Kitab Azərbaycanın kənd təsərrüfatının inkişafında və təşəkkül tapmasında misilsiz



Yüklə 7,66 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə17/77
tarix29.11.2016
ölçüsü7,66 Mb.
#453
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   77

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 



Ərzaq paxlalı bitkiləri və onların becərilməsi 

 

Respublikamızın  torpaq-iqlim  şəraiti  paxlalı  bitkiləri  becərmək  üçün 



əlverişlidir və noxud, lobya, mərcimək və s. bizdə qədimdən becərilir. Yeni iqtisadi 

münasibətlər  dövründə  əkin  sahələri  sxemlərinin  dəyişməsi  və  təlabatla  əlaqədar 

olaraq p

axlalı  bitkilərin  səpin  arealının  genişlənməsini  tələb  edir.  Bu  bitkilərdən 

yüksək  məhsul  almaq  üçün  bölgələr  üzrə  ən  yaxşı  sortunu  seçmək,  onun  səpini 

üçün  torpağın,  toxumun  səpinə  hazırlanmasını,  səpin  müddətini,  üsulunu, 

norm

asını, əkinə edilən qulluq işlərini və s. qaydalarını bilmək lazımdır. 



Azərbaycanda  ən  geniş  yayılmış  və  əhali  tərəfindən  istifadə  edilən  ərzaq 

paxlalarından noxud, adi lobya, mərci və lobyadır, inəlc noxudu). 

 

Noxudun becərilmə aqrotexnikası 

 

Noxudun səpini üçün ən yaxşı sələf payızlıq taxıllar və cərgə arası becərilən 



bitkilərdir.  Taxıl  məhsulu  toplandıqdan  sonar  kövşən  üzlənir.  Səpinə  30-35 gün 

qalmış  25-30  sm  dərinlikdə  əsas  şum  aparılır.  Şum  altına hektara 200-250 kq 

superfosfat  gübrəsi  verilir.  Səpin  qabağı  75-100  kq  gübrə  kultivasiya  zamanı 

vermək lazımdır. Sonra sahə malalanır və səthi hamarlanır. 

Toxum materi

alı kimi təmizlənmiş və çeşidlənmiş toxumdan istifadə olunur. 

Toxum standarta cavab verməlidir. 

Səpin  dağətəyi  bölgələrdə  noyabr  ayınm  1-2  dekadasında,  aran  bölgələrdə 

isə  dekabr  ayının  1-2  dekadasında  və  ya  erkən  yaz  qabağı  fevral  ayının  2-3 

dekadasında,  və  ya  mart  ayının  1  dekadasında  aparılmalıdır.  Noxudun  ən  yaxşı 

səpin üsulu iki cərgəli lent-zolaq üsuludur. Bu zaman zolaqlar arasında 45-60 sm, 

zolaqda cərgələr arasında 15-20 sm ara qoyulur. Dəmyə şəraitində cərgə arası 30- 

45 sm olmaqla bir başa səpin üsulu da yaxşı nəticə verir. Səpin normasına gəldikdə 

hektara 


səpilən  cücərən  toxumların  sayına  görə  müəyyən  edilir.  Lentvari  səpin 

üsulunda  payız  səpini  üçün  400  min,  yaz  səpini  üçün  isə  300-350  min  cücərən 

toxum  effektiv  nəticə  verir.  Başdan-başa  səpində  isə  hektara 0.3-0.4 milyon 

cücərən toxum səpilir. 

Noxud  toxumları  orta hesabla 5-6  sm  dərinliyə  bastırılır.  Ağır  toıpaqlarda 

dayaz, yüngül torpaqlarda 

dərin bastırılır. 

Səpinə qulluq işlərinə gəldikdə isə sahəyə cücərtilər alındıqdan sonra erkən 

yazda 75-100 kq (f.ç) ammo

nium  şorası  verilir.  Alaq  otlarına  qarşı  (2-4 yarpaq 

fazasında) əsas bitkinin inkişaf fazasından asılı olmayaraq Fyuzilad Forte 0-75-1.0 

1/hek. və ya Fyuzilad Super 1-2 1 hek. Çilənir. Cərgə araları vaxtaşırı kultivasiya 

edilir. 

