Kitab Azərbaycanın kənd təsərrüfatının inkişafında və təşəkkül tapmasında misilsiz
Yüklə 7,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Torpağın hazırlanması.
- Pomidorun səpin və əkin müddətləri Bölgələr İsti şitillikdə səpin Əkin Abşeron
- Suvarılan dağətəyi düzən
- Əkinlərdə ən geniş yayılmış zərərvericilər
- Xiyarın becərilməsi
- Xiyarın becərilmə aqrotexnikası.
- Xiyarın növbəli əkində yeri və sahənin seçilməsi.
- Toxumun səpinə hazırlanması.
- Səpin və qulluq işləri.
- Xiyar meyvələrinin yığımı.
- Abşeron 20.II-15.III 1-15.IX
- Xəstəlik və zərərvericilər.
- Sarımsağın becərilməsi
- Gübrələnməsi və yemləmə verilməsi.
|
Növbəli əkin. Pomidor bitkisinin bioloji xüsusiyyətlərinə görə, o öz əvvəlki yerinə üç ildən tez qayıtmamalıdır. Bu bitki üçün ən yaxşı sələf bitkiləri paxlalılar, dənli bitkilər, soğan, yerkökü, xiyar və kələmdir.
(peyin) verməklə payızda 20-25 sm dərinlikdə doldurma şumu aparılır. Şum nə qədər tez aparılarsa, bir o qədər yaxşıdır. Çünki bu halda torpaq rütubəti daha yaxşı saxlayır ki, bu da xəstəlik və zərərvericilərin inkişafına mane olur. Əkinqabağı becərmə zamanı torpağın vəziyyətindən asılı olaraq 10-15 sm dərinlikdə malalama aparılır və əkin üçün şırımlar açılır.
1-10.III 25.IV-5.V
25.II-5.III 25.IV-10.V
1-10.II
1-10.IV Suvarılan dağətəyi düzən 15-20.II 20-30.IV
Cücərtilər əmələ gəldikdən sonra şitillikdə havanın temperaturu 4-5 gün müddətində 13-16 0 C- də, sonralar isə 20-22 0 C həddində saxalanılır. Cücərtilərdə 1- 2 həqiqi yarpaqlar əmələ gəldikdən sonra onlarda 8x6 sm sxemi üzrə 5
pikirovka ap arılır. Pikirovkadan 7-8 gün sonra şitillərə su ilə ilk yemləmə (N 8-10 P 15 K 15 q/10 1), 10- 12 gün sonra isə ikinci yemləmə (N 12-15
P 20 K 20 q/10 1) verilir. Hər yemləmədən sonra şitillər təmiz su ilə yaxşı yuyulmalıdır. Toxumlar birb
aşa şitilliyə səpilə bilər (aprelin əvvəlində). Əkinə 3-5 gün qalmış şitillik daim havalandırılır. Gübrələmə- pomidor bitkisi qidalanmaya çox tələbkardır. Əkin sahəsinə veriləcək mineral gübrələrin miqdarı, torpağın aqrokimyəvi analizindən sonra, planlaşdırılmış məhsula görə təyin edilir. Bu zaman müxtəlif qida maddələrinin mənimsənilə bilən miqdarının çatışmayan hissəsi torpağa vegetasiya dövründə 2-3 dəfə verilir. Çoxillik tədqiqatların nəticələrinə görə Lənkəran bölgəsinin lilli bataqlıq torpaqlarının hər hektarına 20 ton peyin N 180
P 130
K 120
kq, Samur- Dəvəçi suvarılan ovalıq bölgəsinin çəmən-meşə torpaqlarına N 150
P 190
K 40
kq, Abşeron boz-qonur torpaqlarına isə N 150 P
100 K 80 kq həddində verilməsi məsləhətdir. Bu zaman fosfor və kalium gübrələrinin 50 %-i əsas şum altına, 20 % əkindən 12-15 gün sonra, 30 %- i isə meyvlərin kütləvi böyümə fazasında verilir. Azot gübrəsinin 30 %-i yazda ikinci şum altına, 40-45 %-i əkindən 10-12 gün sonra, 25-30 %-i isə ilk meyvələrin kütləvi əmələ gəlməsi fazasında verilir. Peyinin 50 %-i, fosforun 60 % ilə birlikdə əsas şum altına, qalan 50 %-i isə əkin zamanı cərgələrə və yuvalara verilib torpağa qarışdırılır. Fosforun qalan 40 %-i, azot və kaliumun hamısı bərabər hissəyə bölünərək birinci hissəsi meyvə əmələ gəlməyə başlayan zaman, ikinci hissəsi isə 4- cü yığımdan sonra torpağa verilir və qarışdırılır. Əkin sahələrinə gübrə verildikdə mütləq sahədə sələf bitkiləri nəzərə alınmalıdır. Əkin- ən sağlam şitillərlə aparılır. Əkinə hazır şitillərin boyu 15-18 sm, diametri 7-8 m m, gövdəsi bənövşəyi rəngli olub, onun üzərinə 6-8 ədəd yaxşı inkişaf etmiş yarpaq olmalıdır. Təsərrüfatlarda pomidorun ən geniş yayılmış əkin sxemi 70x30-35 sm- dir. Bundan əlavə İlkin, Leyla, Elim, Zərrabi pomidor sortları üçün ən yaxşı əlverişli sxemlərdən biri (90+50):2x35 sm hesab edilir.
Lənkəran bölgəsində iyun, Samur-Dəvəçi suvarılan ovalıq bölgəsində iyul, Abşeronda iyul və suvarılan dağətəyi düzən bölgələrində isə iyun-iyul aylarında yığılır. Yığım həftədə bir dəfə aparılır. Əkinlərdə ən geniş yayılmış zərərvericilər- adi danadişi, mənənələr, dirrik sovkası, pas gənəsi, çılpaq ilbizlər və fir nematodlarıdır. Əkinlərdə xəstəliklərə qarşı səmərəli kimyəvi mübarizənin aparılması üçün ilk növbədə xəstəlik dəqiq təyin edilməli və ona qarşı kimyəvi preparat və onun optimal dozası seçilməlidir. Bu proses zərərvericilərə də aid edilir.
Xiyarın becərilməsi Xiyar dad və müalicə əhəmiyyətinə görə böyük maraq kəsb edən, qədim zamanla rdan bəri istifadə edilən və hal-hazırda geniş yayılmış əsas tərəvəz bitkilərindən biridir. Ləzzətli dad, iyi, qidalılığı və müxtəlif xəstəlikləri sağaldıcı xüsusiyyətləri olan xiyardan həm təzə, həm də şorabaya qoyulmuş halda bütün ilboyu istifadə edilir ki, bu da onun geniş yayılmasına səbəb olmuşdur.
6
Xiyarın göy meyvələrinin tərkibinin çox hissəsini, yəni 94-97 %-ni su, yalnız 3-6 %-ni quru maddə təşkil edir. Lakin bu azacıq quru maddənin tərkibində çoxlu miqdarda mürəkkəb və qiymətli birləşmələr vardır ki, onlar da insan orqanizmi üçün həddindən artıq lazım olan mineral duzlar, üzvi turşular, fermentlər, efir yağları və vitaminlərdən ibarətdir. Xiyarın külündə kalium, natrium, maqnezium, fosfor, xlor, dəmir, kükürd duzlarına və mikroelementlərə rast gəlinir. Həmin maddələrin əksəriyyəti qələvilik xüsusiyyəti daşıdığı üçün çörək, ət, pendir və başqa qidalarla daxil olan bəzi yararsız turşuları neytrallaşdırır. Xiyarın şirəsi orqanizmdə əmələ gələn bəzi şişlərə yaxşı təsir göstərir, böyrəkdə olan daşları və sidik turşusunda olan birləşmələri əridir. Xiyar meyvəsinin şirəsindən və toxumunun emulsiyasından ciyər, sinə, böyrək xəstəliklərində və qızdırmada geniş istifadə edilir. Xiyarın tərkibində orqanizm üçün lazım olan pentonlaşdırıcı ferment vardır ki, bu d a penton və kazeini hidroliz edir. Penton və kazein isə insan tərəfindən qəbul olunan qidanın zülalının yaxşı mənimsənilməsinə səbəb olur.
