Koreya tarixi
Yüklə 3,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2 §. So^nggi Choson
2 .1 . X V I I - X V I I I a s r l a r M a n ju rla r b o sq in i Im jin urushi Koreya hududi xonavay ron b o iish ig a olib keldi: ko'plab shahar va qishloqlar vayron b o id i, aholi soni sezilarli darajada kam aydi, ekin m aydonlari qisqardi, hunarm andchilik ham inqirozga yuz tutdi. Soliqlar tushum i arm iyani saqlab turish uchun yetarli em as edi. M arkaziy hokim iyatning zaiflashuvi natijasida yer egaligi yana yirik am aldorlar qo'liga o'td i, bu holat ularga qarshi dehqonlar qo'zg'olonlariga sabab bo'1di. Shu bilan birga, partiyalam ing ho- kim iyat uchun o'zaro kurashlari ham avj oldi. Bulam in g barchasi tashqi bosqin oldida Koreyani zaif qilib ko'rsatayotgan edi. XVI asr oxirida M anjuriyada N urxachi boshchiligidagi chjurc- hjen nom li tarqoq ko'chm anchi qabilalar birlashgan. 1616 yili ular So'nggi Sin davlati tuzilganligini e'lon qildi (m azkur davrdan boshlab chjurchjenlar m anjurlar deb atala boshlagan), 1618 yilda esa yangi tashkil etilgan m am lakat Min im periyasiga qarshi u m sh boshlaydi. Van Sonjo vafotidan keyin, 1608 yilda taxtga o'tirgan uning o'g 'li K van xe-gu n (uning ortida "K atta shim oliy partiya" turgan) betaraflik siyosatini olib borib, urushayotgan har ikki tom onga chap berishga harakat qilgan. M inlar 1619 yil Koreyaga qarshi harbiy harakatlarini boshlaydi va ularga 13 m ing askar yordam ga keladi. Shunga qaram asdan, ularga qarshilik ko'rsatm aslik haqida ko'rsatm a berilib, m abodo m anjurlar taslim bo'lsa, ularni asirga olishni rejalashtirgan edi, lekin Fuche uchun bo'1gan jangda Min q c'sh in lari tor-m or etilgan. www.ziyouz.com kutubxonasi 80 VI Bob. ChO SO N SU L O LA SI. 2 § . S n ggi Choson Biroq, 1623 yil K van xe-gu n "g 'a rb " tarafdorlari guruhi tom oni- dan o'z joyidan siljitildi, uning o'rn iga taxtga van Injo (1623-1649) ni o'tq azish d i. G 'arbliklarn in g tashqi siyosati M in tom onida edi. M anjurlar orqasida M in davlati kabi ittifoqchisi boMgan m am lakat hududiga qarshi urush boshlashga jazm eta olm aganlar. Shuning uchun 1627 yilning boshida ularning 30 m inglik arm iyasi Kore- yaga bostirib kirdi. Van Injo saroy ahli bilan K anxvado oroliga yashirindi. M am lakat b o'ylab harakatlanayotgan m an jurlar xalq- ning qarshiligiga duch keldi. 0 's h a yilning bahorida m am lakatlar o'rtasid a "d o 's tlik " bitim i im zolandi va bitim ga k o 'ra Koreya vas- salga aylandi. Bu holat m am lakatda jiddiy n oroziliklarga sabab bo'ldi. 1636 yil N urxachining o 'g 'li A baxay yangi Sin im periyasi tuzil- ganligini e'lon qildi va Koreyadan vassal sifatidagi tobelikni talab qildi. M am lakatda "g 'arb lik la r"n in g tashqi siyosatiga qarshi noro- ziliklar kuchaydi va van Injo ulardan ajralganliklarini e'lon qilib, m anjurlar elchisini qabul qilishdan bosh tortdi. Shu yilning o'zida m anjurlarning 100 m inglik qo'shini Koreyaga bostirib kirdi Seul egallanganidan so'n g ular van Injo yashiringan tog‘dagi N am xan q alasin i qurshab olishdi. 