KİtabxanaşÜnasliq

ƏDƏBİYYAT 
1. X
ələfov A.A. Kitabxana və cəmiyyət. Baki. Azərnəşr, 2012, 360 s. 
2.X
ələfov A.A.Qurbanov A.İ. Kitabxana proseslərinin kompüyerləşdirilməsi. Bakı, 
BDU-nun n
əşri, 2010, 210 s. 
3. X
ələfov  A.A.  Qurbanov  A.I.  Kazımi  P.F.kitabxana-informasiya fəaliyyətində 
informasiyanın qiymətləndirilməsi.bakı, BDU, dil və ədəbiyyat, 2012 №3(83), s288-291. 
4.Kazimi P.F. Informasiya müh
əndisliyi. Baki, BDU,2011, 260 s. 
5.Qurbanov  A. , Kazimi  P.  Evaluation of information in library and information 
activities  . Iceecat’14. I n t e r n a t i o n a l c o n f e r e n c e on electronic, computer and 
automation technologies (may 9-11, 2014 selcuk university iltek - konya, turkey)proceedings 
book.9 - 11 may, 2014. Konya
, Тurkiye. Ekotek.selcuk.edu.tr/ p. 47-49. 
6. 
Казыми П.  Информационная  инженерия  в  библиотечной  деятельности  // 
педагогический  журнал  Башкортостана  издательство:  Башкирский  Государственный 
Педагогический Университет им. М. Акмуллы (Уфа)issn: 1817-3292. - 2013. - №6 (49). - 
с. 112-117 
7. 
Курбанов  A.И.  Исмаилова  Н.Н.  Казими  П.Ф.  Oценка  информации  в 
библиотечно-информационной  деле.  Тольяттинский  государствунный  университет, 
Bектор Hауки, 2013,  №1(12), с.58-60. 
 
 
 
O.A
гамирзоев 
НЕКОТОРЫЕ ПРОБЛЕМЫ 
ИНФОРМАЦИОННОЙ МЕНЕДЖМЕНТА 
 
РЕЗЮМЕ  
 
Статья расматривает состояние современного информационного прастранство, 
вапросы информационного обеспечение, и современные требование информационного 
менеджмента.  Праводится  исторический  анализ  формам  и  методам  информационного 

обслуживание, 
расмат-риваеться 
тенденции 
глобального 
информационного 
пространства.  
 
 
 
 
 
O.Agamirzoyev 
SOME PROBLEMS INFORMATION MANAGEMENT  
 
SUMMARY 
The article considers the state of the modern information space, the issues of 
information security, and advanced information management requirement. It is given to 
historical analysis of the forms and methods of information service. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Günay BALAKİŞİYEVA 
“Kitabxana resursları və informasiya  
                                                                
axtarış sistemləri” kafedredrasının 
magistrantı 
 
HEY
DƏR ƏLİYEV İRSİNİN KİTABXANALARDA TƏTBİQİNİN 
BƏZİ MƏSƏLƏLƏRİ 
 
Açar sözl
ər:  Heydər  Əliyev,  kitabxana  işi,  milli  ideologiyaların  formalaşması, 
kitabxana haqqında qanun və onun kitabxanalarda tətbiqi 
Ключевые  слова:  Г.Алиуев,  библиотечное  дело,  формирование  национальной 
идеологии,закон о библиотечном деле и внедрение его в библиотеках 
Keywords:Heydar Aliyev, library, the formation of the national ideology, law 
librarianship and its implementation in libraries 
Az
ərbaycan  kitabxanaları  Azərbaycan  xalqının  milli  sərvətidir. 
Xalqımızın  yaratdığı  qiymətli tarixi mədəni,  ədəbi-bədii, elmi-fəlsəfi irsin 
toplanıb  saxlanılmasında,  bəşər mədəniyyətinin  qazandığı  nailiyyətlərin 