Məhsulun  toplanmasına  gəldikdə  paxlalar  tam  yetişdikdən  sonra  bir  başa 

kombaynla  həyata  keçirilir.  Bunun  üçün  kombaynın  iş  rejimi  dəyişdirilir  və 

müvafıq  olaraq  paxlalı  bitkilərin  yığımı  üçün  nizamlanır.  Toplanmış  məhsul 

təmizləyici  və  çeşidləyici  maşınlardan  keçirilir.  Azərbaycanda noxudun yerli 

Ağdənli, Astarxanbazar yerli, AzNİİZ 303, Nərmin və s. sortları rayonlaşmışdır. 



 

10 

 

Nərmin noxud sortu 

 

Xəstəliklərə və stress iqlim şəraitlərə davamlılığı: Sort noxudun askoxitoz və 

fuzarioz xəstəliklərinə davamlıdır. Quraq şəraitlərə qarşı da davamlı sayılır. 

Səpin  müddəti:  respublikanın  Aran bölgələrində  (Cənubi  Muğan)  I-II  dek. 

dekabr, dağətəyi və dağlıq bölgələrində (Dağlıq Şirvan) II-III dek. martadək səpini 

aparılmalıdır. 

Səpin norması: optimal səpin müddətində dəmyə bölgələrində hektara 300- 

350 min, suvarma şəraitində isə 400-450 min cücərən toxum səpilməlidir. 



Gübrə  norması:  yüksək  məhsul  almaq  üçün  N

30

P



45-50

K

45-50



 

(təsir  edici 

maddə), fıziki çəkidə N

90-100


 

(ammonium şorası-selitra), P

200-250

 

sadə superfosfat, K 



100-115

 kq (kalium 

sulfat) və ya K

80-90


 

kq (kalium xlorid) tətbiq edilməlidir.  



 

Mərcimək 

 

Ərzaq üçün istifadə edilən ən qiymətli paxlalı bitkilərdən biridir. Onun dəni 



qidalılıq  keyfıyyətinə  görə  çox  yüksək  qiymətləndirilir.  Mərciməyin  dəni  nitrat, 

toksiki  maddələr,  radionuklidləri  toplanır  və  ekoloji  cəhətcə  təmiz  məhsul  hesab 

edilir. 

Əlcin 


dövriyyələrində 

və 


heyvandarlığın 

yem 


bazasının 

möhkəmləndirilməsində də mühüm rol oynayır. 

Respublikamızda  iri  dənli  "Arzu"  və  xırda  dənli  "Azər"  mərci  sortları 

rayonlaşmışdır. 



 

Arzu m

ərci sortu 

 

Bitkiləri  35-40  sm  olub,  vegetasiya  dövrü  qış  qabağı  əkinlərdə  (I-II  dek. 



Dekabr) 170-

175 gün, erkən yaz əkinlərində (I-II dek. Fevral) isə 120 günə kimi 

davam edir. Qış qabağı əkinləri yaz əkinlərinə nisbətən yüksək məhsul verir. 

Səpin  norması:  cücərən  dən  hesabı  ilə  2.2-2.5  (çəlci  norması  120-150 

kq/hek)  mln/hek  əkilməlidir.  1000  dənin  kütləsi  60-65 qr-dır.  Gübrə  norması: 

torpaqda qida maddələri P

120


N

60

K



90

 

olmalıdır. 



Məhsuldarlıgı:  potensial  məhsuldarlığı  17-18  sent/hek  təşkil  edir.  Dənin 

qabığı yaşımtıl ləpə yarpaqları açıq sarıdır. 

Becərmə  texnologiyası  əsas  şum  altına  qeyd  edilən  miqdarda  fosfor  və 

kalium  gübrələri  verilir.  Azot  gübrəsi  isə  cücərtilər  tam  alındıqdan  sonar  verilir. 

Səpin cərgə arası 30-35 sm olmaqla aparılır. Adi taxıl səpən (SZU-3.6) qurğu ilə 

hektara 120-

150 kq toxum səpilir. 

Alaqlara qarşı (birləpəli və ot alaqları) Fyuzilad forte herbisidi (11/hek-250- 

300 L.su) bitkilər 7-10 sm olduqda çilənir. 

Toxum böcəklərinə qarşı çiçəkləmədən qabaq və 10 gün ara vaxtı olmaqla 

(yəni  iki  dəfə)  dentis  25  Ec  40  ml/dekar,  Sumusudin  20  EC  20  ml/dekar,  Koru 

Alpha 5 Ec 20 ml/dekar kimi insektosidlər çilənir. 



