KİtabxanaşÜnasliq
Yüklə 3,72 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
İSSN 2079-4150 AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİ KİTABXANAÇILIQ-İNFORMASİYA FAKÜLTƏSİ KİTABXANAŞÜNASLIQ VƏ BİBLİOQRAFİYA Elmi-n əzəri, metodik və təcrübi jurnal №2 (35) * 2014 Az ərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyası Rəyasət Heyətinin 2010-cu il 30 aprel tarixli (protokol №10-R) qərarı ilə təsdiq olunmuş 1997- ci ilin oktyabrından çıxır BAKI - 2014 KBT – 78 K 73 T əsisçi və baş redaktor: professorXəlil İSMAYILOV REDAKSİYA HEYƏTİ: 1. Pr ofessor Abuz ər XƏLƏFOV 2. Professor Zöhrab ƏLİYEV 3. Professor Bayram ALLAHVERDİYEV 4. F.e.d. Ayb əniz ƏLİYEVA-KƏNGƏRLİ 5.Professor K ərim TAHİROV 6.DosentKnyaz ASLAN 7.Dosent Nadir İSMAYILOV 8.Dosent Sevda X ələfova 9. Tamella İSMİXANOVA 10.M ələk HACIYEVA 11.R əşad QARDAŞOV Məsul katib: K 73 Kitabxanaşünaslıq və biblioqrafiya: elmi-nəzəri, metodik və təcrübi jurnal. –B.: Müt ərcim, 2014. - №2 (35). ---s. Redaksiyanın ünvanı: AZ- 1073/1. Bakı şəhəri, Zahid Xəlilov küçəsi 23, 2 №-li tədris korpusu, IV mərtəbə, Kitabxanaçılıq-informasiya fakültəsi, “Kitabxanaşünaslıq və biblioqrafiya” jurnalının redaksiyası Telefon: 510-17-60 © “Kitabxana şünaslıq və biblioqrafiya”, 2014 İSSN 2079-4150 МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ АЗЕРБАЙДЖАНСКОЙ РЕСПУБЛИКИ БАКИНСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ БИБЛИОТЕЧНО-ИНФОРМАЦИОННЫЙ ФАКУЛЬТЕТ БИБЛИОТЕКОВЕДЕНИЕ И БИБЛИОГРАФИЯ Научно-теоретический, Методический и практический журнал №2 (35) * 2014 Утвержден решением Президиума Высшей Аттестационной Комиссии при Президенте Азербайджанской Республики от 30 апреля 2010 года (протокол № 10-R) Выходит с октября 1997 года БАКУ – 2014 ББК – 78 K 73 Учредитель и главный редактор: профессор Халил ИСМАИЛОВ РЕДАКЦИОННАЯ КОЛЛЕГИЯ : 1. Профессор Абузар Халафов 2. Профессор Зохраб Алиев 3. Профессор Байрам Аллахмердиев 4. Д.ф.н. Айбениз Алиева-Кенгерли 5. Профессор Керим Тахиров 6. ДоцентКнязь АСЛАН 7. Доцент Надир Исмаилов 8. Доцент Севда Халафова 9. Тамелла Исмиханова 10. Мелек Гаджиева 11. Рашад ГАРДАШОВ Ответственный секретарь K 73 Библиотековедение и библиография: Научно-теоретический, мето- дический и практический журнал. –Б., Мутарджим,2014. - №2 (35). ---s. Адрес редакции: AZ- 1073/1 г.Баку, ул. Захида Халилова 23, учебный корпус №2, этаж IV, Библиотечно-информационный факультет, редакция журналa «Библиотековедение и библиография» Тел.: 510-17-60 © «Библиотековедение и библиография», 2014 İSSN 2079-4150 MINISTRY OF EDUCATION OF AZERBAIJANREPUBLIC BAKU STATE UNIVERSITY LIBRARIANSHIP AND INFORMATION DEPARTMENT LIBRARIANSHIP AND BIBLIOGRAPHIY Scientific and theoretical, methodical and practical journal №2 (35) * 2014 Approved by the decision of the Presidium of the Supreme Attestation Commission Under the President of the Republic of Azerbaijan from 30 April 2010 (protocol № 10-R) Publishing since October 1997 BAKU – 2014 LBC – 78 K 73 Founder and editor inchief:professor Khalil ISMAILOV EDITORIAL BOARD: 1.Professor Abuzar Khalafov 2.Professor Zohrab Aliyev 3.Professor Bayram Allahverdiyev 4.Ph.D. Aybeniz Aliyeva Kengerli 5.Professor Kerim Tahirov 6.Docent Knyaz ASLAN 7.Docent Nadir Ismailov 8.Docent Savda Khalafova 9.Tamella Ismihanova 10.Melek Hajiyeva 11 Rashad GARDASHOV Executive secretary K 73 Librarianship and bibliography: The scientific-theoretical, methodical and practical journal, –B., Mutarjim, 2014. - №2 (35). ---s. Editorial address: AZ-1073/1, Baku, st. Zahid Khalilov, 23, an educational building №2, Floor IV, Librarianship and information depertment? Edition of “Librarianship and bibliography” journal; Tel.: 510-17-60 © “Librarianship and bibliography”, 2014 MÜNDƏRİCAT X.İsmayılov S.X ələfova S.Mustafayeva U.Manafova A.Əliyev N.İsmayılov F.Nazim qızı R.Qardaşov İ.Əliyeva E.M əmmədov N.İsmayılova F.