n
əsildən-nəsilə çatdırılmasında, cəmiyyətimizin intelektual-mənəvi patensialın 
artırılmasında kitabxanalarımız əvəzsiz rol oynayır. 
Böyük dövl
ət xadimi müstəqil Azərbaycan dövlətinin  memarı, 
umummilli lider, z
əmanəmizin  nadir  şəxsiyyəti Heydər  Əliyev  kitab  və 
kitabxanalar haqqında özünün dahiyanə fikirləri ilə seçilmişdir. 
Xalqımızın müdrik kəlamlarının birində deyildiyi kimi,böyük dağların 
əzəmətini ancaq uzaqlardan seyr etməklə görmək mümkündür. 
Heyd
ər Əliyevi belə böyük dağlara bənzətmək olar.Zaman keçdikcə bu 
böyük dağlara bənzər insandan uzaqlaşdıqca onun əzəməti müdrikliyi, həyata 
keçirdiyi t
ədbirlərin nəhəngliyi diqqəti daha çox cəlb edir. Bu böyük insan 
n
əinki həlli mümkün olan, hətta həlli  mümkün  olmayan  işləri görməyə 
müv
əffəq olmuş tarixi bir şəxsiyyətdir. 
Ümumilli liderin Az
ərbaycanda milli dövlətçilik  ideologiyasının 
yaradılması,  suveren  dövlət təsisatlarının  yaradılması  və  xalqımızın  tarixi 
yaddaşının  bərpası  istiqamətində  göstərdiyi xidmətlər hər bir Azərbaycanlı 
t
ərəfindən böyük qürur hissi ilə  xatırlanır.  Heydər  Əliyevin  dövlətçilik  
konsepsiyasının  əsas strateji xəttini də  məhz həmrəylik, bütövlük, hüququn 
aliliyi  ideyaları  təşkil  etmişdir.  H.Əliyev  idarəsinin fəlsəfəsinə  görə, 
Az
ərbaycançılıq, ziyalılıq və bu istinad nöqtəsindən başlayır. Çünki milli ruhu 
qorumağı,  inkişaf  etdirmək və  gələcək nəsillərə  ötürməyin  ən mükəmməl 
forması milli dövlətçilikdir. Milli dövlətçilik təkcə ərazinin, maddi sərvətlərin 
deyil, h
ətta milli mənəvi dəyərlərin, həmrəyliyin qorunmasından ibarətdir. 
Bir m
əsələni yeri gəldiyinə  görə  qeyd etmək  lazımdır  ki,  Heydər 
Əliyevin fəaliyyəti ilə  ordu  quruculuğu  daha  ciddi problemlərdən biri kimi 
h
ələ  70-ci illərdən ulu öndərin təşəbbüsü ilə  xüsusi bir problem kimi onun 
diqq
ət mərkəzində  olmuşdur.  Belə  ki, 1972-ci ildə  ali hərbi məktəbin 
yaradılması  və  azərbaycanlı  gənclərin hərbi təhsilə  cəlb  olunması  xüsusi 
diqq
ət mərkəzində  olmuşdur.  Bu  sahədə  Azərbaycan  Kommunist  Partiyası 
M
ərkəzi Kommutəsinin xüsusi qərarı  olmuş  və  qərara  uyğun  olaraq 
Az
ərbaycanın  rayonlarına  qərarın  yerlərdə  təbliği  və  azərbaycanlı  gənclərin 
h
ərbi ali məktəblərə hazırlanması kompaniyası hyəyata keçirilmişdir. 
İstər Dövlət kitabxana şəbəkələrinin, istərsə də ayrı-ayrı idarə və müəssisələrin 
tabeliyind
ə  fəaliyyət göstərən  kitabxanalarda  H.Əliyev  əsərlərinin üstünlük 
t
əşkil  etməsi Azərbaycan tarixi, mədəniyyəti, incəsənəti, dövlətçilik tarixi, 
Aza
ərbaycanın  keçmişi  və  bu  günü  haqqında  məlumat  əldə  etməyə  imkan 
verir. 
Maraqlı cəhət bundan ibarətdir ki, bu əsərlər respublikamızın kitabxana 
fondlarına  daxil  olarkən, bir çox iri elmi kitabxanalarda bu əsərlərin xüsusi 
bölm
ələrdə  və  ayrı-ayrı  mövzularda,  həm də  xranoloji  ardıcıllıqla  onların 
elektron versiyaları yaradılır. Həm adlar göstəricisi , həm də bütöv məzmunu 
üzr
ə disklə və ya kompüter yaddaşına köçürülür. Bu isə tədqiqatçıların axtarış 
v
ə istifadə imkanlarını artırır. 