götürmək üçün kompleks aqrotexniki tədbirlər- torpağın becərilməsi, onun qida maddələri ilə zənginləşdirilməsi (torpağın strukturunun yaxşılaşdırılması, su-hava rejiminin nizamlanması, azot, fosfor, kalium gübrələrinin bitkiyə lazım olan formada verilməsi və s.) və səpin materialının səpinə hazırlanması üçün dərmanlanması və s. vaxtında, keyfiyyətlə yerinə yetirilməlidir. Xiyarın növbəli əkində yeri və sahənin seçilməsi. Xiyar üçün ən yaxşı sələf bitkiləri çoxillik otlar, yonca və s. paxlalı bitkilər, pomidor, tezyetişən kələm, soğan, kartof ola bilər. Xiyarın təkrar əkini üçün (yay səpini) faraş yetişən tərəvəz bitkiləri, göyərtilər, tərəvəz noxudu, gül kələmdən azad olmuş sahələrdən istifadə etmək olar. Xiyar istehsalı üçün küləkdən qorunan, eyni cür mexaniki tərkibi və yüksək humusa malik olan, kök sisteminin aerasiyasını təmin edən yüksək dərəcədə münasib torpaqlar seçilməlidir.
tələbkardır. Onun üçün yüngül, ağır, üzvi və mineral maddələrlə təmin edilmiş, qrunt suları üst qatda olan, şoran olmayan torpaqlar əlverişlidir. Əsas şumu 28-30 sm dərinlikdə aparmaqla, erkən yazda üzdən dayaz şum edilir, bu məqsədlə diskli və dişli malalardan istifadə olunur. Əgər torpaq həddindən artıq bərkləşmişsə (qış yağmurları hesabına), Kotanla 22-23 sm dərinlikdə malalama ilə birlikdə şumlama aparılır. Şum altına 300-350 kq/ha hesabı ilə mineral gübrələr, 25-40 ton peyin, şumlanmış yonca yerində səpin aparılması məsləhət görülmüşsə şum altına yalnız 350-400 kq superfosfat verilməsi məsləhətdir. Torpağa peyinin verilmə norması torpağın münbitlik səviyyəsindən, bitkinin növündən və həssaslığından asılıdır. Qida maddələri ilə zəif təchiz olunmuş torpaqlara peyin çox, münbit torpaqlara isə nisbətən az verilməlidir. Üzvi gübrələrin təsiri iqlim şəraitindən, torpağın bioloji fəallığından və s. amillərdən asılı olaraq 2-3 il və daha artıq davam edə bilir. Orta hesabla peyinin tərkibində 20- 26 % üzvi maddə, 0,5 % azot, 0,3-0,5 % fosfor, 0,5-,07 % kalium vardır. Mineral gübrələrin verilməsi də xiyarın məhsuldarlığını artırmaq üçün əvəzedilməzdir. Bu gübrələr kiçik dozalarda (30-40 kq təsiredici maddə hesabı ilə) 7
birbaşa yuvalara və ya cərgələrə verilməlidir. Bu halda gübrə daha çox effekt verməklə kökləri zəif olan ilk dövrdə bitkiləri qida ilə təmin edir. Üzvi gübrə əsas şum altına, müəyyən miqdarda isə cərgələrə və yaxud yuvalara verilir. Şum altına verildikdə hektarda 25-30 ton, yuvalara verildikdə isə 10-
15 ton hesabı ilə nəzərdə tutulur. Mineral gübrələrdən fosfor il ərzində hektar 1- 90-
120 kq təsiredici maddə hesabı ilə verilməklə, bunun 60 %-i əsas şum altına, 20 %-