Əsgərov Z.Rzayeva S.Hacıyeva Kitabxana resurslarından istifadənin təşkilində informasiya- kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqi (Milli kitabxananın iş təcrübəsi əsasında) ............................................. T əhsil sisteminin informasiyalaşdırılmasında informasiya v ə kommunikasiya texnologiyalarının əhəmiyyəti............................. S əhiyyə və tibb elmlərinə dair ədəbiyyatın sisteml əşdirilməsi........................................ Bakı Dövlət Univeristetinin Elmi kitabxanasının tədris ədəbiyyatı fondunun komplektləşdirilməsinin kompüterl əşdirilməsi problemləri...................... AME- nın İnformasiya Texnologiyaları İnstitutunun əsas fəaliyyət istiqamətləri və informasiya t əminatı ............................ İnformasiyalaşdırılmış cəmiyyət şəraitində kitabxanaçılıq təhsilində yüks ək informasiya texnologiyalarının tətbiqi istiqam ətləri............................... Ekologiya v ə ətraf mühitin mühafizəsi üzrə cari biblioqrafik v əsaitlər sisteminin bəzi xüsusiyy ətləri.......................................... Müasir elektron kitabxanalarda onlayn sosial şəbəkə texnologiyalarının tətbiqi mexanizmləri....................... Sumqayıt şəhər kitabxanalarının sənəd informasiya fondunun komplektl əşdirilməsi probleml əri ................................... L.Əliyeva O.Ağamirzəyev G.Balakişiyeva D.M əhəmmədli N.Abdullayeva A.Abdullayeva Ş.Qənbərova A.Hacıyeva A.Şəhavətova Biblioqrafik evristikanın nəzəri və metodiki m əsələləri............................... İnformasiya menecmentinin bəzi probleml əri....................................... Heyd ər Əliyev irsinin kitabxanalarda tətbiqinin bəzi m əsələləri.......................................... Kitabxanalarda texnoloji prosesl ər və əməliyyatlar...................... Belarusiya Milli kitabxanası – kitabxana innovasiyalarının mərkəzi kimi (Elmi ezamiyyətin yekunları)................................... Az ərbaycan Respublikasında informasiya m ədəniyyətinin formalaşmasının müasir vəziyyəti və perspektivl əri............................................ Elçin Əfəndiyev irsi biblioqrafik mənbələrdə........... Bibliometriyanın qanunları............................................. Kitabxana- informasiya resurslarının komplektl əşdirilməsinin müasir istiqamətləri.......... СОДЕРЖАНИЕ Х.Исмаилов С.Халафова С.Мустафаева, У.Манафова A.Aлиев Н.Исмаилов, Ф.Назим гызы Р.Гардашов И.Алиева Э.Мамедов, Н.Исмайлова Ф.Аскеров З.Рзаева, С.Гаджиева Л.Алиева Пременение информационно-коммуникационных технологий в организации использовании библиотечных ресурсов (на основе опыта работы национальной библиотеки).................................... Значение информационно-коммуникационных технологий в информатизации системы образования............................. Систематицизация литературы по здравохранению и медицине.................................... Комплектование учебной литературы в научной библиотеке БГУ................................... Основные направления деятельностии информационное обеспечение института информационных технологий нана............................... Применение информационных и коммуникационных библиотечномделе.................................................. Некоторые особенности системы библиографических пособий поэклоги и защитеокружающей среды............ Механизм имплементации онлайнсоциальных сетевых технологий в современных цифровых библиотеках.......................................... Проблемы комплектовании фондовгородских библиотек Сумгаита................................... Теоритические и методологические проблемы библиографической эвристики.................................. O.A гамирзоев Г.Балакишиева Д.Магомедли Н.Абдулааева А.Абдуллаева Ш.Гамбарова А.Гаджиева А.Шахаватова Некоторые проблемыинформационнойменеджмента...................... Роль общенацианального лидера Гейдара Алиева в формировании национальной идеологии библиотеках........................................ Технологические процессы и операции в библиотекии............................................... Национальная библиотека Беларуси какцентрбиблиотечных инноваций........................... Современное состояние и перспективы формирования информационной культурыв Азербайджанской Республике...................................... Наследия Эльчина Эфендиева в библиографических наследиях.............................. Законы библиометрии.................................. Современные аспекты библиотечное информационные ресурсов............................... CONTENTS K.Ismayilov - S.Xalafova S.M.Mustafayeva U.İ.Manafova A.Aliyev N.I.Ismaılov F.Nazim gizi R.Gardashov İ.Aliyeva E.Mammadov, N.İsmayilova, F.Asgarov Z.Rzayeva, S.Hajiyeva Applying of information and communication technologies in the organization of the use of library resources (based on the experience of the national library)…………………. Significance of information and communication technologies in infromatization of education system............................ Systematization of the literature on health and medicine.......................... Acquisition of textbooks in the scientific library of BSU………………………. The main activities and information provision of the institute of information technology of anas.......................... The use of information and communication technologies in libraries................................. Some features of the system of bibliographic indexes on ecology and environmental protection................... The mechanizms of implementation online social network technologies in modern digital libraries........................ Problems acquisition of Sumgait city libraries....................................... L.Alieva O.Agamirzoyev G. Balakishiyev D.Mahammadli N.Abdullayeva A.Abdullayeva S.Gambarova A.Hajiyeva E.Shahavatova Theoretical and methodalogical issuses of bibliographic heuristics………………………. Some problems information management ............................ Some questions of application of theheritageofheydar aliyev in libraries ................... Technological processes and operations in the libraries.......................... National library of belarusas acenter oflibrary innovations……………….. Current state and prospects of formation of information literacy in the Azerbaijan Republic................................. The heritage of elchin efendiyev in bibliographic sources………………………. Bibliometry laws............................ Modern aspects of library and information resources........................ X əlil İSMAYILOV Əməkdar mədəniyyət işçisi tarix elml əri doktoru, professor KİTABXANA RESURSLARINDAN İSTİFADƏNİN TƏŞKİLİNDƏ İNFORMASİYA-KOMMUNİKASİYA TEXNOLOGİYALARININ TƏTBİQİ (Milli kitabxananın iş təcrübəsi əsasında) Açar sözl ər:kitabxana resursları,milli kitabxana,informasiya texnologiyaları,beynəlxalq təcrübə Ключевыe слова:библиотчные ресурсы,национальная библиотека, информационные технологии, междунородный опыт. Keywords:library resources, the national library. information technology, international experience XX əsrin axırlarında dünyada baş verən qlobal proseslər, o cümlədən, SSRİ-nin dağılması, beynəlxalq aləmdə ümumi siyasi mühitin ciddi şəkildə d əyişməsinə və yeni giosiyasi vəziyyətin yaranmasına səbəb oldu. Bu prosesl ərin həyata keçirilməsində keçmiş SSRİ-nin tərkibində olan müttəfiq respublikalar öz müst əqilliklərini əldə etdilər. O cümlədən, Azərbaycan Respublikası ikinci dəfə öz müstəqilliyini 1991-ci ildə qazanaraq, dünya dövl ətləri tərəfindən tanınmağa və diplomatik münasibətlər yaratmağa, dünya birliyin ə sistemli surətdə inteqrasiyasına geniş yol açdı. Azərbaycanın müst əqilliyinin möhkəmləndirilməsi və dövl ətçilik mənafelərinin qorunmasında ölkənin zəngin iqtisadi potensialı və əlverişli giosiyasi mövqeyi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Dünya ölkələri ilə ikitərəfli siyasi münasibətlərin qurulması iqtisadi, elmi-mədəni əlaqələrin inkişafına əlverişli şərait yaratdı. Qarşılıqlı faydalı elmi əməkdaşlıq, siyasi münasibətlərin dərinləşməsi