Kitab Azərbaycanın kənd təsərrüfatının inkişafında və təşəkkül tapmasında misilsiz
Yüklə 7,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yonca bitkisinin gübrələnmə dozaları (təsiredici maddə hesabı ilə kq/ha)
- Yoncanın xəstəlik və zərərvericiləri.
- Sarı ləkə
- Yonca yarpaq bükəni
- Yonca bitkisinin toxum məqsədilə becərilməsi.
|
Gübrələnməsi - Quru ot və toxum məhsulunun artmasında mineral gübrələrin yonca sahələrinə verilməsinin böyük əhəmiyyəti vardır. Yoncanın inkişafı üçün fosfor və kalium gübrələri verilməlidir. Torpağın mineral gübrələrə tələbatını nəzərə alaraq, yonca hər il bitki vegetasiyaya başlamazdan qabaq, yəni qış və erkən yaz mövsümündə gübrələnməlidir. Səpindən qabaq hər hektara 30-40 ton peyin verilməsi bir hektardan məhsuldarlığı quru ot hesabı ilə 10-12% artırır. Mineral gübrələri səpmək üçün əsas şumdan qabaq şum altına gübrəsəpən maşınlardan istifadə etmək lazımdır. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, yoncanın hər hektarına 30-40 kq/ha –dan artıq normada azot verilməsi köklərdə azot fiksasiya edən bakteriyaların fəaliyyətini pozur. Azərbaycan Elmi Tədqiqat Yemçilik, Çəmənçilik və Otlaqlar İnstitutunun apardığı təcrübələrə əsasən yoncaya yaz vaxtı yemləmə şəkilində N 20
30 K 40 normasında gübrələr verilərkən yaşıl kütlə məhsuldarlığı 35-40 % artır. Mineral gübrələrin payız yemləməsi şəklində verilməsi (hər hektara 35-40 kq təsiredici maddə hesabı ilə) məsləhətdir.
Çünki p
ayızda yoncalıqları fosfor və kalium gübrələri ilə yemləndirdikdə onların qışa davamlılığı və məhsuldarlığı hər bir hektara 10- 15 sentner artır. Yonca bitkisinə mineral gübrələrin verilməsi miqdarı aşağıdakı cədvəldə verilir.
4
Yonca bitkisinin gübrələnmə dozaları (təsiredici maddə hesabı ilə kq/ha)
Gübrələnmə müddəti N P 2 O 5 K 2 O 1 Əsas şum altına – 60-90
60-90 2 Səpinlə birlikdə cərgələrə – 8-10
– 3 Vegetasiya müddətində yemləmə kimi 30-45 30-45 30-45
Hər biçindən sonra yüksək və keyfiyyətli ot məhsuldarlığını artırmaq üçün mineral gübrələrdən istifadə etmək lazımdır. Qulluq işləri. Yonca əkininə düzgün və vaxtında qulluq edilməsinin yüksək yaşıl kütlə və quru ot məhsulu alınmasında böyük əhəmiyyəti vardır.
Yazda yonca vegetasiyaya başlayan zaman Azərbaycanın bütün rayonlarında fevral ayının ortalarında hektara yemləmə şəklində təsiredici maddə hesabı ilə 30-45 kq superfosfat, kalium və azot gübrələri verib, sahəni 5-6 sm dərinliyində iki istiqamətdə mala ilə malalayıb və suvarmaq lazımdır. Bu tədbirin hər biçimdən sonra təkrarlanması yaxşı nəticə verir. Mart ayının ortalarında isə sahə fitonomusa qarşı dərmanlanmalıdır.
