Kitab Azərbaycanın kənd təsərrüfatının inkişafında və təşəkkül tapmasında misilsiz



Yüklə 7,66 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə33/77
tarix29.11.2016
ölçüsü7,66 Mb.
#453
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   77

Məhsuldarlıq 

 

2000  2001  2002  2003  2004  2005  2006  2007  2008  2009  2010 

Çıxış - buğda  

(Т / hа) 

8,0 


7,1 

8,0 


7,8 

7,8 


8,0 

8,0 


7,2 

8,3 


7,9 

7,7 


Gəliri - arpa  

(Т / hа) 

5,8 


5,3 

5,6 


5,9 

5,8 


5,9 

5,9 


5,7 

6,0 


5,8 

5,7 


Çıxış - yulaf  

(Т / hа) 

5,9 


5,5 

6,0 


6,1 

5,8 


5,8 

6,0 


5,5 

5,8 


5,8 

5,5 


Gəliri - raps  

(Т / hа) 

2,9 


2,6 

3,4 


3,3 

2,9 


3,2 

3,3 


3,2 

3,3 


3,4 

3,5 


Gəliri – şəkər 

çuğunduru  

(

Т / hа) 

52,5 


47,0 

56,5 


57,3  57,5 

58,5  56,6 

53,8 

63,8  74,0 



54 

Çıxış – birləşdirmək 

noxud  

(

Т / hа) 

3,7 


3,5 

3,4 


3,9 

3,5 


3,8 

3,3 


3,1 

4,0 


3,6 

3,5 


Çıxış – birləşdirmək 

paxlalılar  

(

Т / hа) 

3,9 


3,5 

3,9 


3,8 

3,7 


3,8 

3,4 


3,0 

4,5 


3,7 

3,0 


Gəliri - kartof  

(

Т / hа) 

22,6 


12,4 

16,4 


18,2  16,8 

14,3  15,7 

12,5 

13,3  15,0 



23,0 

Gəliri - kartof  

(

Т / hа) 

41,4 


42,8 

46,7 


42,9  45,2 

46,4  43,0 

43,1 

46,7  48,0 



45,0 

1 inəyə orta sağım  

(litr) 

5978  6347  6495  6620  6571  6749  6977  6913  6943  7068  7315 



Çixiş  

(Т / hа) 

 

 



 

 

1,7 



1,9 

1,4 


1,6 

1,8 


2,0 

1,6 


 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

Böyük Britaniyanın kənd təsərrüfatının statistikası 

 

Böyük Britaniyanın kənd 



təsərrüfatı 

 

2000 



2001 

2002 

2003 

2004 

2005 

2006 

2007 

2008 

2009 

Kənd təsərrüfatının 

iqtisadiyyatda payı  

(£ milyon) 

6720 


6852 

7151 


7421 

7165 


5109 

5091 


5535 

7475 


6783 

ÜDM-

dən (cari dəyəri)  

(%) 

0,8 


0,8 

0,8 


0,8 

0,8 


0,5 

0,5 


0,5 

0,6 


0,5 

İdxal  

(£ milyon) 

16828  18267  19091  20944  24280  25210  26791  27577  31486  32516 



İxrac  

(£ milyon) 

8702 


8506 

8915 


9881 

10736  10698  11332  11795  13171  14030 



Ticarətin balansı (ərzaq 

məhsulları)  

(£ milyon) 

-8126  -9761 

-

10176 


-

11063 


-

13544 


-

14512 


-

15459 


-

15671 


-

18426 


-

18286 


Bütün məhsullara 

özünəyetərliliyi  

(%) 

67 


63 

62,4 


63,5 

62,3 


60,1 

59,2 


59,9 

58,2 


60,2 

Yerli məhsullarla   

özünü təminat (%) 

80 


75 

75,5 


76,6 

75,0 


73,1 

72,2 


73,1 

72,7 


71,7 

Kənd təsərrüfatından 

ümumi gəlir  

(£ milyon) 