i birinci yığıma qədər, 20 %-i isə 3-4-cü yığımdan sonra tətbiq olunur. Azotun illik norması 90-120 kq (Abşeronda 120 kq, Lənkəran-Astara və Quba- Xaçmaz zonalarında 90 kq); kaliumun illik norması 45-60 kq (Abşeron və Xaçmazda 45, Lənkəranda 60 kq) təsiredici maddə hesabı ilə müəyyən edilmişdir. Bunlardan 20 % əkin zamanı cərgə və yuvalara, qalanı isə 2 dəfədə (hər dəfə 40 % hesabı ilə) fosforla birlikdə verilir. Qeyd olunan təkliflər yerinə yetirilərsə, bitkinin böyümə və inkişafı üçün daha əlverişli şərait yaranar, nəticədə torpağın tərkibində duzların qatılığı azalar, bitki asan mənimsənilən maddələrlə təmin olunar. Toxumun səpinə hazırlanması. Səpin üçün sağlam toxumlardan istifadə edilməlidir. Belə toxumlardan alınmış bitkilər normal inkişaf edir. Onların xəstəlik və zərərvericilərə davamlılığı artır. Yaxşı olar ki, 2-3 illik toxumlardan istifadə edilsin. Xiyar toxumunun səpin norması hektara 4-6 kq-dır. Xəstəliyə və zərərvericilərə qarşı profilaktik tədbir olaraq toxumlar 0,2 %-li TMTD məhlulunda isladılır. Bu məqsədlə 20 qr TMTD preparatı 10 l suda həll edilir. Sonra toxumların məhlulda isladılması üçün onlar tənzifdən və ya adi ağ parçadan hazırlanmış kisələrə yığılır və qaba (vedrə və s.) tökülmüş məhlulun içərisinə salınır və 18 saat müddətinə məhlulda saxlanılır. Toxumlar kisəciklərdən çıxarılır, bir-birindən asanlıqla qopana qədər qurudulur. Əgər toxumlar 18 saat müddətində cücərməyibsə, əlavə olaraq cücərti alınana qədər isladılır. Cücərti alındıqdan sonra toxum yuvalara səpilir.
12-15
0 C olduqda səpin aparmaq olar. Xiyar bitkisinin Lənkəran-Astara zonasında 1-10/IV-da 100-120x35-40 sm, Quba- Xaçmaz zonasında uyğun olaraq 27.IV-1.V- də 120-140x40 sm; hər yuvada bir bitki saxlamaqla, Gəncə-Qazax zonasında 1- 20.V və 120-140x70 sm; hər yuvada iki bitki saxlamaqla, Abşeron zonasında 20-30.IV- da cərgəvi üsulla yetişdirilən zaman (140x35 sm) yuvada bir bitki saxlamaqla, kva drat yuva ilə yetişdirildikdə isə (yuvada iki bitki saxlamaqla) 80x80 sm sxemlərində səpməklə yüksək və keyfiyyətli məhsul almaq mümkündür.
Suvarmanın sayı Quba-Xaçmaz zonasında 11-12-yə (aprel ayından may ayına qədər); Gəncə-Qazax zonasında 10-12-yə (aprel ayından avqust ayına qədər); Abşeron zonasında isə 12-16-ya (aprel ayından avqust ayına qədər) bərabərdir.
verilir. Məqsəd, alınan cücərtilərin torpaqda möhkəmlənməsini və kök sisteminin torpağa bərkiməsini təmin etməkdən ibarətdir. 2-3 əsas yarpaq əmələ gəldikdən sonra bitkiyə 1-ci yemləmə, bundan 10-15 gün sonra isə 2-ci yemləmə verilir, 3-cü yemləmə isə xiyar bitkisinin kolu tirənin üstünə yatandan sonra verilməlidir. 3-cü
8
yemləmədən qabaq bitkinin boğazı sonuncu dəfə doldurulur (buna dibdoldurma da deyilir) və tirəyə yatırdılır. Sonrakı qulluq işləri cərgə aralarının yumşaldılmasından, alaqlardan təmizlənməsindən, bitkinin tirə üstündəki vəziyyətinin yoxlanılmasından, növbəti suvarmalardan və s. ibarətdir. Xiyar meyvələrinin yığımı. Respublikanın torpaq-iqlim şəraitindən, səpin aparılan bölgələrdən asılı olaraq yığıma Lənkəran-Astara zonasında 25.V-30.V-da, Quba-Xaçmazda 1.V-10.VI- da, Gəncə-Qazaxda 20-25.V, Abşeron zonasında isə 15.VI- 20.VI başlanır. Məhsuldarlıq zonalar üzrə uyğun olaraq 300-350 s/ha; 280-320 s/ha; 250- 300 s/ha; 200-250 s/ha- ya bərabərdir.
Soğanın becərilməsi Soğan bitkisindən yüksək və keyfiyyətli məhsul almaq üçün becərmə işləri vaxtında və aqrotexniki tələblərə uyğun aparılmalıdır. Soğan münbit, yumşaq və qumsal torpaqlarda daha yaxşı inkişaf edir və hektardan məhsuldarlıq daha yüksək olur.
hazırlanması səpindən ən azı 1 ay əvvəl başa çatmalıdır. Soğan üçün ən yaxşı sələf sayılan kələm, bostan bitkiləri və başqa tərəvəz bitkilərinin məhsulu tez yığılmalı və sahə yumşaldıcı aqreqat vasitəsilə 5-6 sm dərinlikdə becərilərək bitki qalıqlarından təmizlənməlidir. Əgər sahədə alaq otları varsa, torpaq 10-15 sm dərinlikdə şumlanmalıdır. Soğanın kök sisteminin torpağın üst qatında yerləşməsini nəzərə alaraq, onu vegetasiya dövründə bir neçə dəfə qida maddələri ilə təmin etmək lazımdır. Gübrələnməsi. Azərbaycan Elmi-tədqiqat Tərəvəzçilik İnstitunda və onun bölgə təcrübə stansiyalarında aparılmış tədqiqat işləri nəticəsində soğan sahəsinin hər hektarına torpağın münbitliyindən və mexaniki tərkibindən asılı olaraq təsiredici maddə hesabı ilə Abşeron bölgəsində 90 kq fosfor, 120 kq azot, 60 kq kalium; Lənkəran-Astara bölgəsində 90 kq fosfor, 90 kq azot, 90 kq kalium; Quba- Xaçmaz bölgəsində isə 120 kq azot, 90 kq fosfor, 60 kq kalium verilməlidir. Soğan sahəsinin hər hektarına 30-40 ton üzvi (çürümüş peyin) verilməsi vacibdir. Peyinin hamısı, gübrə normalarından fosforun 60 %-i, kalium və azotun 20 %- i torpağa səpinqabağı verilərək şumlanmalıdır. Gübrənin qalan miqdarı isə vegetasiya müddətində 2-3 dəfə əlavə yemləmə şəklində verilməlidir. Səpin üçün təzə, cücərmə qabiliyyəti 98-99 % olmaqla, birinci sinfə məxsus olan toxumdan istifadə olunmalıdır.
verilməlidir. Belə ki, soğan məhsulu yığıldıqdan və qurudulduqdan sonra toxumluq üçün çəkisi 50-60 qram olan soğanlar seçilir və əkinə kimi saxlanılır. Əkinqabağı boşalan və cücərən soğanaqlar seçilib çıxdaş edilir. Sağlam soğanaqlar 10-15 sm 9
dərinliyində 70x15-20 sm qida sahəsində oktyabr ayının birinci ongünlüyündə əkilir. Soğan toxumunun tərkibində efir yağı olduğu üçün səpindən sonra onun cücərməsi ləngiyir. Səpindən sonra daha qısa müddətdə çıxış almaq üçün toxumu 24 saat suda saxlamalı, sonra sudan çıxarıb 10-15 sm qalınlığında 2-3 gün 20-25 0 C
örtülməlidir. Saxlanma müddətində toxum şişir və ilk cücərti görünən vaxt səpinə hazır olur. Cücərmiş toxumu, əgər səpin üçün hava şəraiti imkan vermirsə, bir neçə gün sərin yerdə saxlamaq olar, ancaq cücərtinin böyüməsinə imkan verilməməlidir. Soğanın optimal səpin müddəti Bölgələr Yazda Payızda Lənkəran-Astara 5-20.II
20-30.IX Quba-Xaçmaz 20.II-10.III 10-15.IX Gəncə-Qazax 5-20.III 20-30.IX Abşeron 20.II-15.III 1-15.IX
Toxum ağır torpaqlarda 1,6-2,0 sm, yüngül torpaqlarda isə 2,5 sm dərinliyində səpilməlidir. Cərgəaralarında becərmə aqreqatlarının yaxşı işləməsi üçün səpin bir və ya ikicərgəli lent üsulunda aparılmalıdır. Yüksək məhsul və tam inkişaf etmiş soğanaqlar almaq üçün bitkilər mütləq seyrəldilməlidir. Seyrəltmə əsasən 2 dəfə: birincidə bitkilərdə 2-3, ikincidə isə 4-5 əsas yarpaqlar əmələ gəldikdən sonra aparılır. Birinci seyrəltmədə bitkilərin arası 2- 3 sm, ikincidə isə 5-10 sm saxlanılır. Suvarma. Soğan bitkisinin yaxşı böyüməsi, inkişaf etməsi və yüksək məhsul verməsi üçün torpaq daimi rütubəti saxlamalıdır. Soğan əkinində birinci suvarma sahədə 85-90 % cücərti alındıqdan sonra, sonrakı suvarmalar isə bitkinin suya olan təlabatından asılı olaraq aparılır. Hər suvarmadan sonra bitkilərin dibi yumşaldılır və narın torpaqla doldurulur. Xəstəlik və zərərvericilər. Soğan ən çox yalançı unlu-şeh (perenosporiyoz), boğaz çürüməsi, dib çürüməsi və pas xəstəliklərinə tutulur. Ona soğan milçəyi, soğan güvəsi, gövdə nematodu, tütün tripsi, sovka, çılpak ilbis, danadişi və məftil qurdu da ziyan vurur. Yalançı unlu-şeh xəstəliyinə qarşı hektara 500-600 l, 75 % bordo və ya 0,4-0,6 %-li sineb, 80 %-li polikarbatsin məhlulları ilə çilənməlidir. Zərərvericilərə qarşı mübarizə məqsədi ilə soğan milçəyinə qarşı 40 %-li fosfomid (0,5-1,0 kq/ha); 0,1- 0,2 % xlorofos, güvəyə qarşı 50 %-li karbofos (1-1,2 kq/ha), 0,1 % metil metofos, tütün tripsinə qarşı isə 50 %-li karbofos (2,4-3,6 kq/ha), 35 %-li fozalan (0,5-1,0 kq/ha), 25 %-li antio (1,2- 1,6 kq/ha) preparatı ilə çilənməlidir. Yaşıl soğanda milçəyə qarşı 0,1-0,2 % xlorofos, güvəyə qarşı 0,1 % 10
və ya 0,15 % tiofos və ya 0,1 metil tiofos, tütün tripsi əlehinə 0,4 % anabazin- sulfatla çilənməlidir. Sarımsağın becərilməsi Sarımsağın vitaminlər, efir yağları, şəkərlər, zülallar və fitonsidlərlə zəngin olması elmə artıq çoxdan məlumdur. O, konserv sənayesində, kolbasa istehsalında, təbabətdə, məişətdə geniş istifadə edilir. Sarımsağın belə əhəmiyyətli olmasına baxmayaraq, məhsul istehsalı respublikada olan tələbatı ödəmir. Bunu nəzərə alaraq fermerlər onun əkin sahəsinə və məhsul istehsalının artırılmasına daha çox fikir verməlidirlər. Respublikanın torpaq-iqlim şəraiti sarımsağın əkilib becərilməsi üçün çox əlverişlidir. Yüksək keyfiyyətli sarımsaq məhsulu yetişdirmək üçün münbit strukturlu və alaqsız torpaq sahəsi seçilməlidir. N övbəli əkində yeri. Tərəvəz növbəli əkin sisteminin sarımsaq üçün əlverişli sələf bitkiləri bostan və paxlalı bitkilər hesab edilir. Sarımsaq əkiləcək sahə quru və soyuq küləklərdən mühafizə olunmalıdır. Sarımsağı dikdə və yamacda əkmək məqsədə uyğun deyil. Çünki qışda külək qarı sovurub aparır, bitkilərin üstü açıq qalır və nəticədə onlar tələf olurlar. Bu əsasən Abşeron şəraitində apardığımız təcrübələrdə müşahidə edilir. Sahənin hazırlanması. Sarımsaq əkiləcək sahə payızda 27-30 sm dərinlikdə şumlanır, əkindən qabaq torpağın səthi düzəlir, dırmıxlanır və yumşaldılır. Gübrələnməsi və yemləmə verilməsi. Sarımsaq bitkisi üzvi və mineral gübrələrə daha tələbkardır. Odur ki, torpağın münbitliyi və mexaniki tərkibindən asılı olaraq hər hektara 30-40 ton çürümüş peyin, 3-4 sentner superfosfat, 1-2 sentner kalium gübrəsi verilməlidir. Peyinin hamısı, superfosfat və kaliumun dörddə üç hissəsi əsas şum altına, qalanı isə hər hektara 2-3 sentner olmaqla azot gübrəsi ilə birlikdə yemləmə şəklində vermək lazım gəlir. Birinci yemləmə ilk həqiqi yarpaqlar, ikincisi soğanaqlar formalaşdıqda, üçüncü isə ikincidən 15-50 gün sonra aparılmalıdır. Sarımsağın əkini. Aparılmış tədqiqatlar nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, sarımsağı payızda və ilk yazda əkmək olar. Təcrübədən məlum olmuşdur ki, Azərbaycanda sarımsağı payızda əkmək daha əlverişlidir. Sarımsağın bölgələrdən asılı olaraq payız əkinini sentyabr-oktyabr aylarında aparmaq lazımdır. Payızda əkilmiş sarımsaq respublikada noyabr-oktyabr aylarına kimi 4-5 yarpaqlı olur və y axşı kökləndiyinə görə qış fəslini daha yaxşı keçirir. Sarımsağın bioloji xüsusiyyətindən asılı olaraq iki çiçək növü- zoğlu və zoğsuz növü var. Çiçək zoğlu növ həm də dişlə və hava soğanaqları ilə, zoğsuz növü isə yalnız soğanaqda olan dişlərlə çoxaldılır. Bundan əlavə apardığımız tədqiqat işləri nəticəsində məlum olmuşdur ki, sarımsağı bütün soğanaqla və ya yarım dişlə də çoxaltmaq mümkündür. Bunlardan ən faydalısı Azərbaycan şəraiti üçün dişlə çoxaltmaqdır. Dişin iriliyindən və əkin sxemindən asılı olaraq hektara 800-1000 kq əkin materialı tələb olunur. İri dişlərlə əkin aparıldıqda bitkilər daha yaxşı inkişaf edir, soğanaqlar vaxtında formalaşır və nəticədə yüksək keyfiyyətli məhsul alınır.
11
Dişlər payızda 4-5 sm dərinliyə basdırılmalıdır. Əkin cərgəvi üsulla, cərgələrin arası 45 sm, dişlərin arası onların kütləsindən asılı olaraq 5-10 sm olmaqla aparılır. Həmçinin sarımsaq lək üsulu ilə də əkilir. Bu üsulda lent arası 50- 60 sm, cərgə araları isə 15-20 sm götürülməlidir. Sarımsaq az zəhmət tələb edən faydalı bitkidir. Belə ki, onun əkini sıx olur. Əkindən sonra sarımsaq bitkisinə yaza qədər heç bir aqrotexniki qulluq göstərmək lazım gəlmir. Sarımsaq əkinində ən çox zəhmət tələb edən proses dişlərin əl ilə əkilməsidir. Aparılmış təqdiqat işləri göstərir ki, soğan səpən aqreqatda bəzi dəyişikliklər etməklə dişləri texnikanın gücü ilə də əkmək olar. Payızda əkiliş sahə yazda mart- aprel aylarında alaqdan çıxarılır, suvarılır, cərgə və bitki araları toxalanır və bitkilərin dibləri doldurulur.
Yüklə 7,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|