz konservləri, şəkər tozu, çay və digər aqrar istehsal məhsulları ixrac
olunmuşdur.
Az
ərbaycan Respublikası ilə Gürcüstan arasında aqrar elmi-tədqiqat sahəsində
əməkdaşlıq əlaqələri mövcuddur. Belə ki, Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Əkinçilik
Institutu il
ə Gürcüstan Elmi-Tədqiqat Bitki Mühafizəsi İnstitutu arasında Quraq
Bölg
ələrdə Beynəlxalq Kənd Təsərrüfatı Tədqiqatları Mərkəzinin (İCARDA) maliyyə
d
əstəyi ilə taxıl əkinlərində xəstəliklərin arealının müəyyənləşdirilməsi üzrə vaxtaşırı
birg
ə ekspedisiyalar keçirilir. Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Üzümçülük və Şərabçılıq
İnstitutunun Gürcüstanın müvafiq elmi-tədqiqat institutu ilə əməkdaşlıq əlaqəsi
davam etdirilir. İki ölkə arasında mütəmadi olaraq aqrar elmi tədqiqatların nəticələri
bar
ədə infоrmasiya mübadiləsi aparılır.
T
ərəflər arasında Ümumdünya Heyvan Sağlamlığı Təşkilatının tələblərinə
uyğun olaraq baytarlıq sertifikatlarının müşayiəti ilə heyvan və heyvan mənşəli
m
əhsulların idхal-iхrac əməliyyatları aparılır. Sərhəd bölgələrində fəaliyyət göstərən
h
ər iki tərəfin baytarlıq mütəхəssislərinin sərhədyanı görüşləri keçirilir. Görüşdə
s
ərhədyanı bölgələrdə heyvanların, хüsusən təhlükəli хəstəliklərinə qarşı prоfilaktiki
peyv
əndləmə kampaniyasının eyni vaхtda aparılmasına dair, həmçinin yüksək
patоgen quş qripi və dоnuzların Afrika taununa qarşı birgə mübarizə aparılması
m
əqsədilə tədbirlər işləyib həyata keçirmək üçün məsləhətləşmələr aparılır.
«Az
ərbaycan Respublikası Hökuməti ilə Gürcüstan Hökuməti arasında
baytarlıq sahəsində əməkdaşlığa dair Saziş» və «Azərbaycan Respublikası Hökuməti
il
ə Gürcüstan Hökuməti arasında fitosanitar karantin və bitki mühafizəsi sahəsində
əməkdaşlıq haqqında Saziş» layihələri qarşı tərəfə göndərilmişdir.
Az
ərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti Gürcüstanın Dövlət Aqrar Universiteti,
Cavaxşvili adına Tiflis Dövlət Universiteti, Şota Rustavelli adına Batumi Dövlət
Universiteti, Gürcüstan Fermerl
ər Assosiasiyası, Gürcüstan Kənd Təsərrüfatı Elmlər
Akademiyası, “Elkana” ekoloji kənd təsərrüfatı assosiasiyası,”Şlom klub” fermerlər
birliyi v
ə davamlı inkişaf üzrə qeyri-hökumət təşkilatları ilə əməkdaşlıq edir.
Az
ərbaycan və Qazaxstan Respublikaları arasında
aqrar sah
əyə dair əməkdaşlıq
İki ölkə arasında iqtisadiyyatın digər sahələri ilə yanaşı aqrar-sənaye kompleksi
istiqam
ətində də əməkdaşlıq əlaqələri dinamik olaraq inkişaf edir.
6
2011-ci ild
ə Qazaxstan Respublikasından Azərbaycan Respublikasına 162288,0
min ABŞ dolları dəyərində 716103,0 ton bərk buğda, arpa, düyü, buğda unu və digər
k
ənd təsərrüfatı məhsulları idxal olunmuşdur. Azərbaycan Respublikasından
Qazaxstan Respublikasına isə 34884,0 min ABŞ dolları dəyərində 37615,7 ton
meyv
ə-tərəvəz, kartof, meyvə-tərəvəz konservləri, çay, şəkər tozu, bitki yağları və
dig
ər aqrar istehsal məhsulları ixrac olunmuşdur.
Quraq Bölg
ələrdə Beynəlxalq Kənd Təsərrüfatı Tədqiqatları Mərkəzi
(İCARDA) və Buğda və Qarğıdalının Seleksiyası üzrə Beynəlxalq Mərkəzi
(CİMMYT) ilə əməkdaşlıq çərçivəsində Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Əkinçilik
İnstitutu ilə Qazaxstan Bitkiçilik və Əkinçilik Elmi-İstehsalat Mərkəzi arasında dənli
v
ə dənli-paxlalı bitkilərin genetik materiallarının mübadiləsi aparılmış, yeni
yaradılmış sortların ekoloji sınaqlarının keçirilməsi hazırda davam etdirilir.
2011-ci ild
ə Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetində keçirilmiş “Aqrar təhsil
sistemind
ə innovasiya texnologiyalarının tətbiqi və beynəlxalq əməkdaşlıq forumları”
adlı beynəlxalq konfransda Qazaxstan Milli Aqrar Universitetinin əməkdaşları iştirak
etmişdir. 2012-ci ilin iyul ayında Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetinin
əməkdaşları Qazaxstan Milli Aqrar Universitetində keçirilən “Aqrar sahədə
Beyn
əlxalq İnnovasiya Texnologiyaları” adlı beynəlxalq konfransda iştirak etmişdir.
2009-
cu ilin oktyabr ayında “Azərbaycan Resppublikasının Kənd Təsərrüfatı
Nazirliyi v
ə Qazaxıstan Respublikasının Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi arasında kənd
t
əsərrüfatı sahəsində əməkdaşlıq haqqında Saziş” və “Azərbaycan Respublikası
Hökum
əti və Qazaxıstan Respublikası Hökuməti arasında baytarlıq sahəsində
əməkdaşlıq haqqında Saziş” imzalanmışdır.
“Az
ərbaycan Respublikası Hökuməti və Qazaxıstan Respublikası Hökuməti
arasında bitki karantini və mühafizəsi sahəsində əməkdaşlıq haqqında Saziş” layihəsi
qarşı tərəfə təqdim edilmişdir.
Dostları ilə paylaş: |