Məhsulun  toplanması:  mərcinin  aşağı  paxlaları  75%  yetişdikdə  başlamaq 

lazımdır. Yığım səhər saat 11

00

-

ə kimi həyata keçirilir. Yığım zamanı kombaynın 



iş rejimi paxlalı bitkilərin yığım rejiminə (ropox) keçirilməlidir. 

11 

 

 



D

ənli bitkilərin gübrələmə sistemi 

 

D

ənli bitkilərdən yüksək məhsul  alınması,  əsasən sortun potensial 



m

əhsuldarlığından  qida  maddələri ilə  təmin  olunmasından,  həmçinin vegetasiya 

müdd

ətində  (mum  yetişmənin sonuna kimi) qida maddələrindən normal istifadə 



etm

ələri üçün torpaqda normal nəmliyin olmasmdan asılıdır. 

D

əmyə  bölgələrində  torpaq becərmələrinin  vaxtında və  düzgün  aparılması 



n

əticəsində  torpaqda nəmliyin qorunub saxlanması  mümkün  olur.  Xüsusən 

c

ərgəarası  becərilən bitkilərdə  vegetasiya müddətində  cərgəaralarının  düzgün 



bec

ərilməsi ilə  mümkündür.  Suvarılan  sahələrdə  isə  torpaq-iqlim  şəraitindən, 

torpağın mexaniki tərkibindən, torpaqda üzvi maddənin (humusun) miqdarından və 

yayılma  qalınlığından  asılı  olaraq  vegetasiya  suvarmalarının  sayı 

əyyənləşdirilir. 



Respublikada hal-

hazırda  payızlıq  buğdanın  dən məhsulu  rayonlaşmış 

pay

ızlıq  buğda  sortlarının  potensial məhsuldarlığının  40-50%-dən yüksək olmur. 



Payızlıq  buğdadan  təmin  olunmamış  dəmyə  bölgələrdə  onun potensial 

m

əhsuldarlığının  45-50%,  suvarılan  bölgələrdə  isə  60-60%-i qədər dən məhsulu 



almaq üçün dig

ər aqrotexniki tədbirlərlə  yanaşı  düzgün  gübrələmə  sisteminin 

t

ətbiqi də çox vacibdir. 



Aran iqtisadi bölg

əsi. Respublikada istehsal olunan buğdanın 39%-ə qədəri 

aran iqtisadi bölg

əsinin  payına  düşür.  İqtisadi  bölgəsinə  daxil  olan  rayonların 

torpaq-


iqlim  şəraitində,  torpaqların  keyfıyyətinə, mexaniki tərkibinə, humusun 

miqdarına və qida maddələri ilə təmin olunmalarına görə əsasən iki qrupa bölmək 

olar v

ə ona müvafıq gübrə normaları müəyyənləşdirilməlidir. 



1. 

Qarabağ bölgəsi 

2. 

Mil, Muğan və düzən Şirvan, aran Şirvan. 



         

Qarabağ bölgəsi: Bu bölgə torpaqlarının keyfıyyətinə, məhsuldarlığına iqlim 

şəraitinə görə payızlıq buğdanın inkişafı üçün çox səmərəlidir. Bu sahədə yayılan 

torpaqların  əksəriyyəti zəif qələvi xassəyə  malikdir ki, bu da yüksək məhsul 

alınması  üçün  səmərəlidir  (Qarabağ  kanalının  Bərdə  və  Yevlaxdan keçən 

hiss

əsinin bir hissəsi istisna olmaqla, burada sodalı şoranlar yayılıb). 



Burada  payızlıq  buğda  və  qarğıdalı  sələflərindən  sonra  payızlıq  buğda 

bitkisin


ə 120 kq azot, 60 kq fosfor, 60 kq (təsiredici maddə) verilməsi məsləhətdir. 

Fiziki ç


əkidə 350 kq ammonium şorası (selitra) 300 kq sadə dənəvər superfosfat və 

130 kq kalium sulfat yaxud 100 kq kalium xlorid verilm

əlidir. 

Pambıq,  qarğıdalı,  bostan  tərəvəz bitkilərindən  sonra  payızlıq  buğda 

bec

ərilərsə 90 kq azot, 45 kq fosfor və 45 kq kalium (təsiredici maddə) gübrələri, 



yaxud fıziki çəlddə 265 kq ammonium şorası, 225 kq sadə dənəvər superfosfat və 

100 kq kalium sulfat verilm

əsi məsləhətdir. 