1993-1995-ci ill
ərdə Heydər Əliyev ikinci dəfə hakimiyyətə gəldikdən 
sonra Az
ərbaycan yeni təhlükələrlə üzləşdiyi zaman ümimmilli liderin çağrışı 
il
ə  əhalinin ölkə  başçısının  ətrafında  toplanması,  ona  dəstək verməsi milli 
birlik v
ə  həmrəyliyimizin tarixində  parlaq səhifələrimizdən biri  kimi yadda 
qalacaqdır. Beləliklə 1993-cü ildə xalqın tələbi ilə hakimiyyətə gələn Heydər 
Əliyev  Azərbaycanı  real  məhv olma təhlükəsindən xilas etmək üçün bütün 
qüvv
əsi ilə  fəaliyyətə  başladı.Böyük  siyasi  xadim  Heydər  Əliyevin 
Az
ərbaycan  Respublikasına  yenidən rəhbərlik etməyə  başladığı  1993-cü ilin 
iyunundan 1995-
ci  ilin  noyabrınadək olan dövrü əhatə  edən müstəqil dövlət 
quruculuğunun  birinci  mərhələsi  yeni  Konistitusiyanın  əsas qanunun 
ümumxalq s
əsverməsi  əsasında  qəbul edilməsi və  ölkənin qanunvericilik 
orqanı olan Milli məclisə seçkilərin keçirilməsi ilə başa çatmışdır. 
1996-
cı  ildə  bilavasitə  Prezidentin tövsiyyəsi ilə  Azərbaycan 
Respublekası  Nazirlər  Kabineti  Kitabxana  işinin  vəziyyəti və  onun 
yaxşılaşdırılmasına dair qərar qəbul etdi. Bu qərarda kitabxana şəbəkələrinin 
qorunub  saxlanması  və  əhaliyə  kitabxana xidmətinin daha da 
yaxşılaşdırılması,  kitabxanalara  diqqətin  artırılması  əsas vəzifə  kimi  qarşıya 
qoyulmuşdur.  Keçid    dövrünün  ən böyük çətinliyi    kitabxanaların  yeni 
ədəbiyyat ala bilməməsi idi. Kitabxanalara yeni ədəbiyyatın  alınmaması  
oxucuların  kitabxanalardan uzaqlaşmasına  səbəb olurdu. Bu çətinlik də 1998-
ci ild
ən  aradan  qaldırılmaga    başlandı.  1998-ci ildən  başlayaraq  dövlət 
büdc
əsindən  kitabxanalara yeni ədəbiyyat  almaq üçün  vəsait  ayrılmaga  
başlandı.  Bu    vəsaitin ilbəil    artırılması    kitabxanaların  yeni  ədəbiyyatla  
t
əchizatı    işini  qismən də  olsa  qaydaya  saldı.  90-cı  illərin    axırlarından  
başlayaraq    Azərbaycan    kitabxanalarının    informasiya  texnologiyaları  ilə 
t
əmin    olunmaga  başlanması,    onların  işinin    günün  tələbləri səviyyəsində 
qurulmasına,  və  xüsusilə  əhaliyə  informasiya xidmətinin  təşkili  işini  
yaxşılaşdırmaga imkan yaratdı. Bu sahədə respublikanın elmi, elmi-texniki və 
t
əhsil  kitabxanaları  xüsusilə fərqlənir, oxucuların internetdən istifadəsi üçün 
öz f
əaliyyətlərini genişləndirirdilər.  
Bu dövr h
əmçinin    respublikamızda  kitabxana  işi  haqqında    dövlət 
siyas
ətinin  formalaşdıgı  illər  olmuşdur.  Bu  siyasətin  əsasında  ulu  öndər 
Heyd
ər  Əliyevin  azərbaycançılıq    fəlsəfi konsepsiyası,  mədəniyyət, təhsil, 
elm, kitab v
ə kitabxana haqqında  ideyaları və baxışları dururdu. Ona görə də 
yeni formalaşmaga başlayan bu siyasət kimi öz elmiliyi və demokratikliyi ilə  
f
ərqlənirdi. 
Tarixi h
əqiqətdir  ki,  dünyanın  görkəmli dövlət, elm, mədəniyyət 
xadiml
əri, alimləri,mütəfəkkirləri,  filosofları,  yazıcıları  kitab  və  kitabxana 
haqqında    olduqca  dəyərli,hikmətamiz fikirlər söyləmişlər.  Bu fikirlər 
ic
ərisində Heydər Əliyevin  kitabxana, onun əhəmiyyəti, cəmiyyətdə tutdugu 
yer, elm v
ə  mədəniyyətin, ümumiyyətlə, mənəviyyatın  inkisafında  rolu 
haqqında fikirləri olduqca  yüksəkdə durur və böyük bəşəri əhəmiyyət  kəsb  
edir. 