1637 yilning boshida van taslim bo'ldi va Sinning vassalligini tan oldi. Ijtim o iy -iq tis o d iy Yaponlar bilan bo'lgan Im jin urushi va riv o jla n is h m anjurlar bosqini Koreyani halokat yo- qasiga olib keldi. Ishlab chiqarish va iq- tisodiyotda inqiroz ro'y berdi. Foydalaniladigan yer m aydonlari 2/3 qism ga qisqardi. Natijada hosil m iqdori ham halokatli holatga kelib qoldi: xususan, 1670-1671 yillarda m am lakatda 1 m ln.dan zi- yodaholi ochlik natijasida qirilib ketdi. Yana bir ofat m am lakatga tarqalgan epidem iya (1699 ,1 7 0 8 ; 1718 yillarda) edi. H okim iyatning zaifligi yerlarga o'zboshim chalik bilan egalik qilinishiga olib keldi. Yerga shaxsiy egalik qilish o'sib bordi Am al- dorlarga in'om etilgan yerlar soliqlardan ozod qilindi. M am lakat g'aznasini toMdirish m aqsadida hukum at dvoryanlik unvonlari va quyi tabaqa lavozim larini sota boshladi. Shu tufayli saroy am al- dorligiga oMkaziladigan im tihonlargacha am aldorlarning nom lari maMum boMib ulgurgandi. Ularni harbiy xizm atga ola boshlash- www.ziyouz.com kutubxonasi VI Bob. C hO SO N SUT.OLASI. 2 §. So nggi CHoson 8 1 gan. To'lov evaziga nobilarga ozodlik va’da qilindi. Shu bilan bir ga konfutsiylikning tabaqalashuviga asoslangan jam iyat yem irila boshladi. U rushsiz davom etgan uzoq vaqt m obaynida iqtisodiyot, ish- lab chiqarish va tov ar-p u l m unosabatlari jonlandi. H ukum at yana "D ehqonchilikni rag'batlantirish" siyosatiga qaytdi. 1608 yilda turli xildagi to'lov lam in g o 'm ig a yagona soliq tizim i joriy etildi. Soliqlar faqat yer egalaridan olina boshladi. M azkur holat dastlab Kyongi viloyatida joriy etildi, am m o bundan m anfaatdor b o'lm agan m ansabdorlar va yer egalari norozilik bildira boshla- di. M am lakatda foydalaniladigan yer m aydonlarining kengayishi sug'orish tizim ining ham takom illashuviga olib keldi. An'anaviy m adaniyatning bir bo'lagi sifatida m am lakatda jenshen yetishtirila boshlandi, shuningdek, Yaponiya va Xitoydan tamaki, qalam pir, qovoq, pom idor va batat yetishtirish o'zlashtirildi. Paxta yetishti rishva bog'dorchilik rivojlana boshladi. Yersiz dehqonlar o'ziga xos "olovli m aydon"ni tashkil qilib, tog'lardagi o'sim liklarni yoqib, daraxtlarni kesib, o'rm on lam i o'zlashtirish bilan shug'ullanishgan. H arbiy jihatdan qurollanishga alohida e'tibor berildi. K am on va nayzalar o'qotar qurollar orasidan siqib chiqarila boshlandi. To'p va fugaslar, shuningdek, bir vaqtning o'zida 50 ta m iltiq o'm atilgan (10 ta m iltiqdan bir vaqtning o'zida o‘q uzilgan) xvachxa ("olovli arava") - arava tayyorlana boshlandi. Buni o'sh a d avm in g birda- niga o'q uzadigan zam onaviy tizim i deyish m um kin edi. Shuning dek, "T osh b aq a-k em a" va yengil kem alar yasala boshladi. Yaponlarning bosqini natijasida bir qator bosm axonalar vay- ron qilingan edi. K eyinchalik Yaponiyada kitob bosishning asosini tashkil etgan m etalldan yasalgan harflar olib ketilgan bo‘lsa-d a, XVII asrning o'rtalariga kelib bir qancha yuz m inglab bosm a bel- gilar ishlab chiqarildi. N atijada kitoblar Imjin urushidan oldingi davrdagidan ko'p roq nashr etila boshlandi. M etalldan foydalanish nafaqat qo'shin uchun, balki urushgacha taraqqiy etm agan iqtisodiyotda ham katta aham iyatga ega bo'ldi. Xususan, kum ush qazib olish rivojlandi. Q o'rg'osh in, oltin konla- rini izlash, mis va tem ir qazib ochish ishlari yanada jadallashdi. H ukum at konchilik ishlariga e'tibor qarata boshladi. K on ishi bi- www.ziyouz.com kutubxonasi 82 V lB o b ChO SO N SU L O L A Sl. 2 §. So nggi C hason lan shug'ullanish odam lam ing dehqonchilikdan chekinish xavfini paydo qildi. Shuning uchun XVIII asr o'rtalarida ko'plab konchi va qazuvchilar o'zlarining topgan m etallarini yashirishgan. Ishlab chiqarishning rivojianishi sav d o -so tiq jon lanish iga olib keldi. Shaharda yashovchilar (xususan, Seul va K esonda) deh- qonchilikdan sav d o -so tiq bilan sh u g'u llan ish ga o'tdilar. Savdo- garlar qatlam i shakllandi. Bu holat m am lakat m iqyosidagi savdo m unosabatlariga keskin raqobat ruhini olib kirdi. Savdo aylan- m asi yerlarga ham kirib keldi. Savdogarlar Xitoy va Yaponiya bilan faol savdo aloqalarini olib bora boshladilar A gar XVII asr o'rtalarid a savdoda asosiy rolni davlat o'yn agan b o'lsa, endilikda, uning o'rn in i xususiy tadbirkorlar va noqonuniy savdo aloqalari egalladi. Sav d o -so tiq m unosabatlari o'sib borishi pul m uom alasirivojla- nishiga turtki bo'ldi. O m m aviy ravishda pul zarb qilina boshladi. M a'lum m iqdordagi m ablag' evaziga yollanib ishlovchilar paydo bo'ldi. Bu esa sudxo'rlikning kengayishiga alib keldi. Tovar-pu l m unosabatlari rivojlanishi ham da yirik yer egaligi- ning o'sib borishi, dehqonlar va m ayda ishlab chiqaruvchilarning om m aviy noroziligini keltirib chiqardi. Shuningdek, ular M anjuri- yaning qator shaharlariga ko'chib ketib, u yerda yollanm a m ehnat bilan shug'ullana boshlashdi. Ic h k i z id d iy a tla r. D ehqonlar yerlarining egallanishi, C h ju s ia n lik n in g in q iro z i shafqatsiz ekspluatatsiya, hosilsiz yillardagi ochlik tufayli X V II-X V III asrlarda dehqonlar isyonlari (1607, 1623, 1653, 1659, 1667, 1670, 1 6 7 1 ,1 7 0 3 ,1 7 0 8 ,1 7 1 0 ,1 7 2 1 ,1 7 2 7 ,1 7 3 3 ,1 7 3 8 ,1 7 4 1 ,1 7 5 2 ,1 7 8 2 ,1 8 0 0 yillarda) butun m am lakatni larzaga soldi. Siyosiy beqarorlik hokim iyat uchun partiyalarning o'zaro ku- rashlariga sabab bo‘ldi. Bu holat, ayniqsa, m am lakatda hokimiyat- ga goh u -g o h bu partiyaning kelishini afzal k rgan van Sukcho- ne (1674-1720) hukm ronligi davrida birm uncha avj oldi. 1674 yili hukum at tepasidagi "g'arb iy partiya" "jan ubiy partiya" tom oni- dan ag'darib tashlandi. Shunday b o'lsa-d a, 1680 yilda janubliklar o'rtasida kelishm ovchiliklar va ajralishlar ro'y berib, hokim iyatni Son Si Ryol (1607-1689) boshliq g'arbliklar egalladi. 0 ' z navbatida, www.ziyouz.com kutubxonasi V IB o b . CHOSON SU I.O I.A SI. 2 §. So nggi C hoson 83 1683 yili g'arbliklar ham yakson etildi. 1689 yil yana hokim iyat- ga janubliklar keldi. Son Si Ryol va uning tarafdorlari qatl etildi. 1694 yilda esa janubliklar yana g'arbliklar bilan alm ashdi va hoki- m iyatga goh "q ariyalar", goh "y osh lar" boshchiligidagi hukum at keldi. Shu sababli hokim iyatga yangi hukum atning kelishi aksari- yatholatlarda g'alayonlar va turli qatllar bilan qarshi olingan. Van Yonjo (1724-1776 yy.) va Chonjo (1776-1800 yy.)larning o'z hukm - ronlik davrlarida partiyalararo kelishm ovchiliklarni to'xtatishga qaratilgan harakatlari (bir-birlariga e'tiroz bildirish taqiqlangan, hokim iyatga vakillar turli partiya va viloyatlardan taklif etilgan, kelishm ovchiliklarning tashkilotchilari shafqatsiz jazolangan va boshqalar) natijasida, garchi m azkur holat butunlay barham top- magan b o 'lsa-d a, birm uncha pasaydi Koreya uchun yana bir siyosiy sinov - bu Yevropa dunyosi bi- lan tanishuv edi. Xitoy orqali bir necha vaqt davom ida elchilar, Ko- reya tashqarisida bo'lgan xristianlik vakolatxonalari, shuningdek, kem a halokatidan jabr ko'rgan yevropalik dengizchilar (1628,1653 y illar) va koreyslam ing o'zlari m am lakatga Yevropa yutuqlarini olib kira boshladilar. K oreyslar Yevropa xaritasi bilan tanishib, ke- m alar qatnovi, Yevropaning to'p va m iltiqlari, astronom iyaga oid kitoblarni, soatlar, kuzatish durbinlari, katolik m azhabiga oid yan- gi m a'lu m otlam i o'rgandilar. Yashirin holda cherkovlar tashkil qi- linib, unda oddiy aholiga barchaning Xudo oldida tengligi g'oyasi ilgari surila boshladi. Shuning uchun m am lakat konfutsiylik mam - lakati deb e'lon qilinib, bu borada xorijJiklar bilan aJoqalar olib borish taqiqlandi. 1785 yilda m am lakatga katolik diniga oid adabi- yotlarni olib kirish taqiqlandi, 1788 yilda esa ular m usodara qilinib, yoqib yuborila boshlandi. K oreys m issionerlariga nisbatan qatl va b adarg'a qilish kabi jazolar belgilandi. Islohotlar zaruriyati chjusianlikning hayotiy sxolastikaga oid m unozaralariga sabab bo'ldi. "G 'arb lik " va "Jan u b lik lar" uzoq vaqt davom ida agar birinchi o'g'iI emas, balki ikkinchi o 'g 'il bo'Isa vanning o'lim i uchun uning onasi qancha vaqt davom ida m otam tutishi kerak, yoki agar oilada motam bo'lsa, am aldor elchi qabuli- da ishtirok etishdan b o'yin tovlashi m um kinm i degan m asalalar- da bahslar bo'ldi. www.ziyouz.com kutubxonasi 84 V lB o b . ChO SO N SU L O LA Sl. 2 § So nggi Choson Ijtim o iy -s iy o s iy Turli taqiqlar va chjusianlikning om m a- so h a la rd a g i y an g i v >y ravishda q at'iy intizom o'rnatilishiga y 0 'n a lis h la r qaram asdan, unga qarshi m uxolifat ham o'sib bordi. Chunonchi, bu davrda Xo G yun (1569-1618)n in g "X on Gil Don haqida q issa" nom li asari paydo bo'ldi. Unda xuddi Robin Gudni esga soladigan oliyjanob qaroqchi qahram on Yuldo ertaklar oroliga tushib qoladi va u yerda o'z podsholigiga asos soladi. Bu davrda hattoki neokonfutsiychi- lik ichida ham g'alayonlar bo'lib turgan. M ustahkam e'tiqodli Son Si Ryoldan farq qilgan Li 1 Xan Von Chin (1682-175fl)ning izdoshi bo'lib, "qonunlarni o 'zgartirish " g'oyasini ilgari surgan. Uning fik- richa, qonunlar ancha eskirgan, qadim gi Xitoy qonunlari asosida yaratilgani bois m azkur qonunlarni o'zgartirish kerak. C hjusianlikka qarshi yangi oqim lar paydo bo'ldi. M asalan, Xan ta'lim i m aktabi vakillari Yun Xyu (1617-1680) va Pak Se Dan (1629- 1703)lar rad etib bo'lm aydigan nufuzli C hju Sini m um toz m atn- lar izohlovchisi deb, uning m atnlari to 'g 'rid a n -to 'g 'ri Xan sulolasi davriga borib taqalishi haqida fikr bildirishgan. 0 'z in in g bid'atdan iborat qarashlari orqali Yun Xyu joniga qasd qilgan bo'lsa, Pak Se Dan esa Chju Siga qilgan tuhm ati uchun uning asarlari yoqilib, o'zi surgun qilinadi. Chjusianlikka ancha katta zarba bergan "an iq ilm " tarafdori - sirxak maktabidir. "H aqiqatga yetish uchun aniq dalillar asisida ha rakat" nom li shiorga ega bo'lgan sirxakchilar sxolastik chjusianlik va boshqa xildagi bid'atlarga, irim -sirim larga ishonishni tanqid qi- lishadi. Tanqidiy tahlil asosida m am lakatning bu davrdagi g'oyasi uni zam onaviylashtirish bo'lgan. "S irx ak " g'oyasining yetakchilari Li Su Gvan (1563-1627), Xan Pek Kyom (1552-1615) va Kim Yuk (1580-1658)lar edi. Li Su Gvan Koreyaning xalqaro aloqalari tarafdori bo'lgan bo'lsa, Kim Yuk Xan Pek Kyom bilan birgalikda guruch solig'i haqidagi qonunning m ualliflari hisoblanadi. Lyu Xen Von (Pange, 1622-1673) esa Sirxak m aktabining asosc- hisidir. Uning fikricha, barcha narsada isbot va dalillarga asoslanish lozim. M azkur talablam i mistika va din qondira olmaydi. Chjusian- lardan farqli ravishda ular jamiyatdagi m uam m olar yechim ini o'z urug'doshlari manfaati yo'lida hal qilishga uringanlar, Lyu Xen Von www.ziyouz.com kutubxonasi VI Bob. ChO SO N SU C O LA SI 2 §. So'n g g i Choson 85 b o sh ch ilig id ag i h arak at u ch u n ijtim oiy m u n o sab atlam i o 'zg artirish m asalasi tu rar edi P ange islo h o tlari lo y ih asi q u y id a g ila m i o 'z ic- h ig a olgan: 1) y erla m i u m u m lash tirish va u larni sh om on lar, bud- d av iy ro h iblar va g ey sh alard an istisn o hold a teng taq sim lash ; 2) "k v a g o " im tih o n lar alm ash in u v i tizim in i tav siy alar aso sid a yo'Iga q o ‘yish; 3) b arch a u ch u n b ir xil sh aro it yaratish, tabaq alarg a b o 'lish va q u lch ilik n i tu gatish; 4) h u k u m at tu zilish i b o rasid ag i islo h o tlarn i o 'tk azish va q iro llik oilasi b y u d jetin i qayd etib bo rish; 5) h ayo tga fan y u tu q larin i jo riy etish ; 6) in son hu q u qlarin i h u rm at qilish, jazo larn i erkin lash tirish , q iy n o q larn i taq iqlash ; 7) to v a r-p u l m u n o sab atlarin i rivojlantirish (erkin sa v d o -so tiq , so liq lam i to 'lash va e'tiro zlar uc- h un m a b la g 'la r); 8) y ago n a soliq tizim ig a kirish va h.k. S irx a k ta 'lim o tin in g y irik n a m o y a n d a la rid a n b iri L i Ik (1 6 8 2 - 1764) h iso b la n a d i. Li lk Y evro p a ilm in i o 'z la sh tirg a n lig i bilan m ash h u r b o 'lg a n . H atto , K o re y a y ak k alan ib q o lg an X V III asrd a h am d u n y o h a q id a g i ta sa v v u rla r m av ju d b o 'lib , Li lk Y ern in g y u - m alo q lig i, u nin g a y la n ish i, Yer, O y va Q u y o sh h ajm i va u la m in g to rtish u v n u q ta si h a m d a O y Q u y o sh k ab i y o ritish i h a q id a bu d av r u ch u n in q ilo b iy k o 'rin ish d a g i fik rlarn i ilgari su rg an . Li Ik turli ta- b iiy o fatlar, x u su san , y er q im irla sh i, to sh qin lar, b o 'ro n , h a v o h aro - rati o 'z g a rish i b o ra sid a ilm iy q a ra sh la rin i b ild irg a n . Li Ik fik rich a, m a m la k a tn in g q a sh sh o q la sh u v in in g o ltita saba- bi b o 'lg a n : 1) k re p o stn o y q u llik ; 2) ta b a q a la n ish tizim i; 3) "k v a g o " tizim i; 4) se h rg a rlik va b id 'a t; h u n a rm a n d la rn in g z e b -z iy n a t b u - y u m la rig a m a x su s ix tiso sla sh u v i; 5) ro h ib la rn in g te k in x o 'rlig i; 6) m e h n atg a m u n o sib b o lm a g a n h aq to 'la n ish i. Pukxak y o 'n a lish i ("S h im o l fa n i") ta rafd o rlari - X o n D e Yen (T am xon, 1 7 3 1 -1 7 8 3 ), P ak C hi Von (1 7 3 7 -1 8 0 5 ), Pak C h e G a (1 7 5 0 - 1805) va C h o n Y ak D en (1 7 6 2 -1 8 3 6 )la r sirx a k istla r ta sa rru fid a bo'1- ganlar. B a 'z i h o la tla rd a esa u larn i sirxdfc/flming b ir ta rm o g 'i d eb h am h iso b la sh g a n . X o n D e Yen X ito y g a b o 'y su n ish g a q arsh i ch iq q a n . U m u m a n , o lim la r ch ju sia n lik taT im o tig a q arsh i ch iq ish g an . U la rn in g fik rich a, fan an iq b ilim la rg a a so sla n ish i lo zim . X on D e Yen h u d d i av v alg i ta ra fd o rla ri k ab i y e rla rn i b a ra v a r ta q sim la sh n i, y er so lig 'i esa o lin - g an h o siln in g 1/10 q ism id a n o sh ib k etm a slig in i tak lif q ilg an . M u - tafak k irlar, m a m la k a t riv o jla n m a slig in in g sa b a b la rid a n b iri - bu www.ziyouz.com kutubxonasi 86 VI Bob. C hO SO N SU L O LA SI. 2 §. So nggi C hoson yanbanlaT m e h n a tin in g q a d rsiz la n ish i, d eb b ilg an lar. U la r m e h n a t m ajb u riy atin i jo riy q ilish va m e h n a t q ilish d a n b o 'y n to v lag an iarn i n a s l-n a s a b id a n qati n azar ja z o la sh n i talab q ilg an . B u n d an tash q ari, u larn in g fik rich a, "u d eh q o n y oki sa v d o g a r o 'g 'li b o 'lis h id a n qati nazar, k im k i q o b iliy a t va b ilim so h ib i b o 'lsa , m am lak atn i b o sh q a - rish im k o n iy atig a ega b o 'lm o g 'i lo zim , a g a r k im n in g d ir iq tid o ri va fan g a q iz iq ish i bo'lm asa„ g arch i u b irin c h i v azir o 'g 'li b o 'lsa h am , qora m e h n atn i b ajarish i lozim . Sh u b ilan birga, X o D e Yen b arch a iq tid o rli b o la la ru c h u n b ilim olish y a ra tish n i ta k lif qilad i. P ak C hi V on (Yenam , 1 7 3 7 -1 8 0 5 ) h am ch ju sia n lik n i tanqid qilib, uni h ay o td an u z o q la sh g a n , "n a s ls iz o 'z b ila rm o n " deb tan q id q ild i va xorij y u tu q larin i o 'rg a n ib , jo riy e tish g a d a 'v a t q ilad i. U qad i- m iy atn i ch ju sia n lik k a o 'x sh a b g 'o y a v iy Ia sh tirish g a q arsh i ch iq ad i. 0 'z g a r u v c h a n h ay o tg a oid sav o llarg a q a d im g i m a n tla r ja v o b b era o lm ay d i. Yangi d u n y o y angi q a ra sh la m i talab etad i. Y ernin g teng ta q sim la n ish i to 'g 'risid a g i sav o lg a ja v o b b erar ek an , P ak C hi V on, y e r b arch a d a v rla rd a h am h u k m d o r q o 'lid a b o 'lm a g a n , shu b o is "u q an d ay q ilib va k im n in g m u lk i b o 'lish ig a e'tib o r b erish i lo z im ?" d eg an sav o ln i o 'rta g a q o 'y d i. O lim la r y er- d an fo y d alan ish n i ch ek lash , h ar b ir k ish i n ad el o lish h u q u q ig a eg a b o 'lish i, lekin u n in g h ajm i ch e k la n ish i lo zim d eg an q a ra sh la r- ni ilg ari su rd ilar. A ynan shu ta rz d a b o sh q a la m in g y erlarin i b o sib o lish g a b arh am b erila d i va h ech kim q o n u n d a g id a n o rtiq ch a yer- ga e g a lik qila o lm ay d i. Pak C hi Von ja m iy a tn in g tab aq av iy tizim in i jid d iy tanqid q ild i va "o liy ja n o b " va "q a r a m " tarzd a b o 'lin ish n i b e k o r q ilish n i talab q ild i. U "o liy ja n o b " o q su y a k la rn i "q a r o q c h ila r " va u la m in g o d o b i- ni "q a ro q c h ila r a x lo q i" d eb atad i. P ak C hi V on "Y a n b a n to 'g 'risid a g i q issa "d a sa v d o g a r q an d ay q ilib x o n a v a y ro n b o 'Ig a n y an b an d an sh ajarasin i so tib o lg an lig i, lekin u y a n b a n q an d ay qilib x o n a v a y ro n b o 'lg a n lig in i esh itib , u n v o n d an voz k e ch g a n lig in i ta 'rifla d i. "Y an - ban boMish q aro q ch i b o 'lis h b ilan b a ro b a rd ir", d eg an ed i u. Pak C hi V on g 'o y a la ri u n in g sh o g ird i Pak C he G a (1 7 5 0 -1 8 0 5 ) to m o n id an riv o jla n tirild i. P ak C h e G a - xorij ta jrib asin i o'z.Iashtirish tarafd o ri b o 'lg a n . Shu b o is u d en g iz sav d o sin i riv o jla n tirish d a jo n - bo zlik k o 'rsa tg a n . O lim la r "k v a g o " tizim i, g eo m an tiy a, fol o ch ish va b a sh o ra t q ilish k abi ta b a q a la n ish tizim in i tan q id qild ilar. www.ziyouz.com kutubxonasi |