1499 


1661 

2228 


2839 

2558 


2171 

2536 


2886 

4793 


4373 

Fermaların orta təmiz 

gəliri (Е) 

8700 


13000  13900  24300  17500  17500  20600  33500 

 

 



İngiltərədə kənd 

təsərrüfatı torpaqlarının 

qiymətləri (£ hektara) 

 

7406 



6915 

7172 


7654 

8651 


9249 

10974  14152 

 

Qida sənayesi GVA  

(£ milyon) 

 

 



 

20679  21307  21096  21213  21560  22751 

 

Ümumi qida  GVA  

(£ milyon) 

 

 



 

6633 


7880 

7430 


9731 

9097 


9490 

 

Ərzaq məhsullarının 



pərakəndə satışı GVA 

(£ milyon) 

 

 



 

17947  19221  19782  21294  21744  22925 

 

 

 



Belçikanın kənd təsərrüfatı 

 

Ərazisi 32,5 min km

2



əhalisi 11,5 milyon nəfərdir, əhalinin sıxlığı - hər km



2

-

ə 



320 n

əfər düşür. ÜDM 412,0 milyard ABŞ dolları təşkil edir, hər nəfərə  35 830 ABŞ 

dolları düşür. 

Əhalinin  sayına  görə  dünyada 71-ci yeri tutan və  ərazisinə  görə  137-ci yeri 

tutan Belçika milli g

əlirin həcminə  görə  22-ci yerdədir. Gəlirin  yarısını  xidmət və 

mübadil

ə sahəsindəki fəaliyyəti, ¾ hissəsini isə Avropa birliyi ölkələrilə əməkdaşlıq 



t

əmin edir.  

Belçika 

vahid  Avropanın  yaradılmasında  fəal  iştirak  etmişdir.  1957-ci ildən 

Brüssel bir çox Avropa t

əşkilarlarının  qərargahı  olmuşdur.  Fransa  şəhəri Strasburq 

əhəmiyyətinə  görə  ikinci hesab edilir. 1992-ci ildə  Brüsseldə  Avropa  işləri üzrə 

Komissiya üçün çox müasir bina inşa edilmişdir. 

Belçikanın  kənd təsərrüfatı  yetəri qədər sərin və  rütubətli iqliminə 

baxmayaraq yüks

ək intensivliyi və məhsuldarlığı ilə seçilir. Bu sahənin uğurları  artıq 

rütub


əti götürən  inkişaf  etmiş  kanallar  sistemilə,  güllərin və  tezyetişən tərəvəzlərin 

yetişdirildiyi  istixanaların  xeyli  sayının  çoxluğu  izah edilir. Yemlərin  bolluğu 

say

əsində Belçikanın həm də heyvandarlığı məşhurdur. 



Belçikanın  kənd təsərrüfatı  yaxşı  inkişaf  etmişdir.  Ət-süd  heyvandarlığı 

yüks


ək məhsuldarlığı və intensivliyilə seçilir. Kənd təsərrüfatına yararlı torpaqların 45 

faizini ç

əmənlər və  otlaqlar, 55 faizini isə  dənli bitkilərin  əkin sahələri  təşkil  edir. 

Ölk


ədə  həmçinin meyvəçilik və  tərəvəzçilik, o cümlədən  böyük  şəhərlərin 

rayonlarında istixana tərəvəzçiliyi inkişaf etmişdir. Belçikanın kənd təsərrüfatı ümumi 

milli m

əhsulun 2 faizini verir və ölkənin daxili tələbatını 80 faiz təmin edir. Kiçik və 



orta fermer t

əsərrüfatları  üstünlük  təşkil  edir.  Belçika  süd  və  süd məhsullarının 

istehsalı üzrə Avropanın ən ölkələrindən biridir. 