Fosfor v


ə  kalium gübrələrinin  illik  norması,  azot  gübrəsinin isə  25-30%-i 

s

əpinqabağı becərmədə, azot gübrəsinin qalan hissəsi isə erkən yazda, yəni kənd 



t

əsərrüfatı  maşınlarının  (gübrəsəpənin) sahəyə  çıxması  mümkün  olan  kimi 

verilm

əlidir. 


12 

 

Aran iqtisadi bölg



əsinin Mil, Muğan və düzən Şirvan bölgələrində isə sələf 

bitkisind

ən asılı olaraq hər hektara 90-100 lcq azot, 45-50 kq fosfor və 45-60 kq 

lcalium gübr

ələri (təsiredici maddə hesabı ilə) verilməsi məsləhətdir. 

Qazax-G


əncə  iqtisadi bölgəsinin  suvarılan  sahələridə  həmçinin Quba-

Xaçmaz bölg

əsinin suvarılan sahələrində sələf bitkisindən asılı olaraq hər hektara 

t

əsiredici maddə  hesabı  ilə  60-90 kq azot, 45-50 kq fosfor və  45-50  kq kalium 



gübr

ələrinin verilməsi məsləhətdir. 

Şəki-Zaqatala, Dağlıq-Şirvan, Quba-Xaçmaz ümumiyyətlə dəmyə sahələrdə 

(d

əmyə  bölgələrdə)  payızlıq  buğda  sahələrinə  sələf bitkisindən  asılı  olaraq  hər 



hektara t

əsiredici maddə  hesabı  ilə  60-90 kq azot, 40-45 kq fosfor və  40-45 kq 

(t

əsiredici maddə) kalium gübrələri verilməlidir. 



Gübr

ə  normaları  hesablanarkən  yuxarıda  qeyd  etdiyimiz  bölgələrdə  uzun 

müdd

ət  aparılan  tədqiqat  işlərində  tövsiyyə  olunmuş  gübrə  normaları,  payızlıq 



buğdanın  hər sentner dən məhsulunun  əmələ  gəlməsinə  qida sərfı,  bitkinin 

gübr


ədən və torpaqdan qida maddələrinin mənimsəmə əmsalı nəzərə alınmışdır. 

Bütün bölg

ələrdə fosfor və kalium gübrələrinin illik norması, azotun isə illik 

normasının 25-30% səpinqabağı becərmədə, azotun illik normasının qalan hissəsi 

erk

ən yazda verilməlidir. 



S

ələf bitkilərinin çoxundan sonra torpaqda asan mənimsənilən qida 

madd

ələrinin miqdarı çox az olur, payızlıq buğdanı qida maddələri ilə təmin edə 



bilmir. Ona gör

ədə sələf bitkisindən asılı olaraq səpinlə birlikdə hektara 100-150 

kq "Nitrofoska" v

ə  ya "Ammofoska" verilməsi  çox  yaxşı  səmərə  verir. Səpinlə 

birlikd

ə  "Nitrofoska" və  ya "Ammofoska" verdikdə  səpinqabağı  azot  verməyə 



ehtiyac  qalmır,  həmçinin səpinqabağı  veriləcək fosfor və  kalium  normaları 

azaldılır.  



Arpa bitkisinin gübr

ələnməsi 

 

Respublikada payızlıq buğdadan sonra ən çox becərilən dənli bitkidir, Arpa 

payızlıq  buğdaya  nisbətən asan mənimsənilən  əsas qida maddələrinə  (NPK) 

nisb


ətən az tələbkardır, çünki buğda bitkisindən fərqli olaraq arpa həm də nisbətən 

ç

ətin həll olan, yəni  limon  turşusunda  həll olan fosfor birləşmələrini də  yaxşı 



m

ənimsəyir, hansı ki, bu birləşmələrdən payızlıq buğda istifadə edə bilmir. Arpa 

bitkisin

ə nisbətən az mineral gübrə verilir. 

Suvarma v

ə  dəmyə  bölgələrdə  arpa bitkisindən normal məhsul götürmək 

üçün hektara t

əsiredici maddə hesabı ilə 40-50 kq azot, 35-40 kq fosfor və 35-40 

kq kalium gübr

əsi verilməsi iqtisadi cəhətdən səmərəli məhsul alınmasına imkan 

yaradır. 

