Kompüter sistemləri və Şəbəkə

İdarə qurğusunun funksional sxemi.
HM-in bu hissəsi proqramların avtomatik yerinə yetirilməsini və vahid bir sistem kimi HM-in fəaliyyətini təşgil edir. İndi isə İQ-nin tam fəaliyyətini realizə edən qovşaqların təsvir edilməsinə baxaq. İQ aşağıdakı qovuşaqlardan ibarətdir: Əmrlər sayğacı, stek göstəricisi , yaddaşın ünvan registiri , əməliyyatın kodu deşifratoru , əmrlər registiri,yaddaşın verilənlər registir və MPA. İQ-nin funksional sxemi belədir. Qeyd olunan qovaqların hər birinə qısaca aydınlıq gətirək.
Əmrlər sayğacı.Fon Neymanın prinsipinə uyğun quraşdırılmış istənilən HM-in idarə qurğusunun ayrılmaz hissəsidir. Bu prinsipə uyğun olaraq proqramın qoşa əmrləri yaddaşın xanalarında ünvanlı ardıcıllıqla yerləşdirlir və HM-in yaddaşında yerləşdirilən kimi həmin növbə ilə yerinə yetirilir. Beləliklə növbəti əmrin ünvanı cari oxunan xananın ünvanının artırılması yolu ilə əldə edilir. Beləliklə rejimin realizasiyası proqramın növbəti əmrlərinin ünvanı saxlanılan ikilik sayğacla təmin olunur. Cari əmr qurtaran kimi proqram əmrlərinin növbəti ünvanı həmişə əmrlər sayğacından götrülür.
Stek göstəricisi . Stek göstəricisi stekin təpəsinin ünvanı saxlanılan registirdir. Real HM-lərdə stek əsas yaddaşın hissəciyi kimi realizə olunur.Stekin dolması kiçilməsi istiqamətində baş verir. Bu halda sonuncu yazma aparılan xana stekin təpəsi hesab olunur. Belə xanaların ünvanlarının saxlanması üçün stek ğöstəricisindən istifadə olunur. Stekə yazma 1 Stek göstəricisi siqnalının qəbul edilməsi ilə həyata keçrilir. Buna push (stekə yazma) əməliyyatı deyilir. Bu zaman yerinə yetrilən əməliyyat zamanı orada olan məlumat bir vahid azalır və bundan sonra ünvan kimi istifadə olunur. Stekdə oxuma (yəni pop əməliyyatı) stek göstəricisindəki cari ünvanı göstərən xanadan keçid. Sonra stek göstəricisindəki məlumatı +1 Stek göstəricisi vahid qədər artır.Beləliklə stekin təpəsi aşağı salınır və oxunmuş sözlər stekdən uzaqlaşdırılır.
Yaddaşın ünvan registri .Bu zaman xanada oxuma yaxud yazma qurtarana kimi əsas yaddaş xanasının ünvanının saxlanması üçün bu elementdən istifadə olunur.