2012-ci ild

ə Libramont şəhərində keçirilən kənd təsərrüfatı üzrə sərgidə həm 

müt


əxəssislər, həm adi vətəndaşlar daxil olmaqla 200 000 nəfərdən artıq insan iştirak 

etmişdir. Kənd təsərrüfatı  sahəsində  74 399 nəfər  çalışır,  onlardan  70  faizi 

Flandriyada  çalışır.  Kənd təsərrüfatı  Belçikanın  ÜDM-nin 1 faizini təşkil  edir. 

Belçikanın inəklərinin ümumi sayı 488 000 təşkil etmişdir, 2011-ci ildə isə 3 milyon 

ton d

ənli bitki istehsal edilmiş, bu da 1998-ci illə müqayisədə 16 faiz artıqdır. 



2012-ci ilin ikinci rübünd

ə  Belçikanın  ÜDM  məhsulu  0,6  faiz  aşağı 

düşmüşdür.  

Belçikadak Demoqrafiya üzr

ə  İnstitutunun  məlumatına  görə  2020-ci ilə 

Brüsselin 

əhalisi  10  faiz  artacaq.  Bununla  yanaşı,  artımın  xeyli  hissəsi  xarici 

miqrasiya  hesabına  olacaq.  Bu  Avropa  üçün  unikal  vəziyyətdir. Bununla belə, bir 

t

ərəfdən bu müsbət  tendensiyadır  –  Brüssel iqtisadi cəhətdən  digər dövlətərin 



v

ətəndaşları üçün maraqlı olmuşdur, digər tərəfdən isə sosial problemlər yarana bilər

artıq Brüsselin ətrafında sənaye və istehsalın bəzi sahələrində işsizliyin səviyyəsi 20 

faiz


ə çatmışdır, əhalinin sayının artması isə məşğulluqla olan problemlər artır. 

 

 



 

K

ənd təsərrüfatı yetəri qədər yaxşı inkişaf etmişdir. Bir çox rayonlarda torpaq 



yüks

ək münbitliyilə seçilir. Ən münbit torpaqlar Flandriyanın sahilyanı hissəsində və 

m

ərkəzi yaylasında yerləşir. Onlar kənd təsərrüfatında daha çox yararlıdır.  



Yulaf, kartof, k

ətan,  şəkər  çuğunduru,  buğda,  çovdar  və  arpa  əsas kənd 

t

əsərrüfatı  bitkiləridir. Hər rayonda kənd təsərrüfatının  öz  fərqli xüsusiyyətləri var. 



Ölk

ənin ən münbit rayonu Kondroz hesab edilir. Böyük şəhərlərin ətrafında meyvə və 

t

ərəvəzlər yetişdirilir.  



K

ənd təsərrüfatında ölkənin ümumi ərazisinin ¼ hissəsi istifadə edilir. Kənd 

t

əsərrüfatına  yararlı  torpaqların  təxminən  yarısı  ev  mal-qarasının  otarılmasında 



istifad

ə  edilən  otlaqların  payına  düşür.  Heyvandarlıq  bütün  kənd təsərrüfatı 

m

əhsullarının  70 faizini təmin edir. Heyvandarlıq əsasən iribuynuzlu mal-qaranın və 



donuzların yetişdirilməsilə seçilir.  

F

əal  əhalinin kənd təsərrüfatında  cəmi  3  faizinin  işləməsinə  baxmayaraq, o, 



h

ələ  də  iqtisadiyyatın  əhəmiyyətli sektorudur, onun fəaliyyəti  Belçikanın  ərazisinin 

dem

ək olar ki, yarısında yayılmışdır. Kənd təsərrüfatı, şübhəsiz, ölkənin mənzərəsinə 



real t

əsirə malikdir. 

2000-ci ilin k

ənd təsərrüfatının siyahıya alınması məlumatına görə, Belçikada 

41 047 t

əsərrüfat mövcuddur. Təsərrüfatların xeyli hissəsi ailə təsərrüfatlarıdır. 

K

ənd təsərrüfatı sektorunda istehsal şəraiti bir regiondan digər regiona dəyişir. 



Onlara fermalardakı fiziki mühit və istifadədə olan torpaq sahəsi təsir göstərir.  