 

 



2.4. 

Taxılçılıqda fərdi sahibkarlıq təsərrüfatlarının fəaliyyəti 

 

Aqrar islahatların həyata keçirilməsi nəticəsində Respublikamızda müxtəlif 



növ t

əsərrüfat formaları yaradılmışdır. Bu təsərrüfatlarda daha çox üstünlük təşkil 

ed

ən fərdi sahibkar, ailə kəndli və ev təsərrüfatlarıdır. Fərdi sahibkar təsərrüfatları 



Respublikamızda  2000-ci ildə  3248  ədəd, 2005-ci ildə  2681  ədəd, 2008-ci ildə 

2613 


ədəd, 2009-cu ildə 2571 ədəd, 2010-cu ildə 2618 ədəd və 2011-ci ildə 2593 

ədəd  olmuşdur.  Təsərrüfatların  sayı  2011-ci  ildə  2000-ci ilə  nisbətən 3,3% və 

2010-cu il

ə  nisbətən isə  1%  azalmışdır.  Fərdi sahibkar təsərrüfatlarının  sayının 

d

əyişməsi iqtisadi rayonlar üzrə də baş vermişdir. Respublikamızda mövcud olan 



f

ərdi sahibkar təsərrüfatlarının  2011-ci ildə  1267  ədədi (48,9%) Aran iqtisadi 

rayonunda, 252 

ədədi  (9,7%)  Abşeron  iqtisadi  rayonunda,151  ədədi (5,8%) 

Naxçıvan MR-da yerləşir. 

F

ərdi sahibkar təsərrüfatlarının ümumi torpaq sahəsi 2000-ci ildə 62216 ha, 



2005-i ild

ə 23493 ha, 2008-ci ildə 25150 ha, 2009-cu ildə 27137 ha, 2010-cu ildə 

47314 ha, 2011-ci ild

ə  43691  ha  olmuşdur.  Ümumi  torpaq  sahəsi 2011-ci ildə 

2000-ci il

ə nisbətən 29,8% azalmış, 2005-ci ilə nisbətən 85,9% artsada, 2010-cu ilə 

nisb

ətən 7,7% yenidən  azalmışdır.  2011-ci ildə  kənd təsərrüfatına  yararlı  torpaq 



sah

əsi ümumi torpaq sahəsinin 95,2%,  əkinə  yararlı  torpaq  sahəsi isə  kənd 

t

əsərrüfatına  yararlı  torpaq  sahəsinin 69,6%-ni təşkil  etməklə  28919 hektar 



olmuşdur. 

F

ərdi sahibkar təsərrüfatlarının  kənd təsərrüfatına  yararlı  torpaq  sahəsi 



Respublika üzr

ə kənd təsərrüfatına yararlı torpaq sahəsinin 0,9%-ni təşkil edir. Bir 

f

ərdi sahibkar təsərrüfatına düşən kənd təsərrüfatına yararlı torpaq sahəsi 2011-ci 



ild

ə  16,0 ha, əkin sahəsi 11,2 hektar təşkil  etmişdir.  Hesablamalar  göstərir ki, 

2000-ci il

ə  nisbətən 2011-ci  ildə  təsərrüfatlara  düşən ümumi torpaq sahəsi 22% 

azalsada lc

ənd təsərrüfatına yararlı torpaq sahəsi 70,2%, əkin yeri 41,8% artmışdır. 

Bu göst

əricilər 2005-ci ilə nisbətən 2011-ci ildə müvafiq olaraq 91,0%; 90,4% və 



86,7%)  artmışdır.  Lakin,  2010-ci ilə  nisbətən fərdi sahibkar təsərrüfatına  düşən 

ümumi torpaq sah

əsi 7,2%; kənd təsərrüfatına yararlı torpaq sahəsi 8,6% və əkin 

yeri 13,2% azalmışdır. 

Qeyd ed

ək ki, təsərrüfatlarda baş verən dəyişikliklər onların fəaliyyətlərinin 



maliyy

ə  nəticələri ilə  birbaşa  bağlıdır.  Əldə  edilən gəlirlər təsərrüfatlarda  geniş 

t

əkrar  istehsalı  həyata keçirməyə  və  ailənin  ehtiyaclarını  tam  ödəməyə  kifayyət 



etm

ədiyindən kənd təsərrüfatına olan maraqlar və baxışlar da dəyişir. 2011-ci ildə 

mövcud olan f

ərdi sahibkar təsərrüfatlarından əldə edilən gəlir 2005-ci ildə 2854 

min manat, 2008-ci ild

ə 5538 min manat, 2009-cu ildə 4924 min manat, 2010-cu 

ild

ə 8111 min manat və 2011-ci ildə 9814 min manat olmuşdur. 