Heyd
ər  Əliyevin    respublika  kitab  sərvətinin  qızıl  fondu  olan  
M.F.Axundov  adına    Milli  Kitabxanaya    münasibəti və  qaygısı    bütövlükdə 
kitabxana  işinə  böyük diqqət və  qaygısının    bariz  nümunəsidir.    Vaxtının  
olduqca m
əhdud  olmasına  baxmayaraq  1995-1997-ci illərdə  dörd dəfə  Milli 
Kitabxanaya g
əlmiş,  onun  işi    ilə  tanış    olmuş,  burada    oxucular  və 
kitabxanaçılar qarşısında  olduqca böyük elmi, mədəni və  fəlsəfi mahiyyətə 
malik tarixi nitq söyl
əmişdir. Onun bu nitqi bəşəriyyətin mədəni sərvəti olan 
dünya  kitabxanaları  tarixinə  qızıl  sətirlərlə  yazılmışdır.  Bu  tarixi  nitqində 
m
ərasim iştirakçılarına müraciət edən ulu öndər  deyir  “Kitabxana xalq, millət 
üçün, c
əmiyyət üçün müqəddəs bir yer,mənəviyyat, bilik, zəka mənbəyidir. 
Ona gör
ə  də  kitabxanaya  daimi hörmət    xalqımızın  mədəniyyətini  nümayiş 
etdir
ən amillərdən biridir”. Ulu öndərin  kitabxanaya verdiyi bu yüksək qiymət 
müst
əqillik  dövründə kitaböana işinin  inkişaf yolunu işıqlandırmışdır.  
90-
cı  illərin  axırlarında  ulu  öndər  Heydər  Əliyevin    bilavasitə 
t
əşəbbüsü ilə  1998-ci ildə  ölkəmizin tarixində  ilk dəfə  olaraq  Milli Məclis 
“Kitabxana işi haqqında”  Azərbaycan Respublikasının Qanununu qəbul etdi. 
Az
ərbaycanda kitabxana işinə dair dövlət siyasətinin  əsaslarını təşkil edən bu 
qanun  öz m
əzmununu,əhatə  dairəsi etibarilə  kitabxanalar  dünyasının  əsas 
müdd
əalarını  və  ideyalarını  geniş  surətdə  şərh edən  ən demokratik 
qanunlardan biridir. Dair
əsi  etibarı  ilə  kitabxanalar  dünyasının    əsas 
müdd
əalarını  və  ideyalarını  geniş  surətdə  şərh  edən  ən  demokrqtik  
qanunlardan biridir. Çünki bu qanunun  m
əzmununa  Heydər  Əliyevin  
kbtabxana işi haqqında  elmi-nəzəri fikirləri və ideyaları hopmuşdur. 
Ulu önd
ər Heydər  Əliyev  tərəfindən  imzalanmış  qanun  respublikada 
kitabxana  işinin  qanunu  əsaslarla  inkişafına  olduqca  mühüm  töhfə  idi. 
Müst
əqillik illərində Heydər Əliyevin kitabxana işinə böyük diqqət və qayğısı 
n
əticəsində  respublikanın  kitabxana  şəbəkələri qorunub saxlanmaqla 90-cı 
ill
ərin  axırlarından  başlayaraq  inkişaf  etməyə  başladı.  Ən  böyük  şəbəkəyə 
malik olan Az
ərbaycan  Respublikası  Mədəniyyət Nazirliyinin kitabxana 
şəbəkəsi  öz  işini  yenidən qurmaqla əhaliyə  kitabxana xidmətini 
yaxşılaşdırmaq  üçün  ciddi  addımlar  atmağa  başladı.  Bu  şəbəkəyə  1 Milli 
Kitabxana, bir Muxtar Respublika Dövl
ət  Kitabxanası,  3  Respublika 
əhəmiyyətli sahəvi  kitabxana,  74  şəhər və  mərkəzləşdirilmiş  rayon 
kitabxanası, 3774 kənd kitabxanası daxildir. 
Müst
əqillik illərində  M.F.Axundov  adına  Respublika  Dövlət 
Kitabxanasına  Milli  kitabxana  statusu  verilməsi ölkəmizin  kitabxana  işi 
tarixind
ə  əlamətdar bir hadisə  oldu.  Milli  Kitabxana  kitabxanaşünaslıq, 
biblioqrafiyaşünaslıq  və  kitabşünaslıq  sahəsində  elmi tədqiqat mərkəzinə 
çevrildi. Milli kitabxana moderinl
əşərək, kitabxana-informasiya-mədəniyyət 
m
ərkəzi, milli kitab sərvətimizin qızıl fondu kimi öz fəaliyyətini genişləndirdi. 
H
əmçinin bu dövrdə Respublika elminin baş qərargahı olan AMEA-nın 
M
ərkəzi  Elmi  Kitabxanasının  elmi  tədqiqat  starusu  alması  da  respublika 
kitabxanaçılığına böyük hədiyyə oldu. 