Ölk


ənin şimalında qumlu torpaqlar üstünlük təşkil edir. Torpağın xarakterilə 

bağlı  bu  rayonlarda  əsasən çəmənliklər üstünlük təşkil  edir.  Lakin  təsərrüfatlarda 

torpa

ğın  az  olması  ilə  yanaşı  onun  xeyli hissəsi yem üçün qarğıdalının  intensiv 



yetişdirilməsində istifadə edilir. 

Flandriyanın  cənub hissəsində, gilli-qumlu  torpaqlarda,  yetişdirilmə 

əkinçiliyin  əsasıdır.  Flandriyada təsərrüfatların  sahələrinin  kiçik  olması  ilə  əlaqədar 

olaraq burada intensiv 

əkinçilik tələb olunur. Bu səbəbdən bu gilli-qumlu regionda 

intensiv heyvandarlıq biznesi inkişaf etmişdir. 

Flandriyada k

ənd təsərrüfatı  məhsullarının,  o  cümlədən Kampində  və 

Flandriyanın  qumlu  sahəsində  inəklərin və  donuzların  yetişdirilməsi, həmçinin 

bağçılıq bazarı sahəsində ixtisaslaşmış geniş spektri mövcuddur.  

İstehsal  strukturu  Valloniyada  daha    müntəzəmdir (birqərarlıdır).  Torpağın 

gilli  rayonlarında  təsərrüfatların  orta  sahəsi böyükdür və  münbitdir, buna görə  də 

burada iri t

əsərrüfatlar mövcuddur  (buğda,  şəkər  çuğunduru).  Cənub-qərbdə, 

yüks

əklikdə  kiçik,  daşlı  torpaq  və  daha  qabarıq  relyef  istehsal  üçün  daha  əlverişli 



şərait  yaratmışdır.  Bu  rayonda  kənd təsərrüfatı  əsasən iribuynuzlu mal-qaranın 

yetişdirilməsi ilə məşğul olunur. 

Fermerl

ərin gəlirləri orta hesabla Flandriyada, mərkəzi Belçikada və ölkənin 



c

ənub-şərqində olduğundan daha aşağıdır.  

Bir regiondan dig

ər regiona dəyişən istehsal şəraitinin dəyişkənliyi Belçikanın 

k

ənd təsərrüfatında müxtəlifliyin yüksək səviyyəsilə izah edilir. 



 

 



 

Belçikanın  kənd təsərrüfatının  müasir  xarakterini  əmtəə  mallarının 

istehlakından  başlayaraq  kapitalın  qoyuluşlarınadək  müxtəlif  formalarda  müşahidə 

etm


ək olar.   

Konkret investisiyalarda v

ə  elmi  araşdırmalarda  tələbatı  nəzərə  alaraq 

t

əsərrüfatların  yüksək  ixtisaslaşması  səviyyəsi mövcuddur və  bu tendensiya surətlə 



inkişaf etdirilir.  

Yüks


ək məhsuldarlıq Avropa İttifaqında olduğu kimi problemlər yaradır. 

  Avropa 

İttifaqında  olduğu  kimi  Belçika  fermerləri bir çox problemlərlə 

üzl


əşirlər. Fermerin orta gəliri əvvəlki kimi digər sektorun işçilərindən daha aşağıdır. 

İntensivləşmə  və  mexanizasiya qiymətlərin  aşağa  düşdüyü  bir  vaxtda 

fermerl

əri çətinliklərə salan daha yüksək investisiyalar tələb edir. 



