Kokanduni uz

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

359
www.
kokanduni.uz 
MA’NAVIY BARKAMOL 
SHAXSNI SHAKLLANISHIDA OILANING O
ʻ
RNI 
 
Shixnazarov Behruz Bahrom o‘g‘li
 
O‘
zbekiston davlat konservatoriyasi 2- bosqich magistri,
К.О.М
atnazarova
Qo‘qon universiteti “Taʼlim” kafedrasi 
 
dosenti p.f.f.d (PhD)
 
Аnnotatsiya
: 
Ushbu maqolada oila uning jamjyatda tutgan o‘rni, bola tarbiyasid
a 
oilaning va ota-onaning vazifalari, ota 
–
onaning bir 
–
biriga munosabati, oilada kattalarning 
muomala madaniyati, tarbiya jarayonida bolaning shakllantirishi va rivojlantirishi hamda 
oilada bolani tarbiyalashda uchraydigan xatoliklarni oldini olish haqida ma
ʼ
lumotlar 
keltirilgan. 
 
Kalit so‘
zlar:
Oila, ota-
ona, farzand, bola tarbiyasi, oilada o‘zaro hurmat, taʼ
lim, tarbiya, 
axloq muhit, ma
ʼ
naviyat 
Oila
–
an’anaviy tarbiyaning asosiy instituti boʻ
lib hisoblanadi. Bola yoshlik davrida 
oilada olgan ta’lim –
tarbiyasini butun umri davomida saqlab qoladi. Bola hayotini asosiy 
qismini oilada o
ʻ
tkazadi, o
ʻzining ta’sir
kuchiga ko
ʻ
ra xech qanday tarbiya vositasi oila bilan 
bellasha olmaydi. Oilada bola shaxsini asoslari tarkib topdiriladi maktabga borganda esa bola 
shaxs sifatida shakllangan bo
ʻ
ladi. 
Oila bolalarga insoniy 
va salbiy ta’sir etish omili boʻ
lishi mumkin. Bola shaxsiga ijobiy 
ta’
sir etish shundan iboratki, oilada bolaga eng yaqin insonlardan - ota-ona, buvi, buva, aka, 
opalardan tashqari hech kim ulardek bolani yaxshi ko
ʻ
rib, u haqida qayg
ʻ
urmaydi. Shu bilan 
birga bola shaxsini shakllantirishga, ularga tarbiya berishda oila sal
biy ta’sir ham koʻ
rsatishi 
mumkin. 
Oila 
–
bu o
ʻ
ziga xos jamoadir u tarbiyada asosiy o
ʻ
ringa egadir. Oilani o
ʻ
ziga xos 
tarbiyaviy 
ahamiyatini hisobga olgan xolda, oilani bolaga ijobiy ta’sirini oshirib, salbiy ta’sirini 
kamaytirish zarur. Buning uchun esa tarbiyaviy ahamiyatga ega bo
ʻ
lgan, ichki oilaviy ijtimoiy-
psixologik omillarni aniq belgilash lozim. Bolani tarbiyasida asosiysi ota-ona bilan bola 
o
ʻ
rtasida qalban yaqinlikka va axloqiy bog
ʻ
likka erishishdir. Ota-onalar xech qachon tarbiya 
jarayonini o
ʻ
z xoliga tashlab qo
ʻ
ymasligi kerak, ayniqsa katta bo
ʻ
la boshlagan bolani o
ʻ
z xoliga 
tashlab qo
ʻ
ymasligimiz kerak. Bola oilada birinchi hayotiy tajribani o
ʻ
rganadi, kuzatadi va 
o
ʻ
zini turli xil vaziyatlarda qanday tutish kerakligini o
ʻ
rganadi. 
Biz bolani nimaga o
ʻ
rgatsak uni aniq, hayotiy misollar bilan mustaxkamlash kerak, bola 
kattalarni aytgan gaplari amalda ham bir xil bo
ʻ
lishini ko
ʻ
rishi kerak. (masalan: agar bola har 
kuni ota-onasi tomonidan yolg
ʻ
on gapirish mumkin emasligini eshitsa-yu, lekin ota-ona o
ʻ
zi 
sezmagan xolda bu qoidaga rioya qilmasa, bola tarbiyasi darz ketadi). Har bir ota-ona 
farzandlarida o
ʻ
zlarni davomchilarini ko
ʻ
radi. Farzandlarini o
ʻ
zlari xoxlagan inson bo
ʻ
lishlarini 
istaydi.
Har doim ota-onalar qaror qabul qilishda birinchi o
ʻ
ringa o
ʻ
zlarini qarashlarini emas, 
balki bolaga foyda keltirishni o
ʻ
ylashlari kerak. Kattalar va bolalar o
ʻ
rtasidagi muloqotda 
quyidagilarga amal qilish lozim. 
1.
Bolani qanday bo
ʻ
lsa, shunday holda qabul qilish kerak. 
2.
Kattalar bolalar ko
ʻ
zi bilan muammolarga qarashlari va ularning holatlarini his 
qilishlari kerak. 
Agar bola ota-onalarni xohish va istaklariga mos bo
ʻlsa, ya’ni yaxshi oʻ
qisa, a
’
lo xulqli 
bo
ʻ
lsa yoki aksincha ota-onalarni talabalariga javob bermasa, bunda bolalarni ota-onalar 
o
ʻ
zlaridan uzoqlashtiradilar va ularni munosabatlari yomon tomonga o
ʻ
zgarib boradi. 

---

360