Korxona iqtisodiyoti

Moliya bozorlarini tasnifi¹

M o l i ya b o z o r l a r i

Pul bozori

Qimmatli qog‘ozlar bozori

Sarmoyalar bozori

Naqd pullar

Qisqa muddatli bank omonatlari

Qisqa muddatli bank omonatlari

Uzoq muddatli qimmatli qog‘ozlar

Uzoq muddatli qimmatli qog‘ozlar

Qисqа муд-датли хазина мажбуриятла-ри, векселлар ва ќ.к.

Узоq муддатли омонатлар

Обли-гация-лар

Акция-лар

Qарз олиш йўли билан молиялаш

Капитал молиялаш

Билвосита молиялаш

Бевосита молиялаш

J a m g‘ a r m a l a r

Investitsiyalarni ob’ektlarga qo‘yish sohalariga qarab quyidagilarga ajratish mumkin:

- kam qo‘llaniladigan investitsion mablag‘lar, ya’ni, qo‘riq (bo‘sh yotgan) yerlarni o‘zlashtirish, mehnat resurslaridan vaqtincha foydalanish (mutaxassislar va rahbarlardan) va h.k.;
- ma’lum hajmda talab qilinadigan investitsiya mablag‘lari;
- rejalashtirilgan investitsiyadan olinadigan daromadga ta’sir etuvchi boshqa investitsion sharoitlar, ya’ni rejalashtirilgan asosiy investitsiya mablag‘lariga qo‘shimcha investitsiya mablag‘larini jalb etish yo‘li bilan investitsiyadan keladigan foydani oshirish;
- faoliyatga qo‘yilgan shakliga qarab, investitsiya o‘z harakatida daromadlarni oshirish yoki kamaytirish, xavf-xatarni kamaytirish, mehnat jamoasini manfaatdorligini oshirish, ish sharoitini yaxshilash, ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarni muvofiqlashtirishga yo‘naltirilishini ta’minlash zarur;
- qo‘shimcha investitsiyalar harajatlarni kamaytirish, samaradorlikni oshirish, mahsulot ishlab chiqishni va sotishni oshirish, qo‘shimcha daromad olishni ta’minlashga yo‘naltirilish kerak;
- ma’lum ishlab chiqarishga yo‘naltirilgan investitsiyalar tarkibi ishlab chiqarishni ixtisoslashuviga qarab taqsimlanishi darkor;
- investitsiyalar resurslarni tejash, yangi mahsulot ishlab chiqish, korxona imdjini oshirish, tabiatni muhofaza qilish va hokazolarni ta’milashi ham zarur.
11.3. Investitsiyaviy loyihalar samaradorligi
ko‘rsatkichlari, ularni aniqlash, baholash va
samaradorligini oshirish yo‘llari

Investitsiya faoliyati alohida tarkibiy qismlardan iborat bo‘lib, investitsiya strategiyasini aniqlash, strategik rejalashtirish, investitsiyaviy loyihalashtirish, loihalarni tahlil qilish hamda investitsiyani samarasini aniqlash kabilardan iborat bo‘ladi.

Korxona misolida investitsiya strategiyasini aniqlash - bu kelajak davrga korxonalarni asosiy faoliyatlarini rivojlantirish yo‘llarini aniqlash, shu jumladan o‘z mablag‘lari hisobidan va boshqa investorlar hisobidan harajatlarni qoplanish miqdorini aniqlash. Korxona aktivlarini hajmini va rentabelligini prognoz qilish. Strategik rejada aktivlarga bo‘lgan ehtiyoj va uni ta’minlash resurslari uzoq muddatga aniqlanadi.
Investitsion loyiha bu investitsiyani texnik-iqtisodiy asoslash bo‘lib, u investitsion faoliyat ishtirokchilarini (mulkdor, tadbirkor, bankir, davlat va xalqaro tashkilotlar kabilar) iqtisodiy axborotnomasi, ularni o‘zaro aloqalarini bog‘laydi hamda tushintiradi. Qisqa qilib aytganda investitsiya loyihasi investitsiyadan foydalanish rejasini anglatadi.
Investitsiya loyihasini samaradorligini hisoblash - bu investitsiyadan keladigan samara ko‘rsatkichlarini aniqlashni anglatadi.
Investitsiya loyihasini asosi bu kapital qo‘yilmalarga bo‘lgan ehtiyojni aniqlashdan iborat. Shu sababli Investitsiya loyihasi samaradorligi kapital qo‘yilmalar samaradorligi orqali aniqlanadi.
Jamiyat miqyosida kapital qo‘yilmalar samaradorligi koeffitsiyenti (Ks) milliy daromadning o‘sish miqdorini (MD) kapital qo‘yilmalar summasiga (Kk_­) nisbatan aniqlanadi. Ya’ni:

MD