Ot və toxum üçün becərilən ikiillik yoncalıqlarda da xəstəlik və z ərərvericilərə qarşı daim mübarizə aparılmalıdır. Suvarma : Yonca bitkisi suvarma şəraitində həyatının birinci ilindən yüksək ot və toxum məhsulu verir. Bunun üçün yonca əkinləri alaqlardan təmiz saxlanmalı, suvarma vaxtları və onların sayı düzgün müəyyən edilməlidir. Payızda arata səpin apardıqdan bir ay sonra yonca əkinləri birinci dəfə suvarılmalıdır. Bu müddət torpaq-iqlim şəraitindən asılı olaraq dəyişə bilər. Yaz suvarma sını isə çiçəkləmənin başlanğıcında aparmaq lazımdır. Əgər sahənin birinci məhsulu toxuma saxlanırsa, o zaman çiçəkləmənin sonunda da suvarma aparılmalıdır. Birinci ili sahənin suvarılması yonca bitkisinin 6-7 yarpaq dövründə hektara 600-800 m 3
su verilməlidir. Biçindən sonra quru otu təcili olaraq sahədən çıxarmaq lazımdır. Adətən, biçindən 5-6 gün əvvəl suvarma dayandırılmalıdır. Hər biçindən sonra quru ot tarladan çıxarılmalı və iki əks istiqamətdə malalama aparılmalıdır. Suvarılan bölgələrdə qrunt suyunun səviyyəsindən, torpağın qranulometrik tərkibi və sahənin relyefindən, torpaqda olan ehtiyat nəmlikdən və suvarma üsulundan asılı olaraq 15-25 gündən bir suvarma həyata keçirilir. Payız səpinindən sonra yonca şaxtalar düşənə qədər 2 dəfə suvarılmalıdır. Yonca sahəsində növbəti suvarma mart ayında aparılır. Bununla da yoncanın birinci biçinədək suvarılmasına ehtiyac qalmır. Yaz səpinindən sonra yonca sahəsinin 2 dəfə suvarılması birinci biçininin optimal vaxtda aparılmasını təmin edir. Yoncanın ən intensiv su sərfi birinci çalımdan sonra, hər çalım müddəti daxilində isə yoncanın intensiv böyüməsi dövründə, yəni qönçə bağlamadan çiçəkləmənin əvvəlinə qədər olan dövrdə müşahidə olunur. Buna müvafiq olaraq həmin dövrdə yonca əkinləri tez-tez suvarılmalıdır. Ümumiyyətlə, yonca sahələri hər biçindən sonra 2 dəfə suvarıldıqda 4-5
5
dəfə biçin aparılması mümkün olur. Yonca sahələrinin biçinlərarası vaxtlı-vaxtında suvarılması və suvarma qabağı yemləmə gübrələrindən (superfosfat) istifadə edilməsi bol məhsul istehsal etməklə yanaşı bitkilərin fizioloji inkişafını təmin edir. Az ərbaycan Elmi Tədqiqat Yemçilik, Çəmənçilik və Otlaqlar İnstitutunun respublikanın müxtəlif bölgələrində apardığı tədqiqatlar göstərmişdir ki, Mil- Muğan və Şirvan bölgələrində, birillik yonca əkinlərində səpinindən birinci biçiminə kimi 1-2, sonrakı hər biçindən sonra 1 vegetasiya suyu verilməlidir. Şəki- Zaqatala, Quba – Xaçmaz, Gəncə-Qazax və Qarabağ bölgələrində birinci biçiminə kimi torpaq suyundan başqa 2-3, sonrakı hər biçinə isə 2 vegetasiya suyu vermək daha məqsədəuyğundur.
zərərvericiləri vardır. Bitkinin xəstəlik və zərərvericilərə davamlılığını artırmaq üçün ilk növbədə yonca əkin sahələrində vegetasiya müddətində kalium və fosfor gübrələri ilə yemləmə aparılmalı, növbəli əkin sisteminə riayət edilməli və toxumlar səpindən əvvəl dərmanlanmalıdır. Yoncada – yalançı unlu şeh, qonur ləkə, sarı ləkə, pas və askoxitoz və s. xəstəlikləri mövcuddur.
geniş yayılmış xəstəliklərindəndir. Bu xəstəlik ən çox toxumla yayılan xəstəlik hesab olunur. Ona görə də səpindən əvvəl toxumlar mütləq dərmanlanmalıdır. Cücərtilər alındıqdan sonra isə “Ridomil Qold” kimyəvi preparatından 2,5 l/ha normasında çiləmə aparılmalıdır.
sir
ayətlənir. Artıq ilk cücərtilər əmələ gəldikdə xəstəliyin ilkin əlamətləri görünməyə başlayır. Ona görə də xəstəliyin ilkin əlamətləri aşkar olunan kimi 3- 4% Bord o məhlulu ilə 12-15 kq/ha norması ilə çiləmə aparılmalıdır. Sarı ləkə-bu xəstəliyə qarşı mübarizə tədbiri qonur ləkə xəstəliyində olduğu kimidir. Pas- xəstəlik ən çox yonca bitkisinə həyatının ikinci ilindən sonra daha çox zərər vurur. Xəstəliyə ən çox bitkinin alt yarpaqları sirayətlənir. Çünki, alt hissələrdə nəmlik daha çox olduğu üçün xəstəlik qısa müddətdə yayıla bilir. Bu xəstəliyə qarşı mübarizə tədbiri olaraq vegetasiya suvarmalarına daha çox diqqət yetirilməlidir. Çalışmaq lazımdır suvarma zamanı su gölməçələri yaranmasın. Kimyəvi mübarizə tədbiri kimi “Topaz KE” preparatının 1kq/ha normasında çilənməsi nəticəsində bitkini bu xəstəlikdən qorumaq mümkündür. Askoxitoz- xəstəlik ”askoxisos” göbələkləri tərəfindən törədilir. Bitkilər xəstəliyə ən çox paxla bağlama fazasında yoluxurlar. Belə ki, xəstəlik nəticəsində paxlalar inkişafdan qalaraq saralıb tökülürlər. Bu xəstəliyə qarşı “Kendozin-Sowp” kimyəvi preparatından 300 qram 1000 litr suda qarışdırılaraq 1 hektar normasında çiləmə aparılmalıdır. Yonca bitkisin ə əsasən yonca birəsi, fitonomus, yonca yarpaqbükəni, yonca taxtabitisi, yonca toxumyeyəni, noxud mənənəsi, yonca sovkası kimi zərərvericilər ziyan vurur. 6
Fitonomus- yonca bitkisinin ən təhlükəli zərərvericisi hesab olunur. Fitonomus böcəkləri sahələrdə bitkinin yarpaq və təzə əmələ gəlmiş paxlasını yeyərək tamamilə sıradan çıxarır. Nəticədə, bitkinin məhsuldarlığı 20-30%-ə qədər aşağı düşə bilir. Müəyyən edilmişdir ki, yoncaya fitonomus ən çox həyatının 2-3- cü illərində daha çox zərər vurur. Fitonomusla mü barizə tədbiri kimi “Korban-4” kimyəvi preparatının 1,5 l/ha normasında çiləmə aparılması yaxşı effekt verir. Yonca yarpaq bükəni - zərərverici, əsasən bitkiyə yarpaqların güclü inkişafı dövründə ciddi ziyan vurur. Zərərvericinin zədəsi nəticəsində yarpaqlar bir-birinə yapışaraq inkişafını dayandırır. Bunun nəticəsində assimilyasiya prosesi pozulur, bitki bütövlükdə inkişafdan qalır. Zərərvericiyə qarşı mübarizə tədbiri olaraq «Koruma DDYP 55EC» preparatı ilə 0,6-1,0 kq/ha normasında çiləmə aparılır. Yonca taxtabitisi- zərərverici toxumlar anbarda saxlanıldığı vaxt ciddi ziyan vurur. Anbarda saxlanılan toxumları deşməklə onların rüşeymini yeyərək tamam sıradan çıxarır. Bunun nəticəsində səpindən sonra bitkilərin çıxışı zamanı geniş miqyasda seyrəklik yaranır. Bu zərərvericiyə qarşı yaxşı olar ki, həm tarla şəraitində, həm də anbar şəraitində «Kohinor SC-350» kimyəvi preparatını 1000 litr suya qarışdıraraq dezinfeksiya və mübarizə tədbiri kimi çiləmə aparılması məqsədə uyğundur. Yonca toxumyeyəni-bu zərərverici ən çox toxumluq sahələrə zərər vurur. Yonca toxumyeyəni yoncanın meyvəsi əmələ gələn vaxt, yaşıl meyvə içərisinə öz yumurtalarını qoyur. Yumurtadan çıxmış sürfələr yetişməkdə olan paxlaları yeyərək məhv edir. Bu zərərvericilərə qarşı mübarizə tədbiri olaraq, toxum materialı təmizlənərkən ayrılmış tullantılar hamısı birlikdə yandırılmalıdır. Sahədən toxum yığıldıqdan sonra, bütün bitki qalıqları məhv edilməlidir. Toxum materialı səpinqabağı dərmanlanmalıdır. Vegetasiya dövründə isə yoncanın toxumluq meyvəsi əmələ gələnədək hektara 1,5 litr/ha normasında «Korumaqor-40» kimyəvi preparatı ilə çiləmə və ya hektara 18 kq heksaxloran tozlandırmaqla mübarizə aparılması müsbət nəticə verir.
şirəsini sorurlar. Zərərverici bir sutkada on minlərlə yumurta qoyaraq çoxala bilir. Əgər vaxtında qarşısı alınmasa çox böyük fəsadlar törədə bilər. Ona görə də bu zərərvericini daim diqqətdə saxlamalı, sahədə aşkar olunan kimi «Mostar 20 SP» preparatı ilə 2 kq/ha normasında mübarizə tədbirinə başlamaq lazımdır.
hissəsinə qoyulmuş yumurtalardan çıxan kiçik tırtıllar zərər vurur. Belə ki, yumurtadan çıxmış tırtıllar böyük acgözlüklə bitkinin yarpağını yeyirlər. Nəticədə bitkilər çılpaqlaşaraq məhv olurlar. Bu zərərvericiyə qarşı ən yaxşı mübarizə tədbiri kimi «Kortomil-90SP» preparatının 0,8-1kq/ha norması il mübarizə tədbiridir. Yonca bitkisinin toxum məqsədilə becərilməsi. Toxumluq məqsədilə yoncanı gencərgəli üsul (60-45 sm) ilə səpirlər. Səpin norması cücərən toxum hesabı ilə 10-15 ədəd/metr və ya çəki ilə 8-10 kq/ha-dır. Yoncanın ot və yaşıl yem üçün birinci biçini adətən, may ayının sonunadək başa çatdırılır. Birinci biçindən sonra hektara fiziki çəki hesabı ilə torpaq
7
kartoqramı nəzərə alınmaqla təsir edici maddə hesabı ilə 30-45 kq fosfor, kalium gübrələri verilərək sahəyə 3-5 sm dərinlikdə çarpaz dırmıq çəkilməlidir. Qönçələmə fazasında toxumluq sahə 50 kq/ha azot hesabı ilə yemləndirilir. Azərbaycan Elmi Tədqiqat Yemçilik, Çəmənçilik və Otlaqlar İnstitutunun təcrübə işlərinin nəticələri göstərir ki, 2 illik yoncanın ikinci biçinini toxum məqsədilə saxladıqda yüksək keyfiyyətli toxum istehsal edilməsi üçün yaxşı şərait yaranır. Belə ki, birinci il səpilən yoncaya nisbətən 2 illik yoncanın köklərində daha çox fır bakteriyaları əmələ gəlir. Bitkilərin kökləri bioloji xüsusiyyətlərinə uyğun olaraq torpağın dərinliyinə işləyir. Sahə aşağı sürətli suvarma ilə suvarılmalıdır. Suvarılan aran rayonlarında toxumluq yonca sahəsində ikinci suvarmaya qönçələmə fazasında başlamaq lazımdır. Üçüncü suvarma isə çiçəkləmənin sonunda, paxlaların əmələ gəldiyi vaxtda aparılmalıdır. Toxumluq yonca sahəsi yüksək aqrofonda becərilməlidir. Əgər sahədə qızıl sarmaşıq (küskütotu) və digər alaq otları varsa, işçi qüvvəsinin
köməyi ilə təmizlənməli və kənarda yandırılmalıdır. Bu tədbir çiçəkləmə fazasında bitkilərin çarpaz tozlanmasına yaxşı təsir göstərir. Bundan başqa tozlanmanın yaxşı getməsi üçün yoncalıqlarda arı ailələrinin saxlanması zəruridir. Bitkinin paxlalarının 90-95%-
i qonurlaşanda biçin başlanır. İkiillik yonca sahəsinin ikinci biçininin toxuma saxlanması ilə əlaqədar olaraq demək olar ki, həmin müddətdə gəmiricilərə təsadüf edilmir. Yuxarıda göstərilən tədbirlərin optimal vaxtda yerinə yetirilməsi yoncanın hektardan toxum məhsuldarlığını artırır. Hər hektardan 3-5 sentner yonca toxumu istehsal edilməsinə nail olunur. Bəzən, ehtiyac olduqda alaq otlarından təmiz və normal sıxlıqda olan 3 illik yonca sahələrinin də ikinci çalımını toxum üçün saxlamaq olar. Toxumluq yoncanı isə paxlalarının 70-80%-i yetişdikdə yığmaq lazımdır. Gecikdirilmiş yığımda paxlalar açılıb toxumları tökülür və itkiyə səbəb olur. Toxumyığan istənilən maşın xırda toxum üçün uyğunlaşdırılmalıdır. Yığım vaxtı sahədə yaşıl kütlə çoxdursa ikifazalı yığım aparılır. Əvvəlcə maşınla biçilib tirələrə yığılır, 2-3 gün sonra bu kütlə kombaynla ilə döyülür. Döyülmüş toxum 2-3 sm qalınlığında sərilib qurudulduqdan sonra təmizlənir və kisələrə yığılır. Təmizliyinə və cücərmə faizinə görə toxumlar iki sinfə bölünür: birinci sinfin təmizliyi 96%, cücərmə qabiliyyəti 80%, nəmliyi 13%, ikinci sinfin təmizliyi 96%, cücərmə qabiliyyəti 70%, nəmliyi 13% olmalıdır.
ərzində yoncanı 4-5 dəfə quru ot üçün çalmaq olar. Çox vaxt yonca sutkada 2-3 sm boy atır. Quru ot üçün yoncanı qönçələmə fazasının axırı – çiçəkləmənin başlanğıcında biçmək zəruridir. Biçin gecikdirildikdə otun kimyəvi tərkibi pisləşir və keyfiyyəti aşağı düşür. Nəzərə almaq lazımdır ki, axırıncı çalım qışlamaya (şaxtalara) 3-4 həftə qalmış aparılmalıdır. Bu müddətdə o, böyüyə bilir, rozet əmələ gətirir və kifayət qədər ehtiyat qida maddələri toplaya bilir. Müşahidələr göstərir ki, yoncanın gec çalınması qışlama zamanı çox vaxt bitkilərin məhv olmasına səbəb olur. Tam qiymətli məhsul toplamaqdan ötrü çalınma hündürlüyünün böyük əhəmiyyəti vardır. Otların biçilməsində bitkilərin çoxlu miqdarda plastik maddələr
8
ehtiyatı toplanan gövdələrinin alt hissəsinin saxlanması zərurətini nəzərə alaraq yoncanı yerdən 6-8 sm yüksəklikdə biçmək məsləhətdir. Çünki, bu bitkilərin yaxşı qışlamasına yardım edir. Yonca otunun qısa müddətdə yığılmasına ciddi fikir vermək lazımdır. Biçilmiş yoncanın qurudulmasında əsas məqsəd onda rütubəti azaltmaq və quru otu uzun müddət yaxşı saxlamaqdır. İtkinin qarşısını almaq və onu kəskin surətdə azaltmaq üçün otun qurudulma müddətini minimuma çatdırmaq lazımdır. Yonca otunu qurudan zaman qiymətli qida maddələri ilə ən zəngin olan yarpaqların saxlanmasına çalışmaq lazımdır. Quraqlıq və isti rayonlarda otu zolaqlarla (sərilmiş halda deyil), tirələrdə qurutmaq məqsədəuyğundur. Otun dırmıqlanaraq tirələrə yığılmasına əlavə əmək sərf etməmək və zərif, qiymətli yarpaqların tökülməsinin qarşısını almaq üçün biçindən qabaq otbiçən maşınları elə təchiz etmək lazımdır ki, biçin zamanı otu tirələrə yığsın. Aparılmış bir çox təcrübələr göstərir ki, biçilmiş yonca ən tez zolaqlarda quruyur və kombinəedilmiş qurutma üsulunda biçilmiş yonca otunu zolaqlarda 4 saat ərzində soluxdurulması və tirələrdə əlavə olaraq qurudulması zamanı yonca otu daha sürətlə quruyur.
(1962), AzSXİ - 1 (1967), Abşeron (1989), Aran (1996), Ağstafa -1 (2011) sortları rayonlaşdırılmışdır.
aşa bitkisinin becərilmə texnologiyası Xaşanın əhəmiyyəti. Xaşa təbii rütubətlə təmin edilmiş dəmyə şəraitində ən məhsuldar yem bitkisidir. Xaşa respublikanın dağ rayonlarında, təbii rütubətlə yaxşı təmin edilmiş dağətəyi rayonlarda dəmyə şəraitində, habelə suvarma suyu ilə təmin olunmuş aran rayonlarında becərilən yüksək keyfiyyətli bitkidir. Yüksək ot məhsulu verən xaşa bitkisi torpağın münbitliyini bərpa edir, onu bioloji azotla zənginləşdirir. Ona görə xaşa dənli bitkilər, tərəvəz, bostan, kartof və başqa kənd təsərrüfatı bitkiləri üçün ən yaxşı sələf sayılır. Xaşa bitkisi torpağı su və külək eroziyasından mühafizə etmək üçün ən dəyərli vasitə olub, qidalılıq dəyərinə görə yoncadan geri qalmır. Xaşanın kimyəvi tərkibi və ümumi qidalılıq dəyəri 1 kq yaşıl yemdə quru maddə-24%, protein-4,9%, yağ-1,1%, sellüloza-7,0%, azotsuz ekstraktiv
maddələr-8,8%, kül-8,4%, enerji yem vahidi-0,25qr, həzm olunan protein-39,4 qr, karotin 75 mq təşkil edir. Xaşanın 1 kq quru otunda 85,1% quru maddə, 18,5% protein, 2,4% yağ, 23,4% sellüloza, 21,1% azotsuz ekstraktiv maddələr, 8,7% kül, 0,78 qr enerji yem vahidi, 127,6 qr həzm olunan protein, 68 mq karotin vardır. Xaşa bitkisi arıçılığın inkişafında böyük əhəmiyyət kəsb edir. 1 ha xaşa sahəsindən bir arı ailəsindən 130-150 kq təmiz arı balı almaq mümkündür.
becərilir. Buna görə də onun sələfi müxtəlif bitkilər ola bilər. Payızlıq buğda, qarğıdalı və yemlik kökümeyvəlilər yaxşı sələf hesab edilir. 9
Torpağın becərilməsi. Xaşa üçün ayrılan torpaq sahəsi alaqlarla mümkün qədər az zibillənən olmalıdır. Çünki, xaşanın cücərtiləri zəif böyüyür və alaqlar onu ilk dövrlərdə üstələyir. Növbəli əkində xaşanın sələfi payızlıq və yazlıq dənli taxıl, tərəvəz, bostan, texniki, yem və s. bitkilər ola bilər. Torpağın əsas və səpinqabağı becərmə sistemləri sələflərdən və becərmə şəraitindən asılı olaraq müəyyən edilir. Suvarma şəraitində sələf bitkilərin məhsulu yığıldıqdan sonra sahədə 5-7 sm dərinliyində üz- ləmə aparılır. Kökü pöhrəli alaqlarla zibillənmə varsa üzləməni 10-12 sm dərinliyində gavahınlı üzləyicilərlə aparırlar. Əgər kökü pöhrəli alaqlar əhəmiyyətli dərəcədə çoxdursa; üzləmə 2-3 həftədən sonra təkrar olunur, sonra isə 25-27 sm dərinliyində şum aparılır. Şumdan sonra tarlada alaq otları əmələ gələrsə kultivasiya çəkməklə onları məhv etmək lazımdır. Aran zonasında, xüsusən də ağır mexaniki tərkibli torpaqlarda sahəni arata qoymaq əlverişli sayılır. Yüngül mexaniki tərkibli torpaqlarda isə səpsuvar aparmaq məsləhət görülür. Dağlıq rayonlarda xaşa, əsasən dəmyə şəraitində becərilir. Burada əsas məsələ ərazinin kifayət qədər rütubətlə təmin olunmasını təmin etməkdir. Respublikamızın dağlıq rayonları üçün xaşanın səpin müddəti yazdır. Odur ki, yaz səpini üçün dondurma şumu oktyabr ayının birinci yarısına qədər başa çatdırılmalıdır. Dağlıq ərazilərdə xaşa əkiləcək sahələrdə sələf bitkiləri yığıldıqdan sonra bitki qalıqları sahədən kənarlaşdırılmalı və lazım gələrsə 5-8 sm dərinlikdə üzləmə aparılmalı, sonra isə relyefin müxtəlifliyini nəzərə alaraq 22-25 sm dərinliyində şum aparılmalıdır. Dağlıq ərazilərdə şumun dayaz aparılmasına səbəb bəzi ərazilərdə torpaq əmələ gətirən ana süxurların üzdə yerləşməsidir. Ümumiyyətlə, meylli yamaclarda xaşa səpildikdə, eroziya prosesi baş verməməsi üçün əsas şum yamacın köndələni istiqamətində aparılmalıdır. Yazda hava şəraiti imkan verən kimi, torpaqda olan nəmliyi qorumaq məqsədilə sahə ya pərşum edilir, ya da 12-15 sm dərinlikdə torpaq şumlanır. Daha sonrakı torpaq becərmələri həmin sahədə alaq otlarını məhv etmək və ərazidə olan kəltənləri dağıtmaq üçün aparılır. Səpinqabağı becərməni yumşaldıcı alətlər-çizel kultivator, diskli mala ilə aparmaqla bu alətlərin arxasına ziqzaq mala qoşmaq lazımdır. Səpinqabağı becərmə toxumun basdırılacağı dərinlikdə aparılmalıdır. Gübrələmə.
Xaşa əkinlərində gübrələmə, əsasən toxumluq əkinlərdə aparılır. Bu məqsədlə hər il təsiredici maddə hesabı ilə hektara 60-90 kq fosfor, 75- 100 kq kalium gübr əsi verilir. Əkinin birinci ili gübrələri əsasən şum altına, ikinci və sonrakı illərdə isə erkən yazda, xaşa vegetasiyaya başlayana qədər vermək, gübrələmədən sonra isə sahəni iki iz malalamaq lazımdır. Xaşa əkinlərində, əsasən cərgələrə səpin vaxtı dənəvər superfosfat verilir. Cərgələrə 50 kq superfosfat verilməsi xaşanın quru ot məhsulunu hektardan 3,6 sentnerə qədər (toxumunu 0,8 sen.) artırır. Yüklə 7,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|