Ölk

ə əhalisinin kiçik faizi kənd təsərrüfatı ilə məşğul olmağa davam edir və 

k

ənd təsərrüfatının fəaliyyəti, həm məşğulluq sferasında, həm də onun ÜDM-da payı 



azalmışdır. Belçikanın ərazisinin ¼ hissəsi kənd təsərrüfatına yararlıdır, 1/5 hissəsini 

ç

əmənlər və otlaqlar təşkil edir. Şəkər çuğunduru, kasnı, dənli bitkilər və kartof əsas 



bitkil

ərdir. Meyvələrin, tərəvəzlərin və  dekorativ bitkilərin  yetişdirilməsi  xüsusilədə 

Flandriyada 

əhəmiyyət kəsb edir. Buna baxmayaraq, Belçikanın  kənd təsərrüfatı 

əsasən  heyvandarlıqda  cəmləşmişdir,  süd  və  ət məhsulları  fermaların  dəyərinin 2/3 

hiss


əsini təşkil edir. 

2011-ci  ild

ə  Belçikanın  kənd təsərrüfatının  artırılmış  dəyəri  412,0 milyard 

ABŞ dolları təşkil etmişdir.  

Belçikanın  ümumi  sahəsinin ¼ hissəsi kənd təsərrüfatında  istifadə  edilir. 

1990-


cı illərin sonlarında kənd təsərrüfatında, həmçinin balıqçılıq sferasında ölkənin 

işləyən əhalisinin 2,5 faizini təşkil etmişdir. Kənd təsərrüfatı Belçikanın ərzaq və kənd 

t

əsərrüfatı xammalına olan tələbatının 4/5 hissəsini təmin edir. 



Belçikanın mərkəzi hissəsində (Eno və Brabant), torpağın sahəsi 50 hektardan 

200 hektarad

ək olan iri təsərrüfatlara bölündüyü ərazidə  müasir kənd təsərrüfatı 

texnikası və mineral gübrələr geniş istifadə edilir. Hər təsərrüfatda xeyli muzdlu işçi 

m

əşğuldur, buğdanın və şəkər çuğundurunun yığımı üçün bir çox hallarda mövsümi 



işçilər cəlb edilir. Baxmayaraq ki, Flandriyanın kənd təsərrüfatı torpaqlarının sahəsi 

Volloniya il

ə eynidir, onun intensiv əmək və gübrələrin istifadə edilməsi ölkənin kənd 

t

əsərrüfatı məhsullarının demək olar ki, ¾ hissəsini istehsal edir. 



Ümumilikd

ə  kənd təsərrüfatı  bitkilərinin məhsuldarlığı  yüksəkdir, hər 

hektardan t

əxminən 6 ton buğda və 59 tonadək şəkər çuğunduru yığılır. 

K

ənd təsərrüfatının əsas sahəsi heyvandarlıqdır. Kənd təsərrüfatı torpaqlarının 



t

əxminən yarısını  ev mal-qarası üçün otlaqlara ayrılmışdır, heyvandarlıq isə  bütün 

k

ənd təsərrüfatı məhsullarının 70 faizini təmin edir. 



Ölk

ənin hər rayonunun öz xüsusiyyətləri var. Məsələn, Ardendə bitkilər çox 

az sayda istehsal edilir. Münbit rayon olan  Kandroz ist

isna  haldır,  burada  çovdar, 

yulaf, kartof v

ə  yem  otları  (əsasəndə  iribuynuzlu mal-qara üçün) istehsal edilir. 

Lüksenburq vilay

ətinin  ərazisinin təxminən 2/5 hissəsi  meşələrlə  örtülüdür və 



 

 



 

odunca


ğın  satışı  bu  rayonun  təsərrüfatının  əhəmiyyətli sahəsidir.  Dağlıq  ərazilərin 

ç

əmənliklərində  qoyunlar və  iribuynuzlu mal-qara  otarılır.  Eno və  Brabantın 



əhəngdaşı yaylaları buğda və şəkər çuğundurunun əkinləri üçün istifadə edilir. Geniş 

şəhərlərin ətrafında meyvə və tərəvəz yetişdirilir. Mərkəzi rayonda ev mal-qarasının 

yetişdirilməsi daha az inkişaf etmişdir, lakin Brüssel yaxınlığında və Lyejdan qərbə 

(Brabantda) 

doğru atlar və iribuynuzlu mal-qara yetişdirilir. 

Heyvandarlıq və süd təsərrüfatı daha çox Flandriyada inkişaf etmişdir, burada 

kiçik fermalar üstünlük t

əşkil  edir.  Burada  yerli  torpağa  və  rütubətli iqlimə 

uyğunlaşmış  kətan, çətənə, kasnı, tütün, meyvələr və tərəvəzlər becərilir. Güllərin və 

dekorativ bitkil

ərin  yetişdirilməsi Genta və  Brugge  rayonlarının  müxtəliflik 

xüsusiyy


ətidir. Burada, həmçinin buğda və şəkər çuğunduru yetişdirilir. 

Ərazisi 32,5 min km

2



əhalisi 11,5 milyon nəfərdir, əhalinin sıxlığı - 1 km

2

-

ə 

320 n

əfər düşür. ÜDM 412,0 milyard ABŞ dolları təşkil edir, hər nəfərə 35 830 ABŞ 

dolları düşür. 

Belçika vahid Avropanın yaradılmasında fəal iştirak edib. Belçikanın kənd 

t

əsərrüfatı ümumi milli məhsulun 2 faizini verir və ölkənin daxili tələbatını 80 faiz 

t

əşkil  edir.  Belçika  süd  və  süd məhsullarının  istehsalı  üzrə  Avropanın  ən iri 

ölk

ələrindən  biridir.  488,0  min  baş  inək mövcuddur, 2011-ci ildə  3 milyon dənli 

bitki  istehsal  edilmişdir.  Kənd təsərrüfatında  74,4 min  nəfər  çalışır.  Demoqrafiya 

İnstitutunun  məlumatına  görə  2020-ci ilə  Belçikanın  əhalisi 10 faiz artacaq. 

Buğda, arpa, yulaf, kətan, şəkər çuğunduru əsas kənd təsərrüfatı bitkiləridir. 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 



 

Belçikanın ümumi daxili məhsulu (ÜDM), 2000 – 2011-ci illər 

 

İl 

ÜDM, milyard ABŞ 

dolları 

Əhalinin hər 

n

əfərinə ÜDM, 

ABŞ dolları 

Dünya ÜDM-d

ə 

payı, % 

ÜDM-

nin artım 

templ

əri, % 

2000 

233 


22897 

0.72 


91.7 

2001 

232 


22721 

0.72 


99.6 

2002 

253 


24673 

0.76 


109.1 

2003 

312 


30282 

0.83 


123.3 

2004 

362 


34952 

0.86 


116 

2005 

377 


36201 

0.82 


104.1 

2006 

400 


38186 

0.81 


106.1 

2007 

459 


43553 

0.82 


114.8 

2008 

507 


47821 

0.83 


110.5 

2009 

473 


44367 

0.82 


93.3 

2011 

412 


35830 

0.74 


99.2 

 

 



 

 

 

Belçikanın və qonşu-ölkələrin ÜDM-nin müqayisəsi 

 

Belçikanın və qonşu-ölkələrin ümumi daxili məhsulu (ÜDM), milyard 

ABŞ dolları, 2000 – 2011-ci illər 

 

İl 

Belçika  

Fransa  

Niderland 

C

əmi  

2000 

233 


1326 

385 


1944 

2001 

232 


1338 

401 


1971 

2002 

253 


1452 

438 


2143 

2003 

312 


1792 

538 


2642 

2004 

362 


2056 

610 


3028 

2005 

377 


2137 

638 


3152 

2006 

400 


2256 

678 


3334 

2007 

459 


2582 

783 


3824 

2008 

507 


2832 

871 


4210 

2009 

473 


2625 

793 


3891 

2011 

412 


2214,0 

705,7 


331,7 

 

 



 

 

 



 

 



 

Belçikanın və qonşu-ölkələrin ümumi daxili məhsulu (ÜDM), %,  

2000 – 2011-ci ill

ər 

 

İl 



Belçika  

Fransa  

Niderland 

C

əmi  

2000 

11.99 


68.21 

19.8 


100.0 

Yüklə 7,66 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   77




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin