Kokanduni uz

Temur tuzuklari
—
Amir Temurning harbiy va siyosiy faoliyatidan ma
ʼ
lumot beruvchi 
tarixiy asar. "Tuzuki Temur" va "Tuzukoti Temur" nomlari bilan atalgan. Amir Temurning 
"Tuzuklar" muallifi ekanligini e
ʼ
tirof etadigan olimlar ko
ʻ
pchilikni tashkil etadi. Bular orasida 
"Temur tuzuklari"ning inglizcha tarjimonlari va noshirlari Devi va Uaytlar, mashxur turk 
qomusiy olimi Shamsuddin Somiy, qo
ʻ
lyozmalarning yirik tadqiqotchisi N.D. Mikluxo 
Maklaylar ham bor. Boshqa bir guruh olimlarning fikricha, asar 16
—
17-asrlarda Hindistonda 
yozilgan [1-21]. 
Asar Amir Temur davridagi o
ʻ
zbek davlatchiligi tarixini o
ʻ
rganishda asosiy manba bo
ʻ
lib 
xizmat qiladi. "Temur tuzuklari" ("Tuzuki Temuriy") ning fanda qayd etilgan ilk nusxasi eski 
o
ʻ
zbek tilda bitilganligi ma
ʼ
lum. Bu usmoniy turk hokimlaridan biri 
—
Yaman hokimi Ja
ʼ
far 
Posho (hukmronlik yillari 1607
—
12) ning kutubxonasidagi turkiy tilda yozilgan asar bilan 
bog
ʻliq. "Tuzuki Temuriy"ning so’z boshida keltirilishicha, Oʻ
rta Osiyolik Mir Abu Tolib 
Husayniy al-Ariziy at-Turbatiy Makkai mukarrama va Madinai munavvaraga haj qilgan 
vaqtida asarni o
ʻ
qishga muyassar bo
ʻ
lgan va 1610-yil Ja
ʼ
far Poshoning topshirig
ʻ
i bilan uni 
fors tiliga o
ʻ
girgan. Bizgacha ana shu forsiy nusxa tosh bosmalar, zamonaviy nashrlar va 
qo
ʻ
lyozmalar shaklida yetib kelgan. Husayniy Turbatiy forscha tarjimani 1637-yil boburiy 
hukmdor Shoh Jahonga (1628
—
57) tortiq qilgan. Shoh Jahon tarjima bilan tanishib chiqib, 
unda ayrim noanikliklar va kamchiliklar topgan hamda yirik olim, Dekan viloyatining 

---

347