Kitab Azərbaycanın kənd təsərrüfatının inkişafında və təşəkkül tapmasında misilsiz
Yüklə 7,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2008 – 2010- cu illər ərzində əsas kənd təsərrüfatı bitkilərinin istehsalı
- Raps
- Açıq sahələrdə becərilən tərəvəzlər
- Birgə kənd təsərrüfatı bitkiləri
- Ərazisi 46,2 min km 2 , əhalisi 1,34 milyon nəfərdir, 1 km 2
|
Estoniyanın kənd təsərrüfatı Ərazisi 46,2 min km 2 , əhalisi 1,34 milyon nəfər, hər km 2 - ə 31 nəfər düşür. ÜDM 27,0 milyard ABŞ dolları təşkil edir, hər nəfərə 20,0 ABŞ dolları düşür. 2011-
ci ildə dövlət büdcəsində kənd təsərrüfatının dəstəyinə 261,3 milyon avro nəzərdə tutulmuşdur, bunlardan 222,2 milyon avro Avropa İttifaqının müxtəlif proqramlarının və fondlarının payına düşür. 2010-
cu ildə bu məqsədlər üçün 243,95 milyon avro ayrılmışdır. 2010-cu ildə Estoniya kənd təsərrüfatının dəstəyinə 37,51 milyon avro ayırmışdır, Avropa İttifaqının müxtəlif fondlarına və proqramlarına isə 206,44 milyon avro, yəni Avropa İttifaqının payına bütün ayrılmış vəsaitlərin 72 faizi düşmüşdür. Bir neçə nəsil əvvəl estoniyalıların əsas fəaliyyət sferası kənd təsərrüfatı olmuşdur. Kənd təsərrüfatında işləyən əhalinin 3 faizi məşğuldur, kənd təsərrüfatı məhsulları isə bütün istehsal məhsullarının təxminən 3 faizini və ÜDM-nin 1,4 faizini
təşkil edir. 90-cı illərin əvvəlində həyata keçirilən İqtisadiyyatın və mülkiyyətin islahatları nəticəsində Estoniyada kolxozlar və sovxozlar ləğv edilmişdir və xutorlar və kooperativlər yaranmışdır. Bu keçid dövrü kənd təsərrüfatı üçün heç də asan olmamışdır, idxal edilən ucuz məhsullar ilə rəqabət aparılmalı idi, müəssisələrin yeni avadanlıqlara və maşınlara ehtiyacı var idi, lakin bunların maliyyələşdirilməsi üçün vəsait yox idi. 90-cı illərin sonlarında böhranda olan Rusiyaya ərzaq məhsullarını ixrac etmək imkansız oldu. Rusiya SSRİ vaxtlarında Estoniyanın kənd təsərrüfatı məhsullarının əsas ixrac yeri olmuşdur. Estoniyanın Avropa İttifaqına üzv olması kənd təsərrüfatına müsbət təsir göstərmişdir, ərzaq məhsullarını Avropanın digər ölkələrinə ixrac etməyə imkan yaranmışdır, çünki gömrük xərcləri və Avropa İttifaqı ölkələrinə kənd təsərrüfatı məhsullarının ixracına məhdudiyyətlər ləğv olunmuşdur, bundan əlavə Rusiya bazarlarının təchizi bərpa edilmişdir. Estoniya əkinçiləri Avropa İttifaqının müxtəlif subsidiyalarını almağa başlamışdır. Estoniyanın kənd təsərrüfatının ən mühüm və uğurlu sferası südlük mal- qara
nın yetişdirilməsidir, çünki müxtəlif süd məhsullarının növləri ərzaq məhsullarının ixracında ən böyük paya malikdir. Bundan başqa, Estoniyada donuzları, quşları və iribuynuzlu mal-qaranın ətlik cinsləri yetişdirilir, baxmayaraq ki, ət məhsullarına tələbatları təmin etmək üçün onlar idxal edilsə də, yerli məhsulların payı xeyli artmışdır (100 faizə yaxınlaşmışdır). Əkin sahələrində dənli bitkilər, kartof və tərəvəzlər becərilir. Məhsulun həcmindən asılı olaraq bu məhsullar ya ixrac edilir, ya da ki, idxal. Estoniya ərzaq məhsullarından həmçinin çöl və meşə giləmeyvələri, göbələk və ekoloji təmiz məhsulları ixrac edir. Estoniyanın kənd təsərrüfatının məhsuldarlığının göstəriciləri daha əlverişli iqlimi olan
bir çox ölkələrin göstəricilərindən geridə qalsa da, onun məhsulları kimyəvi tərkibinə görə daha təmizdir, təbii əkinçiliyin inkişafına daha çox diqqət yetirilir. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi kənd təsərrüfatı və kənd yerlərinin inkişafı üzrə Şura yaratmışdır, hökumət idarələrinin və qeyri-komersiya təşkilatlarının nümayəndələrini onun işində iştirak etməyə, kənd təsərrüfatının inkişafı və kənd təsərrüfatı bazarının yaradılması barədə Qanunun, Milli inkişaf proqramı, kənd yerlərinin inkişafının Məqsədli Proqramı əsasında kənd yerlərinin inkişafına, kənd
2 təsərrüfatı məhsullarının istehsalına və emalına subsidiyaların verilməsi və istifadə edilməsi sahəsində təkliflərin təhlili və qısa icra edilməsi üçün, həmçinin istehsalçılara dövlət vəsaitlərindən ayrılan kreditlərə olan endirimlərin və həcminin kənd yerlərinin inkişafı və kənd təsərrüfatı məhsullarının emalı ilə bağlı mövzuları müzakirə etməyə dəvət edilmişlər. Kənd təsərrüfatı və kənd rayonlarının inkişafı üzrə Şura kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarının iqtisadi fəaliyyətinin nəticələrini və kənd təsərrüfatı məhsulları bazarında vəziyyəti təhlil edir, kənd ye rlərinin iqtisadiyyatının, kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı və emalı üçün tələb olunan tədbirlərin tətbiqi üzrə təkliflər irəli sürür, kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı və kənd rayonlarının iqtisadiyyatının daha yaxşı istiqamətləri haqqında tövsiyələr verir və bu tövsiyələrə əsaslanaraq kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalçılarına verilən subsidiyaların tipləri və həcmləri barədə və digər dövlət dəstəyi növlərinə tələbatların mövcudluğu barədə məsləhətlər verir, subsidiyaların verilməsinin və istifadəsinin yaxşılaşdırılması üzrə təkliflər irəli sürür, kənd yerlərinin inkişafı və kənd təsərrüfatı məhsullarının emalı üzrə digər təkliflər irəli sürür, kənd rayonlarının inkişafı üzrə Məqsədli P roqramı çərçivəsində məsləhət komissiyasının funksiyalarını yerinə yetirir, Avropa İttifaqının Nazirlər Şurasında kənd təsərrüfatına və kənd rayonlarının inkişafına aid məsələlərin müzakirəsində Estoniyanın mənafelərini əks etdirən təkliflər verir. Kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalçılarına gələn il veriləcək subsidiyaların tiplərinin və həcmlərinin müzakirə edilməsi kənd təsərrüfatı məhsullarının bazarında yaranan vəziyyətdən və iqtisadiyyatın kənd təsərrüfatı sektorunun və kənd yerlərinin inkişafında üstünlük təşkil edən istiqamətlərdən irəli gəlir. Kənd təsərrüfatı və kənd rayonlarının inkişafı üzrə Şuranın təklifləri və nəticələri, zəruriyyət yaranarsa, dövlət büdcəsinin tərtib edilməsində nəzərə alınması üçün Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi tərəfindən Estoniya Hökumətinin nəzərinə çatdırılır. Kənd təsərrüfatı və kənd rayonlarının inkişafı üzrə Şuranın müşavirələri ayda bir dəfədən az olmayaraq keçirilir. Müşavirələrdə kənd təsərrüfatı naziri və ya onun tərəfindən müvəkkil vəzifəli şəxsin imza etdiyi protokol imzalanır. Ət-süd yönümlü heyvandarlıq və donuzçuluq (ətlik) kənd təsərrüfatının əsas sahəsidir. Bitkiçilik əsasən heyvandarlıq üçün yemlərin istehsalı və həmçinin texniki bit kilərin becərilməsilə məşğuldur. Sovet dövründə Estoniyanın yüksək inkişaf etmiş kənd təsərrüfatı mövcud idi, onun əmək səmərəliliyi SSRİ üzrə orta səviyyədən təxminən 5 dəfə artıq olmuşdur. 1990-cı illərin əvvəllərində iri aqrotəsərrüfatların ləğvi həyata keçirilmişdir və xutor metoduna keçid aparılmışdır, bundan sonra becərilən sahələrin və iribuynuzlu mal-qaranın sayının azalması baş vermişdir. ÜDM-d
ə kənd təsərrüfatının payı tədricən 1995-ci ildə olan 5,8 faizdən 2000-
ci ildə 4,8 faizə, 2006-cı ildə 3 faizə, 2008-ci ildə 2,9 faizə düşmüşdür. Estoniyanın kənd təsərrüfatının əsas problemlərindən biri, onun ərazisinin şimalda yerləşməsindən irəli gələn istehsala yüksək enerji xərcləridir, bu xərclər Avropa İttifaqının digər ölkələrində olduğundan xeyli artıqdır. 3 Avropa İttifaqına üzv olduqdan sonra Estoniya öz kənd təsərrüfatını təkmilləşdirə bilmişdir və kənd regionlarının inkişafına imkan yaratmışdır. 2004-
cü ildən Estoniya Avropa İttifaqının üzvü olmuşdur və təcrübə göstərir ki, kənd təsərrüfatı sahəsində Avropa İttifaqının vahid siyasəti və vahid bazar Estoniyanın kənd təsərrüfatına, onun kənd həyatına, balıqçılıq təsərrüfatına və ətraf mühitə müsbət təsir göstərmişdir. Artıq 2001-ci ildən Estoniyanın Avropa İttifaqının müxtəlif kənd təsərrüfatı subsidiyalarından və kənd həyatına olan subsidiyalardan istifadə etmək imkanı yaranmışdır və həmin zamandan Estoniyanın kənd təsərrüfatı sahəsi 1,3 milyard avro məbləğində dövlət və Avropa vəsaitlərini əldə edə bilmişdir. Müəssisələrin vəziyyəti yaxşılaşmışdır, dövlətdaxili və beynəlxalq əməkdaşlıq üçün imkanlar genişlənmişdir. Kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalçıları subsidiyalar sayəsində yeni texnologiyalar, istehsal metodları, avadanlıq və s. əldə edə bilmişlər, bu da məhsulların səmərəliliyini və keyfiyyətini artırmağa yardım etmişdir. Avropa İttifaqının kənd təsərrüfatı sahəsində vahid siyasəti sayəsində Estoniya təxminən milyon hektar yaxşılaşdırılmış kənd təsərrüfatı ərazilərinə və dəyərli yarımtəbii ərazilərə malikdir, bu da dövlətin böyük sərvətidir. Avropa İttifaqının iqtisadi məkanına daxil olması və kənd təsərrüfatı sahəsində Avropa İttifaqının vahid siyasəti Estoniyanın kənd təsərrüfatının və kənd həyatının inkişafına imkan yaratmışdır, yerli ənənələrin, milli mədəniyyətin, landşaftın və təbiətin qorunub saxlanılmasına şərait yaratmışdır və həmçinin yerli əhaliyə daha yüksək gəlir əldə etməsinə imkan vermişdir. 2007 – 2013- cü illərdə Estoniyanın kənd regionlarının inkişaf etdirilməsi Proqram
ına uyğun olaraq kəndlərin əraziləri, qəsəbələr, vilayətlər və həmçinin əhalisi 4000-nə qədər olan kiçik şəhərlər kənd yerləri hesab edilir. Estoniyanın Statistika Departamentinin məlumatına görə 01.01.2011-ci il tarixə vilayətlərdə ümumilikdə 473 300 insan yaşayırdı (Estoniya əhalisinin 35,3 faizi). Vilayətlərdə əhalinin orta sıxlığı hər km 2 - ə 11 nəfərdir. 2010-
cu ildə Estoniyada 33 376 statistik profilə daxil olan (yəni iqtisadi fəal) müəssisə fəaliyyət göstərirdi, bu da Estoniyanın bütün müəssisələrinin 33,3 faizini təşkil etmişdir. 2010-cu ildə Estoniyada cəmi 100 216 fəaliyyət göstərən müəssisə mövcud idi, onlarda kənd, meşə, balıqçılıq təsərrüfatları sahəsində 12 516 müəssisə fəaliyyət göstərirdi. 2005-ci illə müqayisədə müəssisələrin sayı 1,5 dəfə artmışdır (34 854 müəssisə artıq), eyni zamanda kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı və balıq ovu sahəsində müəssisələrin sayı 2 139 artıq olmuşdur, yəni 20 faiz artmışdır. 2010-
cu ildə sahibkarlıq fəallığı (1000 nəfər əhaliyə müəssisələrin sayı) orta hesabla 75 müəssisə, kənd yerlərində isə orta hesabla 1000 nəfərə 70 müəssisə təşkil etmişdir (2005-ci ildə müvafiq olaraq 49 və 42). 2010-
cu ildə kənd yerlərində orta hesabla 164 100 əmək məşğuliyyətli əhali mövcud idi (2008-ci ildə - 185 500). 2009 – 2010-cu illər ərzində kənd yerlərində əmək məşğuliyyətli əhalinin sayı 21 400 nəfər azalmışdır (11,5 faiz). Kənd yerlərində əmək məşğuliyyətlilik 2008-ci illə müqayisədə əsasən emal istehsalatı, tikinti, yük daşıma, həmçinin topdan və pərakəndə satış sahələrində azalmışdır. Kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı və balıq ovu sahələrində məşğul 4 əhalinin sayı həmin dövr ərzində 900 nəfər azalmışdır və kənd yerlərində məşğul əhalinin 11,8 faizini və Estoniya üzrə ümumilikdə əmək məşğuliyyətli əhalinin 3,4 faizini təşkil etmişdir. Estoniy anın kənd təsərrüfatı ənənəvi olaraq qida məhsullarının istehsalına yönəldilmişdir. Estoniya özünü süd ilə 150 – 160 faiz həcmində təmin etmək qabilliyətindədir, taxılla (son göstəricilərə əsasən) təxminən 120 faiz həcmində. Yerli ətlə ölkənin təminatı orta hesabla 80 faiz səviyyəsində qalsa da, donuz əti ilə təminatı demək olar ki, 100 faizə çatmışdır, mal əti ilə 80 – 85 faiz, quş əti ilə təminat 50 – 60 faiz təşkil etmişdir. Statistika Departamentinin ilkin məlumatlarına görə kənd təsərrüfatı və balıq ovu sahəsində yaradılmış ƏDV 2010-cu ilin cari qiymətlərində 249 milyon avro təşkil etmişdir, bu da Estoniyada yaranmış ƏDV-nin 2,0 faizidir. Statistika Departamenti tərəfindən 2010-cu ildə aparılmış siyahıya al ınmasına görə Estoniyada 19,7 min kənd təsərrüfatı müəssisəsi mövcud olmuşdur, (sahəsi bir hektardan az olmayan) 2003-cü illə müqayisədə kənd təsərrüfatı müəssisələrinin sayı demək olar ki, iki dəfə azalmışdır (46 faiz), lakin həmin dövrdə kənd təsərrüfatı sahələrinin istifadə olunması 18 faiz artmışdır. 2003-
cü illə müqayisədə ev təsərrüfatlarında ərazilərin istifadəsi iki dəfədən çox – 2003-
cü ildə 21,6 hektardan 2010-cu ildə 47,6 hektaradək artmışdır. Estoniyanın kənd təsərrüfatının strukturu olduqca spesifikdir, 10 hektaradək əraziləri istifadə edən təsərrüfatlar yarıdan çox hissəni təşkil edir (54 faiz),
lakin onlar sahib olduğu torpaqların yalnız 5 faizini istifadə edir və onların orta
hesabla sahəsi 4,3 hektar təşkil edir. Eyni zamanda 100 hektardan artıq ərazisi olan təsərrüfatlar təxminən 1/10 hissəsini təşkil edir və bütün kənd təsərrüfatı ərazilərinin 73 faizini istifadə edir, onların orta həcmi isə 404 hektar təşkil edir. Tarixən Estoniyanın əsas kənd təsərrüfatı məhsulu süddür, o ölkənin Avropa İttifaqına üzv olandan sonra da kənd təsərrüfatı məhsullarının ümumi dəyərinin 1/3 hissəsini təşkil edir. Südün istehsalı və dənli bitkilərin həcmi birgə pul hesabı ilə kənd təsərrüfatı məhsullarının təxminən yarısını təşkil edir – 2010-cu il də onlar müvafiq olaraq 31 və 17 faiz olmuşdur. 2010- cu ildə Statistika Departamenti tərəfindən kənd təsərrüfatında siyahıyalınmanın ilkin məlumatlarına görə Estoniyada təxminən 938 800 hektar ərazi kənd təsərrüfatında istifadə edilir, bu da ümumilikdə ölkə ərazisinin 21 faizini təşkil edir. Statistika Departamentinin məlumatlarına görə 2010-cu ildə kənd təsərrüfatı bitkilərinin becərildiyi sahə 597 994 hektar olmuşdur, onlardan 46 faizi dənli bitkilərin becərilməsinə, 34,2 faizi yem bitkilərinin və 16,6 faizi texniki bitkilərin becərilməsinə ayrılmışdır. Taxılın 20 faizi buğda, 17,5 faizini arpa və 5,1 faizini yulaf təşkil edir. 2010-
cu ildə buğdanın becərilmə sahəsi 2004-cü illə müqayisədə 53 faiz, ümumi məhsul isə 65 faiz artmışdır. Eyni zamanda becərilən arpanın sahəsi azalmışdır və 2010-cu ildə buğdanın əkin sahələri ilk dəfə arpanın əkin sahələrini üstələmişdir.
5 2008 – 2010- cu illər ərzində əsas kənd təsərrüfatı bitkilərinin istehsalı
Bitki 2008 2009 2010 B ecəri lm ə sa həs i, (mi n h a ) M əhs ul (m in to n ) M əhs ul da rl ıq , (kq/ ha ) B ecəri lm ə sa həs i, (mi n h a) Məh su l (mi n to n ) M əhs ul da rl ıq , (kq/ ha ) B ecəri lm ə sa həs i, (mi n h a ) M əhs ul (m in to n ) M əhs ul da rl ıq , (kq/ ha ) Dənli bitkilər, o cüm lədən: 309,3
864,2 2 794
316,4 873
2 761 275,1
670,0 2 435
çovdar 21,4
65,6 3 073
15,3 39,1
2 555 12,6
25,1 1 993
payızlıq taxıl 42,8
163,8 3 823
45,0 144,6
3 216 51,0
145,9 2 864
yazlıq taxıl 64,8
178,8 2 759
68,6 197,9
2 883 68,7
178,5 2 600
yulaf 34,2
77,5 2 263
36,1 86,5
2 394 30,3
52,5 1 734
arpa 136,5
349,1 2 558
140,7 377,0
2 679 104,6
252,5 2 414
Paxlalılar 4,8
3,3 691
4,9 7,6
1 547 7,3
12,0 1 640
Raps 77,7
111,1 1 431
82,1 136,0
1 657 98,0
129,6 1 322
Yağlı kətan 0,2
0,2 960
0,2 0,2
742 0,2
0,1 494
Kartof 8,7
125,2 14 315
9,1 139,1
15 275 9,1
153,7 16 967
Açıq sahələrdə becərilən tərəvəzlər
2,4 50,7
20 916
2,8
59,1
21 446
2,7
53,7
20 112
Yem bitkiləri 173,6
2315,3 13 337
149,9 1917,4
12 791 204,5
2159,5 10 560
Birgə kənd təsərrüfatı bitkiləri 577,4
566,6
598,0
6 Statistika Departamentinin ilkin m əlumatına görə, Estoniyada 2010-cu il tarix
ə 236 min baş inək, o cümlədən 96 min baş südlük inəklər, 373 min dönuz, 85 min qoyun v ə keçi, 2,023 milyon ev quşu mövcud idi. İldən-ilə südlük inəklərin sayı azalsa da, südün ümumi istehsalı inəklərin m əhsuldarlığının artması sayəsində sabit olaraq artmışdır. 2010-cu ildə orta yağlılığı 4,1 faiz və zülalın 3,3 faiz tərkibilə 603,9 min ton süd ixrac edilmişdir, onlardan 63 faizi elit sortuna aiddir. 2010-cu ild ə Estoniyada 110,4 min ton (diri çəkidə) heyvan və quş ət emalı mü əssisələrinə təhvil verilmişdir və ya təsərrüfatlarda kəsilmişdir, onlardan 58 faizini donuz əti, 20 faizini mal əti, 20 faizini quş əti və 2 faizini qoyun və keçi əti t əşkil etmişdir. 2010-cu ild ə Estoniyada 184,5 milyon ədəd yumurta istehsal edilmişdir. H ər toyuğa orta istehsal 265 yumurta düşmüşdür. Ekoloji əkinçilik və heyvandarlıq sürətli templərlə inkişaf edir. Buna 2007- 2013-cü ill ərdə Estoniyada ekoloji kənd təsərrüfatının inkişafı Proqramı və 2007- 2013-cü ill ərdə kənd regionlarının inkişaf Proqramı şərait yaratmışdır. Ekoloji k ənd təsərrüfatında istifadə edilən torpaq sahəsi (o cümlədən keçid dövründ ə) 2000-ci illə müqayisədə 12 dəfə artmışdır. 2010-cu ildə ekoloji kənd t əsərrüfatında istifadə edilən torpaqların sahəsi 121 815 hektar təşkil etmişdir, yəni ümumi k ənd təsərrüfatı torpaqlarının 13 faizi, ekoloji kənd təsərrüfatı məhsullarını istehsal ed ən müəssisələrin sayı 1 356 təşkil etmişdir. Bundan əlavə, 25 müəssisə t əxminən 1000 hektar təbii ərazini bitkilərin, göbələyin yığımına istifadə etmişdir. Ekoloji d ənli bitkilər 19 271 hektar ərazidə becərilmışdır. Ekoloji kənd t əsərrüfatında istifadə edilən torpaqların 77 faizini çəmənliklər təşkil edir. Ç əmənliklərin yüksək əhəmiyyəti üzvi heyvandarlığın inkişafına şərait yaratmışdır. Ekoloji k ənd təsərrüfatında istifadə edilən müəssisələrin torpaq sahələri son üç ildə 10 hektar artmışdır və 2010-cu ildə 90 hektar təşkil etmişdir. Estoniyanın üzvi m əhsullar istehsal edən altı iri müəssisənin sahəsi 1000 hektardan artıqdır. 2010-cu ild ə üzvi heyvandarlıqla ekoloji məhsullar istehsalçılarının 2/3 hiss əsi məşğul olmuşdur (848 istehsalçı). Əsasən qoyunlar (42 464 və ya qoyunlar ın ümumi sayının 58 faizi) və inəklər (25 174 və ya inəklərin ümumi sayının 10 faizi) yetişdirilirdi. 2009-cu illə müqayisədə 2010-cu ildə donuzların və quşların yetişdirilməsi xeyli artmışdır (müvafiq olaraq 33 və 36 faiz). T əsərrüfatların ekoloji kənd təsərrüfatının tələblərinə uyğun olaraq idarə edilm əsinə diqqətlə nəzarət edilir. Estoniyada kənd təsərrüfatı istehsalçılarının yoxlanılması Kənd Təsərrüfatı Departamenti tərəfindən aparılır, qidanın təşkil edilm
əsi və ekoloji qidanın emal və satış müəssisələrinə nəzarəti Baytarlıq Xidm
əti və Ərzaq Məhsulları Departamenti həyata keçirir. K ənd təsərrüfatına və torpaq eytiyatlarının idarəedilməsinə dotasiyaların əsas payı Avropa İttifaqının kənd təsərrüfatı sahəsində vahid siyasətin dəstəyi ilə maliyy
ələşdirilir. Estoniyada dövlət səviyyəsində aşağıdakı dotasiyalar həyata keçirilir: işin başlanmasına dotasiya, praktiki dotasiya, sığorta dotasiyası, bazar inkişafına dotasiya, xüsusi işlərin görülməsinə dotasiya. Kənd təsərrüfatına və torpaq ehtiya tlarının idarəedilməsinə yönəldilmiş vəsaitlərin ümumi məbləğı 2004-
7 cü ild
əki 115 milyon avrodan 2010-cu ildə 241 milyon avroyadək, yəni 2,1 dəfə artmışdır. Avropa İttifaqının kənd təsərrüfatı sferasına vahid siyasəti çərçivəsində dotasiyalar Estoniyada ölk ənin 2004-cü ildə Avropa İttifaqına üzv olduğu andan h əyata keçirilir. Vahid siyasətin birinci pilləsi çərçivəsində bazarın təşkili üzrə t ədbirlər və birbaşa dotasiyalar həyata keçirilir. Birbaşa dotasiyalara münasibətdə Estoniyada aşağıdakı sxem tətbiq edilir: Avropa İttifaqının büdcə vəsaitlərindən ayrılan birbaşa dotasiyanın ümumi məbləği təqdim edilən il üçün yaxşı vəziyyətdə olan k ənd təsərrüfatı və ekoloji vəziyyətdə olan torpaqların ümumi hektarlarının sayına bölünür. Avropa İttifaqının üzv-ölkələri tərəfindən 30 aprel 2004-cü ildə q əbul edilmiş Avropa İttifaqının büdcə vəsaitlərindən ayrılan birbaşa dotasiyaların s əviyyəsi hər il artır və 2013-cü ildə 100 faizə çatacaq. Bundan əlavə Estoniyanın büdc ə vəsaitlərində 2012-ci ildə əlavə birbaşa dotasiyalar ödənilmişdir. Avropa İttifaqının kənd təsərrüfatı sahəsində vahid siyasətinin ikinci pilləsi ç ərçivəsində Estoniyanın kənd təsərrüfatı və kənd həyatı müxtəlif dotasiyalar vasit əsilə dəstəklənir. 