Heyd
ər Əliyevin Azərbaycana 34 illik rəhbərliyi dövründə ölkədə xalq 
t
əsərrüfatı, iqtisadiyyat, elm və mədəniyyət sahəsində böyük nailiyyətlər əldə 
edilmişdir.  Bu  nailiyyətlər  içərisində  mədəniyyətimizin  ayrılmaq  tərkib 
hiiss
əsi  olan  kitabxana  işinin  inkişafı,  əhaliyə  kitabxana-informasiya 
xidm
ətinin təşkili sahəsindəki uğurlar mühüm yer tutur. 
Ölk
ənin mədəni  inkişafında  kitab  və  kitabxana  işinin  mühüm  rolunu 
qeyd ed
ən, kitabxanaları xalq üçün, millət üçün, bilik və zəka mənbəyi kimi 
qiym
ətləndirən Heydər  Əliyev  kitabxana  işinin  inkişafını  həmişə  ön plana 
ç
əkmiş,  ona  qayğı  göstərmiş,  mühüm  dövlət sənədləri  imzalamışdır.Ulu 
önmd
ər Azərbaycanın  müstəqilliyini, Azərbaycan dövlətçiliyini xilas etdiyi 
kimi, milli m
ədəniyyətin və  onun tərkib hissəsi  olan    Kitabxanaların  da 
xilaskarı olmuşdur. Digər MDB ölkələrindən fərqli olaraq Azərbaycanda 90-cı 
ill
ərdə kitabxana şəbəkəsi qorunub saxlanılmış, daimi dövlət qayğısı ilə əhatə 
edilmiş, döylət tərəfindən maliyələşdirilmlşdir. 
H.Əliyevin  zəngin ictimai-siyasi irsi dünənimiz, bu günümüz və 
g
ələcəyimiz üçün nəzəri və  tarixi  əhəmiyyət kəsb etdiyindən, müxtəlif elm 
sah
ələrini özündə  birləşdirdiyindən və  mütəxəssislərin tədqiqat obyektinə 
çevrildiyind
ən, təxirə  salınmadan  dahi  şəxsiyyət  H.Əliyevin  zəngin həyatını, 
siyasi dövl
ətçilik fəaliyyətini hərtərəfli əks etdirən kompleks xarakterli əsərləri 
ist
ər  ayrı-ayrı  cildlərdə, istərsə  də  artıq  45  cilddən ibarət  çap  olunmuş  və 
respublıikamızın kitabxanalarına paylanmışdır. H.Əliyevin əsərlərinin kütləvi 
şəkildə  nəşr  oluynması  Respublika  kitabxanalarının  fondlarının 
z
ənginləşməsinə əsaslı şərait yaratmışdır. 
Min
ətdarlıq hissi ilə demək olar ki, hər iki kitabxana ulu öndər Heydər 
Əliyevin sərəncamı ilə yüksək statusuna görülmüşdür.  XX1 əsrin əvvəllərində 
Az
ərbaycanda kitabxana işinin tədqiq edilib öyrənilməsi bir daha təsdiq edir 
ki, göst
ərilən dövrdə  kitabxana  işinin  inkişafı  bilavasitə  ulu öndər Heydər 
Əliyevin  adı,  onun  böyük  xidmətləri ilə  bağlı  olmuşdur.  Hazırda  Heydər 
Əliyev dühası Azərbaycanda kitabxana işinin yolunu işıqlandırır. 
Bütün  bunlara  gör
ə  Azərbaycan  kitabxana  ictimayyəti çöxminillik  
kitabxanaçılar  ordusu  ulu  öndərə  minətdardır.  Onun  əziz xatirəsi  xalqımız 
kimi sad
ə  peşə  adamları  olan  kitabxanaçıların  qəlbinə  də  həkk  olunmuşdur. 
Heyd
ər  Əliyevin  vəfatından  sonra  respublikamızın  çoxsaylı  kitabxana 
şəbəkələri öz xilaskarı olan ulu öndərin xalqımızın milli mənəvi sərvəti olan 
əsərlərini  toplayıb  saxlamaq,  gələcək nəsillərə  çatdırmaq,  xalq  kütlələri 
iç
ərisində  təbliğ  etmək vəzifəsini həyata keçirməyə  çalışır.  Bu  vəzifə  kənd 
kitabxanalarından  başlamış  milli  kitabxanaya  qədər bütün kitabxanalar 
t
ərəfindən şərəflə yerinə yetirilir. 
 
 
 
ƏDƏBİYYAT 

 
1. Az
ərbaycan kitabxanaları XXl əsrin informasiya məkanında.1-2 cild.B.,2007.-810 
s. 
2.  H.Əliyev  müstəqilliyimiz  əbədidir.Çıxışlar,  nitqlər, bəyanatlar, müsahibələr, 
m
əktublar, məruzələr, müraciətlər, fərmanlar.B.: Azərnəşr, 1998.-499 s. 
3.  İsmayılov  X.İ.  H.Əliyev  və  Azərbaycanda  kitabxana  işi.Bakı  Universiteti 
x
əbərləri.B.,1998.-s.153-161. 
4.  İsmayılov  X.İ.  H.Əliyevin  əsərlərinin  Respublika  kitabxana  resurslarının 
formalaşmasında rolu. 
5. Respublika q
əzeti 13 fevral 2013-cü il 
 
Г. Балакишиева 
 
РОЛЬ ОБЩЕНАЦИАНАЛЬНОГО ЛИДЕРА ГЕЙДАРА АЛИЕВА В 
ФОРМИРОВАНИИ НАЦИОНАЛЬНОЙ ИДЕОЛОГИИ В БИБЛИОТЕКАХ 
 
РЕЗЮМЕ 
В  статье  освещена  роль  общенацианального  лидера  Гейдара  Алиева  в 
формировании  национальной  идеологии  опеределены  основные  направления 
пропаганды наследия общенацианального лидера в условиях библиотек. 
 
G. Balakishiyeva 
SOME QUESTIONS OF APPLICATION OF THE HERITAGE OF HEYDAR ALİYEV 
İN LIBRARIES 
SUMMARY 
In the article the role of national leader Heydar Aliyev in the formation of national 
ideology operedelit main directions of propagation of the heritage common leader in terms of 
libraries. 
 
 
 
 
 
 
 
 
Daşqın MƏHƏMMƏDLİ 
BDU-
nun Kitabxana resursları və informasiya axtarış sistemləri 
kafedrasının magistrantı 
 
 
KİTABXANALARDA TEXNOLOJİ PROSESLƏR VƏ 
ƏMƏLİYYATLAR 

 
 
Açar sözl
ər:  Texnologiya  anlayışı,  texnoloji  proseslər, texnoloji əməliyyatlar, 
kitabxana texnologiyaları, kitabxana-informasiya istehsalı,kitabxana resursları 
Keywords:  Technology concept, technological processes, technological   operations, 
library technologies, the production of library- information, library resources 
Ключевые  слова:  технология  концепции,  технологические  процессы, 
технологические  операции,  библиотечные  технологии,  производство  библиотечно-
информационных, библиотечные ресурсы 
M
əqalədə  daha çox kitabxana  praktikası  üçün  səciyyəvi olan mühüm 
prosesl
ər-texnoloji proseslər və  əməliyyatlar və  bu proses və  əməliyyatların 
kitabxana  praktikasında  yerinə  yetirdiyi  funksiyaları,  vəzifələri barədə, eləcə 
d
ə  müasir vəziyyəti və  bəzi təkmilləşdirilməsi məsələləri haqqında  bəhs 
olunur.  
 