respublikamızda ümumi inkişafa, xalqın rifah halının yaxşılaşmasına, siyasi mühitin stabill əşməsinə, dövlət quruculuğunun möhkəmləndirilməsinə öz t əsirini göstərir. Hazırda cəmiyyətdə baş verən qlobal proseslər ictimai həyatın bütün sfera larına əhəmiyyətli dərəcədə öz təsirini göstərir. Əlbəttə bu proseslərin h əyata keçirilməsi və onu fərqləndirən əsas cəhətlərdən biri və ən başlıcası c əmiyyətin yaşaması və inkişaf etməsi üçün ilk növbədə informasiyanın fundamental faktora çevirm əklə və insanların şüuruna təsir göstərməsidir. Vaxtil ə cəmiyyətini inkişafını mütəxəsislər əsasən, maddi istehsalın varlığı ilə əlaqələndiriblərsə, hazırki informasiya cəmiyyəti dövründə müxtəlif növ informasiyalar əldə etmədən mümkün olmadığını iddia edirlər. Qeyd etm ək lazımdır ki, hazırki dövrdə informasiya ictimai tələbat kimi yeni tələblər ir əli sürür və elə buna görə də informasiya müəssisələri kimi kitabxanaların qarşısında çox mühüm vəzifələr qoyur. Bu vəzifələrin yerinə yetirilməsində son ill ərdə kitabxanalarda olduqca mütərəqqi iş prosesləri, yeni informasiya texnologiyaları həyata keçirilir. Dünyada baş verən kommunikasiya texologiyalarının artması, informasiyanın oxuculara operativ olaraq çatdırılması, məsafədən asılı olmayaraq xidm ət göstərilməsi, elektron kataloqun yaradılması və bütövlükdə informasiya bazalarının formalaşması, informasiya təminatının mötəbərliliyinə imkan verir v ə tələbatçıların informasiya tələbatına şərait yaradır. Ənənəvi kataloq kartoteka sistemlərindən fərqli olaraq, elektron kataloq vasit əsilə dünya kitabxanalarında olan sənəd – informasiya fondları haqqında məlumat əldə etmək imkanı yaranır, onların operativ axtarışı təmin edilir. Müasir kitabxana-informasiya sisteml ərindən istifadə etməklə t ələbatçılar zaman və məkan problemi olmadan lazımi informasiyanı əldə etm ək məqsədilə, müasir tipli informasiya texnologiyalarından istifadə etm əklə bilavasitə yaşayış və iş yerlərindən dünyanın ən zəngin informasiya fondlarına daxil olaraq özünə lazım olan informasiyaları operativ şəkildə əldə edirl ər. Respublikamızda zəngin informasiya fonduna malik olan M.F.Axundov adına Milli Kitabxana son illərdə məlumat- axtarış sistemlərinin t əşkili və istifadəsi üzrə olduqca mütərəqqi tədbirlər həyata keçirir. Görülən bu müt ərəqqi işlərin nəticəsi olaraq artıq demək olar ki, Milli Kitabxanada informasiya kommunikasiya sisteml əri işlək vəziyyətə gətirilmiş, kitabxana veb saytı elektron kataloqu və elektron kitabxanası bir sıra problemlərin həlli istiqam ətində xeyli işlər görmüşdür. Bu gün bir məsələni xüsusi qeyd etmək olar ki, artıq, məsafədən virtual kitab sifarişi sistemi tətbiq edilir. Respublikamızın Milli Kitabxanasının ən başlıca müv əffəqiyyətlərindən biri də “Kitabxana işi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanunun 7-ci maddəsinə müvafiq olaraq, M.F.Axundov adına Dövl ət Kitabxanasına Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 15 aprel 2004-cü il q ərarı ilə “Milli kitabxana” statusu verilmişdir [1, 143]. Qeyd etm ək lazımdır ki, kitabxanaya verilən bu mötəbər status kitabxananın qarşısında duran vəzifələrin əhatəliliyini xeyli genişləndirmiş, elmi-t ədqiqat və informasiya təminatı sahəsindəki əməli fəaliyyətini xeyli genişləndirmişdir. Son ill ərdə kitabxana işi sahəsində baş verən yeniliklər, xüsusilə, informasiya texnologiyalarının tətbiqinin elektron kitabxana və elektron kataloqların yaradılması Milli Kitabxanada həmişə yaradıcı şəkildə aparılmış, kitabxana prosesl ərinin avtomatlaşdırlması istiqamətində ilk addım atan kitabxanalardan biri olmuşdur. Bir m əsələni qeyd etmək lazımdır ki, müstəqillik illərinin bir sıra beyn əlxalq təsnifatların Azərbaycana gəlməsi və respublikamızda fəaliyyətə başlaması kitabxana-informasiya müəssisələrinin işinə xüsusi təkan verdi. Bu t əsnifatların başlıca məqsədi qrant vermək yolu ilə inkişaf etməkdə olan ölk ələrə yardım göstərməkdən ibarət idi. Həmin təsnifatlar kitabxana işinə müsabiq ə yolu ilə qrant ayırmaqla onların fəaliyyətini yaxşılaşdırmaq m əqsədilə ilə ayrılırdı. Bu dövrdə, yəni müstəqilliyin ilk illərində Açıq C əmiyyət İnstitutu (SOROS fondu) qrantlar ayırmaqda xüsusi fəallıq göst ərirdi. Respublikamızda fəaliyyət göstərən respublika əhəmiyyətli dövlət v ə sahəvi kitabxanaların, kütləvi və uşaq kitabxanaları, hətta bir sıra kənd və q əsəbə kitabxanaları qrantlar udmuş, vəsait əldə etməklə öz kitabxanalarının f əaliyyətini təkmilləşdirmişdir. Milli Kitabxananın kollektiv qrantlar əldə etm əklə, öz işlərində xeyli yenilik və dəyişiklik etmişlər. Milli Kitabxana avtomatlaşdırma işinə də xüsusi əhəmiyyət verməklə, bir çox kitabxana-informasiya prosesl ərinin yeni kommunikasiya texnologiyaları ilə təmin edilməsi işində xüsusi fəaliyyət göstərirlər. Milli Kitabxana son ill ərdə texnologiyalarının tətbiqi ilə bağlı çox mühüm t ədbirlər həyata keçirmişdir. Bütün bunlar digər məsələlərlə, yanaşı Milli Kitabxananın kitab fondunun formalaşmasına çox ciddi təsir göst ərmişdir. Son ill ərdə respublikamızda kitabxanaların fəaliyyətini ümumil əşdirmək, uçot hesabat işlərinin təhlili kitabxanaların potensial imkanlarını təhlil etməyə imkan verir. İstər statistika idarələrinin, istərsə də kitabxanalara r əhbərlik edən Nazirlik və baş idarələrin həyata keçirdiyi statistik hesablamalar, informasiya orqanları kimi kitabxanaların kəmiyyət göst əriciləri haqqında fikir söyləməyə imkan verir. Az ərbaycan Respublikası Statistika Komitəsi son dövrlərdə bir sıra samballı statistik məcmuələr hazırlayıb çap etdirmişdir ki, burada xalq t əsərrüfatının bütün sahələri o cümlədən, kitabxanaların fəaliyyəti ilə bağlı çox mük əmməl statistik məlumatlar geniş şəkildə şərh edilmişdir. Yeri gəlmişkən, bir m əsələni qabarıq şəkildə göstərmək lazımdır ki, Azərbaycanda fəaliyyət göst ərən bütün kitabxana şəbəkələri və sistemləri haqqında mükəmməl m əlumatların olmaması, müəyyən obyektiv və subyektiv maneələrin və probleml ərin həllində ciddi çətinliklər yaradır. Məsələn, eyni tipli kitabxanaların bir-birindən fərqli istər fond, kadr təminatı, avadanlıqlar və əşyalarla təminatı əsaslı şəkildə fərqlənir. Halbuki ərazi, oxucu, kitabxana fondu, regionun f ərqli və üstün cəhətləri mütləq nəzərə alınmalıdır. Çox t əəsüflər olsun ki, bəzən ərazisi oxucuların sayı, kitabxana fondu çox kiçik olan kitabxanaların bu keyfiyyətləri nəzərə alınmadan vəsait qoyuluşu və digər t əminatlar üstünlüklər təşkil edir. Ona görə də bütün kitabxanaların, o cüml ədən, onların fondu, oxucuları, ərazisi, əhatə dairəsi və digər əlamətlər öur ənilməklə, xüsusi müşahidələr nəzərə alınmaqla respublikanın bütün regionlarında kitabxanaların hərtərəfli posportlaşdırılması, statistik ümumil əşmələr aparılmalıdır. Əlbəttə, statistik ümumiləşdirmənin aparılması daim diqq ət mərkəzində olmuş bir sıra tədqiqatlar aparılmış və onların nəticə- l əri nəşr olunmuşdur. Son dövrlərdə Respublika Statistika İdarəsi ardıcıl olaraq bel ə tədqiqatlar aparmış və kitabxanaların inkişaf istiqamətlərini statistik bülleten kimi çap etdirmişdir. Respublika Statistika Komitəsinin 2009-cu ild ə çap etdirdiyi “Kitabxanaların fəaliyyəti haqqında” statistik müayin ənin nəticələri barədə statistik bülleten diqqəti daha çox cəlb edir. “Kitabxanların fəaliyyəti haqqında” statistik müayinə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 6 oktyabr 2008-ci il tarixli 3072 nömrəli sərəncamı il ə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasında kitabxana-informasiya sah əsinin 2008-2013-cü illərdə inkişafı üzrə Dövlət Proqramı” nın 2.1.8-ci b əndinə uyğun olaraq Azərbaycan Respublikası Statistika Komitəsinin t ərəfindən 2009-cu ilin sentyabr ayının 1-dən 10-dək keçirilmişdir. Statistik müayin ənin keçirilməsində əsas məqsəd əhaliyə göstərilən kitabxana-informasiya xidm ətinin səviyyəsinin yüksəldilməsi, kitabxana-infor- masiya sah əsində yeni texnologiyaların tətbiqi və istifadəsi nəticəsində onun dünya standartları səviyyəsinə çatdırılması, elektron informasiya fondlarının formalaşdırılması və virtual kitabxanaların inkişaf etdirilməsi, kitabxanaların kadr t əminatının yaxşılaşdırılması, habelə, fasiləsiz təhsilin təmin edilməsi üçün şərait yaradılması istiqamətlərində aparılan işlərin vəziyyətini öyr ənməkdən ibarət olmuşdur. Bülletendəki məlumatlar 2009-cu ilin sentyabr ayının 1-nə olan vəziyyəti, istifadəçilərə verilən kitab və digər informasiya m ənbələrinin, habelə, istifadəçilərin sayı, 2009-cu ilin birinci yarısına olan v əziyyəti əks etdirir. Bütün kitabxana şəbəkələri və sistemlərində olan kitabxanalar müayin ə ilə əhatə olunmuş kütləvi, uşaq, gənclər, elmi, elmi- texniki v ə digər ixtisaslaşdırılmış, həmçinin müəssisələrin nəzdində olan 8507 kitabxananın təxminən üçdə biri, yəni 2322-ci və ya 27,3%i şəhər yerlərində 6125-i v ə ya 72,2%i kənd yerlərindədir [2, 87]. Əlbəttə, bu cür statistik ümumiləşmə demək olar ki, qaneedicidir. Belə ki, Az ərbaycanda yaşayan təxminən 9 milyon əhalinin 3 milyonundan çoxu Bakı və digər respublika tabeliyindəki sahələrdə, qalan 6 milyonundan çoxu is ə kənd yerlərində yaşayır. Şəhər kitabxanalarında informasiya- kommunikasiya texnologi yalarının təminatında kənd yerlərindəki kitabxanalar ın kommunikasiya vasitələrindən daha zəngindir. Əlbəttə, belə olan t ərzdə şəhər yerlərində yeni texnologiyaların geniş tətbiq olunması, kitabxana prosesl ərinin avtomatlaşdırılması yeni kitabxana proqramlarının t ətbiqi daha çox məqsədə uyğundur. Bu baxımdan Axundov adına Milli Kitabxanada kitabxana işini müasir tələblərini ödəmək imkanı daha çoxdur. Milli Kitabxanada h ələ 1975-ci ildən başlayaraq, kitabxana işinin informasiyalaşdırılması ilə bağlı bir sıra tədbirlər həyata keçirilməyə başlamışdır. Bu məqsədlə, Milli Kitabxanada mədəniyyət və incəsənət üzrə elmi informasiya şöbəsi yaradılmışdır. Bu şöbə kitabxanaya daxil olan sahə üzr ə kitab, məcmuə, qəzet və jurnal məqalələri əsasında 1976-cı ildən etibarən, informasiya göst əricisi nəşr etməyə başlamışdır. Milli Kitabxanada son illərdə elektron m əlumat bazasını yaradılması istiqamətində xeyli işlər görülmüş, bu m əqsədlə “Analitik elektron məlumat bazasının təşkili” şöbəsi yaradılmış və az bir müdd ət ərzində xüsusi proqrama uyğun olaraq konkret tədbirlər həyata keçirilir. Hazırda şöbədə 80-dan çox dövri mətbuatda verilən məqalələr sahələr üzr ə qruplaşdırılır, çeşidlənir və kitabxananın elektron kataloqunda yerl əşdirilir. Əlbəttə, bu xidmət növündən kitabxananın saytından istifadə etm əklə dünyada yaşayan bütün insanlar istifadə edə bilərlər. Hazırlanan bu sistem, bu xidm ət növü dövri mətbuat səhifələrində çap olunan bütün m əlumatların toplanaraq istifadəçilərə çatdırılır. Kitabxanada yaradılan “Analitik elektron m əlumat bazasının təşkili” şöbəsi avtomatlaşdırılmış proqrama uyğun olaraq aparılır və 80 adda dövri mətbuatın materialları həmin sistem ə daxil edilir [3,121]. Dövri m ətbuatda dərc olunan məqalələr bütün sahələr üzrə qruplaşdırılaraq analitik təsvir edilir və iki dildə, rus və azərbaycan dillərində elektron kataloqa daxil edilir. Hazırlanmış həmin materiallar elektron kataloqda biblioqrafik yazıların VİRTUA proqramında, MARC-21 formatında yazılaraq dünya informasiya sisteminə, bütün tələbatçılara ötürülür. Bu sistem dig ər sistemlərdən əsaslı şəkildə fərqlənir və VTLS proqramı vasit əsilə bütün mobillər Milli Kitabxana tərəfindən əldə edilmiş, sistemdə komplektl əşdirmə, kataloqlaşdırma tələbatçıların uçotu və qeydiyyatı və m əlumat axtarışı üçün xüsusi proqram OPAC fəaliyyət göstərir, həmçinin dig ər mobillərdən istifadə məqsədilə müəyyən hazırlıq işləri də aparılır. Milli Kitabxanada t ətbiq edilən VTLS proqramı ilə oxuculara xidmətlə bağlı informasiya bazasının yaradılması üçün kompleks sistem yaratmağa imkan verirdi. Respublika Milli Kitabxanasında artıq 2006-cı ildən etibarən yeni informasiya texnologiyaları vasitəsilə tələbatçılara kitabxana-informasiya xidm ətinin göstərilməsi müasir dünya təcrübəsinə uyğun yenidən qurulması əsas vəzifələrdən biri kimi yerinə yetirilməyə başlanır. Artıq Respublika Milli Kitabxanası ölkədə kitabxana proqramlarının tətbiq sahəsində aparıcı mü əssisələrdən biri kimi fəaliyyətə başladı. Bu fəaliyyət dəstəyi ilə yanaşı bir sıra beynəlxalq təşkilatların maliyyə dəstəyi ilə həyata keçirilməyə başlandı. “Maşınlaoxunan elektron kataloqun yaradılması” layihəsi əsasən, Avrasiya Fondu, SOROS Fondu v ə İRTCL – qrant verən təşkilatların maliyyə dəstəyi hesabına həyata keçirilmişdir. Hazırda elektron kataloq vasitəsilə kitabxananın (www.anl.az ) saytına girməklə fondda olan çap məhsulatı vasitəsilə istənilən m əlumatları əldə etmək mümkündür. Bütün məlumatlar MARC-21 formatında fonda daxil edilir. Milli Kitabxanada m əlumat bazası yaradılarkən komplektləşmə zamanı ədəbiyyat ayrı-ayrı sahələr üzrə fonda daxil edilir. İlk növbədə: Fonda daxil olan yeni ədəbiyyat; Arxiv şöbəsində toplanmış və əks xronoloji ardıcıllıqla seçilən ədəbiyyat; Tamm ətnli resursların biblioqrafik yazılarının tərtib edilməsi üçün kitabxananın fondunda olan ədəbiyyat; Ümumi fonda olan v ə format üzrə düzülmüş rus dilində olan ədəbiyyat [4, 32]. Bundan başqa məlumat bazasına azərbaycan və rus dillərində olan ədəbiyyatın növlərinə görə biblioqrafik yazılar daxil edilir [4, 32]. Monoqrafiyalar Seriya il ə nəşr olunan monoqrafiyalar Dissertasiyalar v ə avtoreferatlar Not – musiqi n əşləri Kartoqrafik n əşrlər Elektron resurslar Bütün bunlarla yanaşı, məlumat bazasında digər xarici dillərdə olan ədəbiyyat növlərinin bilioqrafik yazıları elektron kataloqa daxil edilir. Az ərbaycanda respublika səviyyəli kitabxanalar içərisində Axundzadə adına Milli Kitabxana avtomatlaşdırılmış kitabxana-informasiya sistemlərinin t ətbiq edilməsinə demək olar ki, hələ 2000-ci illərdən başlamışdır. Belə ki, Milli Kitabxanada h əmin ildən ilk internet zalı və ilk tədris kursları məhz bu kitabxanada yaradılmış, republikamızın kitabxana işçiləri üçün komputer t əlimi üzrə treyninqlər həyata keçirilmişdir. Əlbəttə bu kimi tədbirlərin həyata keçirilm əsi kitabxana ictimaiyyəti tərəfindən olduqca rəğbətlə qarşılanmış, respublikanın digər kitabxanalarında xeyli kitabxana işçiləri bu tədbirlərə qatılmışdır. Nəticədə Axundzadə adına Milli Kitabxanada yeni texnologiyaların tətbiqi və proqramların mənimsənilməsi ilə bağlı xüsusi kursların (treyninqlərin) keçirilməsi kitabxanaların işində xeyli canlanma yaratmış, faktiki olaraq yeni kitabxana texnologiyasının öyrənilməsi, m əzmunu və tətbiq olunmasında mühüm əhəmiyyət kəsb etdi. Bu mənada, Milli Kitabxanada kitabxana proqramlarının tətbiqi ilə bağlı olduqca əsaslı d əyişikliklər baş verdi. Xüsusilə, bir məsələni qeyd etmək lazımdır ki, milli ədəbiyyat fonda daha çox daxil olmağa başladı. Belə ki, bu dövrdə Az ərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin imzası ilə kitabxana işinə dair dövlət əhəmiyyətli bir sıra sərəncamları oldu ki, burada ilk növbədə “Azərbaycan kitabxanalarının fəaliyyətinin yaxşılaşdırılması haqqında” sərəncamının kitabxana f əaliyyətinin müasir tələblər səviyyəsinə qaldırılması üçün əhəmiyyətlidir. Bundan başqa, hələ 1996-cı ildə Azərbaycan höküməti “Az ərbaycan Respublikasında kitabxana işinin vəziyyəti və onun yaxşılaşdırılması tədbirləri haqqında” qərar qəbul olunmuşdur. 1999-cu ildə “Kitabxana işi haqqında” Qanun qüvvəyə minmişdir. Qanunun qəbul olunması v ə yuxarıda göstərilən sərəncamlarla yanaşı, Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin “Az ərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilm əsi haqqında” 2004-cü il 12 yanvar və “2005-2006-cı illərdə Az ərbaycan dilində latın qrafikası ilə çapı nəzərdə tutulan əsərlərin siyahısının t əsdiq edilməsi haqqında” 2004-cü il 27 dekabr tarixli sərəncamlarına əsasən, bu s ərəncamlardan 3 il ərzində ümumi sayı 9 milyona yaxın ədəbiyyat nəşr olunmuş və ölkə kitabxanalarına təqdim edilmişdir. Kütləvi halda latın qrafikası ilə kitabların nəşr edilməsi kitabxana fondlarının qaydaya salınması v ə yerləşdirilməsində xeyli çətinliklər yaratmışdır. Belə olan tərzdə müasir Az ərbaycan cəmiyyətinin informasiya təminatının həyata keçirilməsində ölkə kitabxanalarının tutduğu mühüm yer mədəniyyətin bu sahəsində informasiya c əmiyyətinin tələblərinə uyğun olaraq, müasir texnologiyaların tətbiqini zəruri edir. Odur ki, “Az ərbaycan kitabxanalarının fəaliyyətinin yaxşılaşdırılması haqqında” sərəncamda birinci növbədə Azərbaycan Milli Kitabxanasının modernl əşdirilməsi, müasir informasiya texnologiyaları ilə təmin edilməsi və maddi texniki bazasının möhkəmləndirilməsi ilə bağlı tədbirlər, plenium hazırlanması və həyata keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Əlbəttə, Respublika Milli Kitabxanasında hələ müstəqilliyimizin ilk illərində bir sıra addımlar atılmış, bir sıra konkret tədbirlər həyata keçirilmiş, ilk növbədə texnoloji prosesl ərin öyrənilməsi məqsədilə xüsusi treyninqlər vasitəsilə kadrlar hazırlanmış, kitabxanada köhnəlmiş, əhəmiyyətini itirmiş, cırılmış və ya lazımsız hala düşmüş ədəbiyyatlar fonddan çıxarılmışdır. Son illərdə Milli Kitabxananın fonduna milli ədəbiyyatın daxil olmasının ildən-ilə artması, kitabxananın ümumkitab fondunda milli ədəbiyyatın xüsusi çəkisinin xeyli artımına səbəb olmuşdur. Belə ki, əgər 1994-cü ildə kitabxananın ümumi fondunun 10-12%ni t əşkil etdiyi halda, artıq 2004-cü ildə milli ədəbiyyat fondun 25%ni, 2012-ci ild ə 38%ni təşkil edirdi. [6, 166]. Milli kitab fondunun bu cür sur ətlə artması kitabxana-biblioqrafiya prosesl ərinin avtomatlaşdırılması 2006-cı ilin may ayında Milli kitabxananın veb saytının və elektron kataloqunun tədqiqatı ilə başlamışdır. 2006-cı ildən Milli kitabxananın saytı vasitəsilə bir sıra beynəlxalq məlumat bazalarında – ABŞ-ın Konqres Kitabxanasının və Rusiyanın Milli Dövlət Kitabxanasının bazasında axtarış aparmaq imkanı əldə edilmişdir[6, 166]. Bir m əsələni xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki, son illərdə Milli Kitabxananın strukturunda əsaslı dəyişikliklər aparılmış, mədəniyyət və turizm idar əsi tərəfindən təsdiq olunmuş yeni struktur və müasir tələblərlə səsləşən şöbələr yaradılmışdır. “Elektron informasiya xidməti avtomatlaşdırma və informasiya texnologiyaları”, “İnfrastrukturun təşkili və proqram təminatı”, “Elektron resursların yaradılması”, “Analitik elektron məlumat bazası yaradılması”, “Elektron kataloqun formalaşdırılmasına dəstək”, “Elektron dissertasiya fondunun t əşkili və ondan istifadə”, “Elektron resurslardan istifad ə”, “Lokal şəbəkə vasitəsilə virtual xidmət”, “Kitabxanaların metodiki t əminatı” və s. şöbələrin yaradılması Azərbaycan kitabxana ictimaiyyəti t ərəfindən yeni konsepsiya kimi dəyərləndirilirdi. Yeni strukturların yaradılması kitabxanaların fəaliyyətində yeni inkişaf istiqamətlərini ortaya qoydu. Axundzad ə adına Milli Kitabxana özünün surətli keçid dövrünü yaşayır ki, burada kitabxana fondunun elektron versiyalarının hazırlanması, sistemin bütün versiyalarının avtomatlaşdırılması işi müvəffəqiyyətlə həyata keçirirlir. Bu m əqsədlə, təkcə 2006-2012-ci illərdə elektron sənədlər hazırlanmışdır ki, onların sayı 58842ə çatdırılmışdır. Yekun olaraq bu q ənaətə gəlmək olar ki, Axundzadə adına Milli Kitabxanada kompleks prosesl ərin avtomatlaşdırılmasına cavab verən bir sıra mük əmməl kitabxana-informasiya sistemi mövcuddursa, bunlardan biri də VTLS / VİRTUA proqramıdır. Bu proqram artıq neçə illərdir ki, Respublika Milli Kitabxanasında tətbiq edilir və sistem gücü şəbəkə imkanına malikdir, onun respublikanın kitabxanalarında tətbiqi vacib və olduqca zəruridir. Bu sistem vasit əsilə hazırda oxucuların kitabxananın elektron resurslarına uzaq m əsafədən giriş artıq 2006-cı ildən mövcuddur. Azərbaycan Milli Kitabxanasının elektron kataloqundan istifadəçilər kitabxananın saytı vasit əsilə (www.anl.az) “Elektron kataloq” bölməsinə daxil olmaqla istifadə ed ə bilərlər. Yüklə 3,72 Kb. Dostları ilə paylaş:
|