2007-ci ildən başlayaraq 2007 – 2013-cü illər ərzində Estoniyada k ənd regionlarının inkişaf Proqramının (MAK) dörd istiqamət ç ərçivəsində Estoniyada Avropa İttifaqının kənd təsərrüfatı sferasına vahid siyas ətinin ikinci pilləsinin dotasiyaları tətbiq edilir. MAK-ın ümumi məqsədi kənd regi onunun balanslaşdırılmış inkişafıdır. Estoniyada MAK çərçivəsində 2007 – 2013-cü ill ər ərzində Estoniyanın kənd regionlarının inkışafına və kənd təsərrüfatı mühitinin qor unmasına ümumi sektorun vəsaitlərinin təxminən 935 milyon avrosunu yön əltmək mümkündür, onlardan təxminən 724 milyon avro Avropa K ənd İnkişafı Fondundan alınmışdır. MAK- ın birinci istiqamətinin tədbirləri kənd və meşə təsərrüfatlarının yaxşılaşdırılmasına, o cümlədən ətraf mühitin və heyvandarlığın yaxşılaşdırılmasına yönəldilmişdir. Məsələn, 2007–2010-cu illər ərzində heyvandarlığın müasirləşdirilməsinə 61 milyon avro həcmində 300 layihənin maliyy
ələşdirilməsi barədə qərarı qəbul edilmişdir və beləliklə, heyvandarlığın müasirl
əşdirilməsinə ümumilikdə təxminən 152,5 milyon avro məbləğındə investisiyalar qoyulacaq. 2010-cu il ə olan vəziyyətə görə 171 alıcıya nəzərdə tutulan dotasiyalardan 25 635 254 avro (mü əyyən edilmiş dotasiyaların 42,0 faizi) öd ənilmişdir. İkinci istiqamətin tədbirlərinin məqsədi ətraf mühitin və torpaq istifad
əsinin sabit vəziyyətinə istehsal üsullarının tətbiq edilməsi vasitəsilə nail olunması. İkinci istiqamət çərçivəsində bioloji müxtəlifliyin və ənənəvi kənd landşaftlarının qorunmasına, suyun keyfiyyətinin təmin edilməsi və iqlim d əyişikliklərinin yumşaldılmasına xüsusi diqqət yetiriləcək. Üçuncü istiqam ətin tədbirləri kənd regionlarının həyat şəraitinin yaxşılaşdırılmasına və iqtisadi fəaliyyətin müxtəlifliyinin artırılmasına yön
əldilmişdir. Dördüncü istiqam ətin məqsədi və ya LEADER tədbirləri kənd regionlarının daxili imkanlarının ən yaxşı istifadəsi vasitəsilə I, II, III-cü istiqam ətlərin məqsədlərinə nail olmasına koməklik göstərməkdə yerli təşəbbüsün d əstəyidir. 8 Ərazisi 46,2 min km 2 , əhalisi 1,34 milyon nəfərdir, 1 km 2 - ə 31 nəfər düşür. Sahəsinə görə dünyada 132-ci yerdədir. ÜDM 27 milyard ABŞ dolları t əşkil edir, hər nəfərə 20,0 min ABŞ dolları düşür. 2010-cu ild ə kənd təsərrüfatına 37,51 milyon avro ayrılıb (digər proqramlara is ə 44 milyon avro), kənd təsərrüfatında əhalinin 3 faizi işləyir, k ənd təsərrüfatı məhsulu ÜDM-nin 3 faizini təşkil edir. Ümumi sahənin 1,4 faizi taxıl sahəsi 275,1 min hektar (670,0 min ton), məhsuldarlıq 24-35 s/ha, kartof 9,1 min hektar (153,7 min ton), m əhsuldarlıq 169,7 s/ha, tərəvəz 2,7 min hektar (53,7 min ton), m əhsuldarlıq 201,1 s/ha. Ölkədə 236 min inək, onun 96 faizi süd ver ən, 2033 min iribuynuzlu mal-qara var, 603,9 min ton süd satılıb, 110,4 min ton (diri ç əkidə) ət, 184,5 milyon yumurta istehsal edilib.
|