Kitabxana  texnologiyası  anlayışı  kitabxanaşünaslıq  nəzəriyyə  və 
praktikasında ən əhəmiyyətli məsələlərdən biri kimi bütün növ və tipdən olan 
kitabxanalara aiddir v
ə  fondun komplektləşdirilməsində, oxuculara xidmət 
işində, məlumat və  metodiki  işlərdə  özünü  əks  etdirir.  Bununla  yanaşı, 
kitabxana f
əaliyyətinin  ayrı  –  ayrı  iş  növlərinin  özünün  texnologiyası  da 
mövcuddur v
ə bunlar bütövlükdə hər hansı iş prosesinin yerinə yetirilməsinə 
yön
əldilir. Məsələn, kitabxana fondunun komplektləşdirilməsi  texnologiyası, 
f
ondun  saxlanılması  texnologiyası,  metodik  köməklik  işinin  texnologiyası, 
kompleks texnoloji prosesl
ər və əməliyyatlar və s. (1, s.52)  
Ümumiyy
ətlə, bəhs edtiyimiz mövzunun elmi–analitik təhlili  onun  
m
əzmun etibarilə aşağıdakı iki mərhələdə şərhini tələb edir: 
1.Kitabxanalarda texnoloji prosesl
ər.  
İstehsal  prosesi  anlayışı  –  kitabxana təcrübəsi üçün adi deyil və 
kitabxanaşünaslıq  elmi  tərəfindən  başa  düşülmür.  Fikrimizcə, kitabxana 
f
əaliyyəti  strukturunda  kitabxana  fondunun  formalaşdırılması  və  konkret 
m
əhsul və xidmətin istehsalı prosesləri istehsal statusuna daha yaxındırlar. 
Əgər fikrimizi məntiqi sonluqla yekunlaşdırsaq, o zaman deyə bilərik 
ki, kitabxana – istifad
əçilərə göstərilən xidmət (kitabxana, biblioqrafik, tədris 
v
ə  s.) və  istehsal etdiyi informasiya məhsulları  (faktoqrafik,  tammətnli, 
analitik, reklam, dig
ərləri) qədər istehsal proseslərini də həyata keçirir. 
Görkmli  kitabxanaşünas  alim  M.Y.Dvorkin  “nəticə  verən məhsul” 
əlamətinə  görə  “kitabxananın  istehsal  fəaliyyətinin üç növünü fərqləndirir: 
kitabxana  fondunun  formalaşdırılması,  soraq  –  biblioqrafiya  aparatının 
formalaşdırılması  və  istifadəçilərə  xidmət. (3, s.48). Kitabxana fəaliyyətinin 
h
ər bir növü özünün texnologiya, metodika və təşkilati strukturuna malikdir. 
İstənilən istehsal sistemi özünün strukturu ilə  xarakterizə  olunur. Bu 
struktur  kitabxananın  nizamnaməsi,  şöbələr  haqqında  əsasnamələr, texnoloji 
s
ənədləşmə ilə qaydaya salınır,funksional və ya xidməti altbölmələrlə yanaşı, 

köm
əkçi xidmətləri də, (dəftərxana, ekspedisiya (göndərici müəssisə), 
mühasibat, cildxana v
ə s.)bu struktura daxil edir. 
Bel
ələliklə, istehsal strukturu dedikdə, tam bir sistem başa düşülür ki, 
onun da elementl
əri informasiya məhsulları  və  xidmətlərinin  istehsalı 
prosesind
ə  resursların  effektli  ifadəsi,  əməyin, funksiya və  vasitələrin 
bölüşdürülməsi bazası əsasında yaranan texnoloji proseslərlə bağlıdır. 
İstehsal  sisteminin  effektli  fəaliyyəti üçün əsas  şərt  əməyin rasional 
bölgüsüdür. Əmək bölgüsünün əsas vahidləri isə proses və əməliyyatlar hesab 
edilir. 
Texnoloji  proses  –  istehsal prosesinin bir hiss
əsi olub, əmək 
v
əziyyətinin dəyişdirilməsi ilə  əlaqədar müstəqil məsələlərin həlli ilə  bağlı 
m
əqsədyönlü, qarşılıqlı əlaqəli fəaliyyətidir. (6, s.109) 
Kitabxana istehsal prosesinin n
əticəsi - hazır informasiya məhsulu və 
ya göst
ərilən xidmətdir (məsələn, əgər biblioqrafik göstəricinin kartoçka, çap 
v
ə  ya kompüterdə  yığılmış  variantı  hazırdırsa,  demək,  onun  hazırlıq  prosesi 
bitmiş hesab edilə bilər). (3, s.26) 
Kitabxana texnologiya prosesi – istehsal prosesinin t
ərkib hissəsi olub, 
“çıxışda” 
fəaliyyətin 
aralıq 
nəticəsinə 
malikdir. M
əsələn, 
biblioqrafiyalaşdırmanın  ənənəvi  texnologiyasının  aralıq  məhsulu kimi 
aşağıdakıları göstərmək olar: 
-Prospekt  –  g
ələcək vəsaitin modelləşdirilməsi texnoloji prosesin 
n
əticəsidir; 
          -
İşçi  kartoteka  -ədəbiyyatın  aşkarlanmasının  (üzə  çıxarılmasının) 
n
əticəsidir; 
          -
Biblioqrafik  yazı  kütləsi  –  sənədlərin və  s.  analitik  işlənməsinin 
n
əticəsidir; 
          -
Avtomatlaşdırılmış  texnologiyada  isə  bu lokal verilənlər  bazası  üçün 
orijinal proqram t
əminatı, biblioqrafik yazı formatlarıdır və s. 
 
Biblioqrafik f
əaliyyətin istehsal və  texnoloji proseslərinin  qarşılıqlı 
əlaqəsini kitabxana fondunun formalaşdırılması nümunəsində göstərək: 
 
1.Texnoloji proses (modell
əşdirmə) – onun nəticəsi (fondun mövzu – 
tipoloji modeli); 
 
2.Texnoloji proses (komplektl
əşdirmə) – onun nəticəsi (yeni daxil olan 
s
ənədlər); 
 
3.Texnoloji proses (uçot) – onun n
əticəsi (uçot formaları); 
4.Texnoloji  proses  (kitabxana  qaydası  ilə  işləmə)  –  onun nəticəsi 
(istifad
əyə hazırlanan sənədlər); 
5.Texnoloji proses (yerl
əşdirmə) – onun nəticəsi (qəbul olunmuş sxemə 
uyğun olaraq fonda yerləşdirilmiş yeni daxil olan sənəd kütləsi); 
6.Texnoloji proses (mühafiz
ə)  –  onun nəticəsi (istifadəyə  yarayan 
kitabxana fondu).  
Kitabxana prosesl
ərinin layihələşdirilməsi və  rasional təşkili  üçün 
s
ənaye texnologiyasında qəbul edilmiş texnoloji proseslərin tiplərə bölünməsi 

prinsipal m
ənaya malikdir. Ümumi və  spesifik  əsasa görə  əməyin 
m
əzmununda vahid, tip və qrup texnoloji proseslər fərqləndirilir.(4. s.32) 
Vahid texnloji proses – 
eyniadlı  və  icralı  xidmətlərin və  məhsulların 
istehsalının  texnoloji  prosesidir  və  yeni istehsal və  sosial  texnologiyaların 
hazırlanmasında,  unikal  məhsul və  xidmətlərin  yaradılmasında  əhəmiyyətli 
rola malikdir. 
Bel
ə  proseslər müxtəlif fəaliyyət sahələrində  (informasiya, təhsil, 
m
ədəni və  s.) öz təsdiqini  tapmış  perspektivli  texnologiyaların  bilavasitə 
alınması və uyğunlaşdırılması hesabına inkişaf edən müasir kitabxana istehsalı 
üçün xarakterik deyildir. Vahid texnoloji prosesl
ər, məsələn analoqu olmayan 
analitik informasiya m
əhsullarının hazırlanmasına, orijinal metodika üzrə elmi 
– informasiya t
ədqiqatlarının keçirilməsinə aiddir. 
Vahid texnoloji prosesl
ər eksperimental layihələrin, müasir texnikanın 
yeni tex
noloji  imkanlarının  (informasiyanın  kompüterdə  işlənməsinin yeni 
üsulları, verilənlərin ötürülməsi, elektron kitabxanaların formalaşdırılması və 
f
əaliyyəti və  s.) tətbiqinin nəticəsi ola bilər. Bu proseslər informasiya 
istehsalına  tətbiq  olunma  baxımından  qrup və  ya tip proseslər  sırasına  keçə 
bil
ərlər.(5, s.110) 
Tipoloji  –  texnoloji proses –  ümumi struktur v
ə  texnoloji  əlamətlərə 
malik m
əhsul və xidmətlərin istehsalının texnoloji prosesidir. 
Ümumi struktur v
ə  texnoloji xarakteristikaya malik informasiya 
m
əhsulları  və  xidmətlərinə  nümunə  olaraq mövcud strukturun biblioqrafik 
yazıları (biblioqrafik təsvir, biblioqrafik təsvir + annotasiya, biblioqrafik təsvir 
+ referat v
ə s.) açar sözlərin sözönlüyünü, predmet rubrikalarının lüğətlərini, 
avtoritet fayllarını, çap nəşrlərinə köməkçi göstəriciləri (müəllif, ad, coğrafi və 
s.), n
əşriyyata təqdim edilən əlyazmaları, kitabxanaların statistik hesabatlarını, 
ünvan  arayışlarını  və  s. misal göstərmək  olar.  Onların  hazırlanmasının 
texnoloji prosesl
əri  istehsalın  şərait  və  üsullarından  asılı  olmayaraq  tipoloji 
hesab edilirl
ər.(3, s.39) 
Qrup texnoloji proses –  müxt
əlif struktura, lakin ümumi tipoloji 
əlamətlərə malik məhsul və xidmətlərin istehsalının texnoloji prosesidir. 
Müxt
əlif struktura, lakin ümumi tipoloji əlamətlərə malik informasiya 
m
əhsulları və xidmətlərinə nümunə olaraq aşağıdakıları göstərmək olar: 
-Mövzu – biblioqrafik göst
əriciləri; 
-
Mövzu arayışları;  
-Kitab s
ərgiləri; 
-Tamm
ətnli verilənlər bazaları və s. 
Struktur müxt
əlifliyinə baxmayaraq, onların istehsalının əsasında qrup 
texnoloji prosesi – 
informasiyanın  mövzu  axtarışı  durur.  Qrup  texnoloji 
prosesl
ərə - redaksiya – nəşriyyat texnoloji prosesləri (prospektin işlənilməsi, 
redakt
ə, orijinal maketin yaradılması və s.) aiddir.(1, s.69) 

Onlar strukturca f
ərqlənən məhsulların,  məsələn monoqrafik nəşrlər, 
ardı davam edən məcmuələr, biblioqrafik göstəricilər və s. istehsalında tələb 
olunanlardır. 
2. Kitabxananın texnoloji əməliyyatları 
Texnoloji prosesin h
əmcins elementar tərkib hissələrə  ayrılması 
texnoloji 
əməliyyat anlayışı ilə əlaqədardır. 
S
ənaye istehsalında texnoloji əməliyyat eyni bir iş yerində icra edilən 
texnoloji prosesin tamamlanmış (bitmiş) hissəsi kimi müəyyənləşdirilir. Belə 
ki, kitabxana istehsalında “iş yeri” sənaye istehsalında olduğu kimi daha dəqiq 
v
ə birmənalı deyildir, eyni bir iş yerində (kataloqla, kompüterlə, surətçıxarma 
aparatı  ilə  işdə  ) müxtəlif  icraçılar  işləyə  bilərlər.  İndi  isə  kitabxana 
texnologiya 
əməliyyatı anlayışına verilən tərifi dəqiqləşdirək: 
Texnoloji 
əməliyyat  -  bir  işçi  tərəfindən icra edilən və  fəaliyyətin 
h
əmcinsliyi ilə xarakterizə olunan texnoloji prosesin tamamlanmış hissəsidir. 
M
əsələn,  tematik  sorğunun  dəqiqləşdirilməsinin texnoloji prosesi 
aşağıdakı əməliyyatlaradan ibarətdir: 
-
Sorğu leksikonundan açar sözlərin seçilməsi; 
-
Axtarışın predmet və aspektlərinin müəyyənləşdirilməsi; 
-
Sorğunun indeksləşdirilməsi; 
-
Axtarış əlamətinin məzmununun dəqiqləşdirilməsi; 
-Mövzunun leksik 
əhatəsinin seçilməsi (mənaca  yaxın  olan  söz  və 
anlayışlar); 
-
Sorğu bankında nəticələrin qeyd edilməsi; 
-T
ələbatçılatla birgə sorğuların dəqiqləşdirilməsi və s. (1, s.79). 
Eyni  texnoloji  proses  hansı  informasiya  məhsulunun (xidmətinin) 
istehsalından 
və 
istehsalçının 
hansı 
texnologiyadan 
(ənənəvi, 
avtomatlaşdırılmış)  istifadə  etməsindən  asılı  olaraq  müxtəlif  əməliyyat 
strukturuna malik ola bil
ər. Məsələn, çap sənədinin  maşınlaoxunan  formaya 
(y
əni informasiyanın texniki işlənilməsi) keçirilməsi müxtəlif üsullarla həyata 
keçiril
ə bilər.Onlardan daha geniş yayılanları aşağıdakı əməliyyatlar ardıcıllığı 
il
ə reallaşır: 
1.İnformasiyanın klaviaturadan daxil edilməsi; 
2.Veril
ənlərin düzgünlüyünün yoxlanılması; 
3.Yazıların redaktəsi.  
Əgər icraçının iş yerində skaner aparatı varsa, o zaman klaviaturadan 
informasiyanın daxil edilməsinə ehtiyac qalmır. 
N
əhayət,  böyük həcmə  malik  informasiyaların  maşınla  oxunan 
formaya keçirilm
əsi  üçün  yazıların  xüsusi  şifrələnmə  texnologiyası  işlənib 
hazırlanmışdır. 
Kitabxana texnoloji 
əməliyyatını mürəkkəblik səviyyəsinə görə tiplərə 
ayırmaq olar. Buna əsas kimi ilkin şəraitlə son nəticə arasındakı səbəb – nəticə 
göst
ərilə bilər. Bu prosesi aşağıdakı formada göstərmək daha məqsədəuyğun 
olardı (cədvəl 1).