F

ərdi sahibkar təsərrüfatlarında  satışdan  əldə  edilən gəlirin 2005-ci ildə 

61,7%-i (2893 min manat) bitkiçilikd

ə, 34,9%-i (1632 min manat) heyvandarlıqda, 

2009-cu ild

ə  müvafiq olaraq 58,3%  (2216 min manat) bitkiçilikdə, 41,5%  (1578 

min  manat)  heyvandarlıqda,  2010-cu ildə  60%-i (3051 min manat) bitkiçilikdə, 

39,8%  (2021 min manat) h

eyvandarlıqda,  2011-ci ildə  70,7%  (5180 min manat) 

bitkiçilikd

ə 29% (2125 min manat) heyvandarlıqda əldə edilmişdir. Bir təsərrüfata 

düşən mənfəət 2005-ci 1064,5 manat, 2008-ci ildə  2119,3 manat, 2009-cu ildə 



1915,2 manat, 2010-cu ild

ə 3092,2 manat və 2011-ci ildə 3785 manat olmuşdur. 

2011-ci ild

ə bir təsərrüfata düşən mənfəət 2005-ci ilə nisbətən 3,5 dəfə, 2009-cu ilə 

nisb


ətən 91,6%, 2010-cu ilə nisbətən 22,2% çox olmuşdur. Eyni zamanda bir ailə 

üzvün


ə düşən mənfəət 2005-ci ildə 248,7 manat, 2008-ci ildə 498,8 manat, 2009-

cu ild


ə 434,3 manat, 2010-cu ildə 770 manat, 2011-ci ildə 918 manat olmuşdur. 

2011-ci ild

ə bir ailə üzvünə düşən mənfəət 2005-ci illə müqayisədə 3,7 dəfə, 2009-

cu ill


ə müqayisədə 2,1 dəfə və 2010-cu illə müqayisədə 19,2% artmışdır. Lakin, 

əldə edilən gəlirlər təsərrüfatların inkişafı üçün yetərli deyildir. 

Respublikamızda dənli bitkilərin əkin sahəsi 2000-ci ildə 648,2 min hektar, 

2005-ci ild

ə 802,3 min hektar, 2008-ci ildə 897,0 min hektar, 2009-cu ildə 1125.5 

min hektar, 2010-cu ild

ə  968.0 min hektar və  2011-ci ildə  967,3 min hektar 

olmuşdur. Dənli bitkilərin əkin sahəsinin 2000-ci ildə 92,4%-i (538,9 min hektar), 

2005-ci ild

ə 96,2% (772,1 min hektar); 2008-ci ildə 96,1%-i (862,0 min hektar); 

2009-cu ild

ə 92,0% (1125,5 min hektar); 2010-cu ildə 92,6%-i (896,9 min 

hektar), 2011-ci ild

ə  93,4%  (903,8 min hektar) fərdi sahibkar, ailə-kəndli və  ev 

t

əsərrüfatlarında olmuşdur. 



Qeyd ed

ək ki, aparılan müşahidə və tədqiqatlar göstərir ki, dənli bitkilərin 

əkin sahələrinin 3-5%-i fərdi sahibkar təsərrüfatlarının, 85-90% ailə-kəndli və ev 

t

əsərrüfatlarının payına düşür. 



F

ərdi sahibkar təsərrüfatlarında 1 sentner dənli bitkinin maya dəyəri 2008-ci 

ild

ə  11,19 manat, 2009-cu ildə  10,31 manat, 2010-cu ildə  17,46 manat, 2011-ci 



ild

ə  17,37  manat  olmuşdur  2011-ci ildə  bir sentnerin maya dəyəri 2008-ci ilə 

nisb

ətən 55,2% artsada, 2010-cu ilə nisbətən 0,5% azaltmışdır. Bir sentnerin satış 



qiym

əti 2008-ci ildə  24,13 manat, 2009-cu ildə  23,8 manat, 2010-cu ildə  17,37 

manat, 2011-ci ild

ə 23,8 manat olmuşdur, 2011-ci ildə bir sentnerin satış qiyməti 

2008-ci il

ə nisbətən 1,4% azalmış 2010-ci illə müqayisədə isə 4,4% artmışdır. Bu 

göst

əricilər iqtisadi rayonlar üzrə də müxtəlif olmuşdur. Aran iqtisadi rayonunda 



2011-ci ild

ə  1 sentnerin maya dəyəri 2008-ci ilə  nisbətən  32,6%,  2010-cu ilə 

nisb

ətən 16,7% artmışdır. Bir sentnerin satış qiyməti isə müvafiq olaraq 3,6% və 



9,4% 

artmışdır.  Qeyd  edək ki istehsal olunan məhsulun maya dəyəri və  satış 

qiym

əti  arasındakı  fərqin  uyğunsuzluğu,  və  məhsuldarlığın  aşağı  olması  onların 



g

əlirlərinə mənfi təsir edir. 

Respublikada istehsal olunan d

ənli  paxlaların  2000-ci ildə  94,9%  ( 1462,0 

min ton), 2005-ci ild

ə  97,2% (2068,1 min ton), 2008-ci ildə 26,5% (2411,8 min 

ton), 2009-cu ild

ə 93,2% (2786,0 min ton), 2010-cu ildə 93,6% (2000,5 min ton) 

2011-ci ild

ə  94,0%-i (2310,7 min ton) fərdi sahibkar, ailə-kəndli və  ev 

t

əsərrüfatlarında istehsal olunmuşdur. 



F

ərdi sahibkar, ailə  kəndli və  ev təsərrüfatlarında  istehsal  olunan  dənli və 

d

ənli  paxlalıların  məhsuldarlığı  Respublika  üzrə  məhsuldarlıqdan  2000-ci ildə 



2,5%, 2005-ci ild

ə 1,1%, 2008-ci ildə 0,4%, 2009-cu ildə 1,1%, 2010-cu ildə 1,4% 

v

ə 2011-ci ildə 0,8%) çox olmuşdur. 



 

 

 



c

ədvəl 1 


 

F

ərdi sahibkar təsərrüfatlarının inkişaf dinamikası 

 

göst



əricilər 

2000 


2005 

2008 


2009 

2010 


2011 

2000- cil il

ə 

nisb


ətən 

2011- ci ild

ə 



2005- ci il



ə 

nisb


ətən 

2011- ci ild

ə 



2010-cu il



ə 

nisb


ətən 

2011-ci ild

ə, 



T



əsərrüfatların sayı, Respublika üzrə 

3248 


2681 

2613 


2571 

2618 


2593 

79.8 


96.7 

99.0 


Bakı 





133.3 



133.3 

Abşeron iqtisadi rayonu 

189 

210 


221 

220 


234 

252 


133.3 

120 


107.7 

G

əncə-Qazax iqtisadi rayonu 



298 

110 


143 

144 


121 

115 


38.6 

104.5 


95.0 

Şəki- Zaqatala iqtisadi rayonu 

160 

451 


205 

221 


195 

199 


124.4 

44.1 


102.1 

L

ənkəran iqtisadi rayonu 



65 

160 


170 

188 


182 

181 


2.8 d

əfə 


113.1 

99.5 


Quba- Xaçmaz iqtisadi rayonu 

823 


194 

245 


197 

194 


155 

19.0 


79.9 

79.9 


Aran iqtisadi rayonu 

1289 


1110 

1191 


1178 

1265 


1267 

98.3 


114.1 

100.2 


Yuxarı Aran iqtisadi rayonu 

79 


125 

120 


111 

122 


122 

154.4 


97.6 

100 


Dağhq Şirvan iqtisadi rayonu 

181 


154 

137 


135 

136 


133 

73.5 


86.4 

97.8 


Naxç

ıvan iqtisadi rayonu 

164  

149 


157 

156 


151 

151 


92.1 

101.3 


100 

 

C



ədvəl DSK-nın 2012 - cil il Azərbaycanın kənd təsərrüfatı statistik məlumatları əsasında tərtib edilmişdir. 

K

ənd təsərrüfatı müəssisələrinin və fərdi sahibkarlıq təsərrüfatlarının əsas iqtisadi göstəriciləri. 

 

 

 



c

ədvəl 2 



Yüklə 7,66 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   77




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin