Лекция. TÁRbiyaNÍŃ ulíwma metodlarí Jobası

Húrmetli wazıypalardı tapsırıw. Oqıwshını jeke qoshametlew ushın oǵan húrmetli wazıypa - muǵallimniń járdemshisi, assistenti, juwaplı náwbetshi, tazalıqtı baqlawshı, gúlshi hám basqa da wazıypalar tapsırıladı. Bul tapsırmalardıń orınlanıwı alǵıs yamasa sıylıqlaw menen belgilenedi. Húrmetli wazıypalar oqıwshılarǵa tek ǵana olardıń sol wazıypanı orınlawǵa umtılıwshılıǵı basım bolǵan jaǵdayda ǵana tapsırıladı. Oqıwshılar bunday wazıypanı alǵan waqıtta maqtanısh sezimine bólenedi. Ulıwma qoshametlewge oqıwshını haqıyqat erisken tabısları ushın onı oqıwshılar jámááti aldında ámelge asırıw, bul iste oqıwshınıń jas hám jeke ózgesheligin esapqa alıw siyaqlı talaplar qoyıladı. Degenmenen oqıwshını jiyi-jiyi qoshametley beriwge de bolmaydı.
Oqıwshınıń minez-qulqın motivaciyalaw waqtında jazalaw metodı da ara-arasında qollanıladı. Jazalaw metodın qollanıw-turmıs talabınan, oqıwshınıń minez-qulqınan, jas hám jeke ózgesheliklerinen kelip shıǵadı. Jazalaw eskertiw, sógis járiyalaw, oqıwshını pedagogikalıq keńeske shaqırıw, minez qulqına qoyılatuǵın bahanı kemitiw turlerinde ushırasadı.
Eskertiw - bala oqıwshılar qaǵıydasınıń ayrım elementlerin buzǵan waqıtları beriledi. Ol oqıwshılarǵa jeke túrde kóp beriledi. Egerde joldaslarınıń kózinshe eskertiw berilse onda ol oqıwshı ózin júdá qolaysız sezedi, ózine tez tásir etedi. Eskertiwdi abaylap, biraq arnawlı formada beriw, eskertiw bergende oqıwshınıń jeke basın húrmetlewdi esten shıǵarmawımız kerek. Biraq, qattı túrde onıń unamsız qılıqların talqılap, oqıwshıdan unamsız qılıqtı joq etiwdi talap etkenimiz maqul boladı. Eskertiwdi klass jámáátiniń ózi berse júdá paydalı boladı.
Vıgovor. Bul oqıwshıǵa birneshe, eskertiwler tásir etpegen jaǵdayda hám ayrım qolaysız islerdi islep qoyǵanında beriledi. Máselen, oqıwshı sabaqta otırıp sóylese, oǵan eskertiw bereiledi, biraq, ol taǵıda sóylewin tákirarlay berse, berilgen eskertiwdi qulaǵına ilmese, onda oǵan vıgovor beriledi. Vıgovor bererde oqıwshınıń islegen tártipsizligi atap kórsetiledi. Vıgovor beriw waqtında dawıs ózgertilip, irilendiriledi. Vıgovor beriw waqtında oqıwshını muǵallim stolınıń janına shaqırıp alıp, onıń oqıwshılarǵa qarap turıwın yamasa óz partasında tikeyip turıwın talap etiw kerek.
Mugallimniń aytqanların orınlamaǵan, sabaqqa qayta-qayta keshige bergen, mektep múlkin búldirgen oqıwshıǵa mektep direktorı tárepinen vıgovor beriledi. Mektep direktorı awızeki vıgovor beriw menen bir qatarda jazba, buyrıq túrindegi vıgovordı da beriw huqıqına iye. Bunday vıgovor alǵan oqıwshı klass jıynalısına túsedi. Óz minez-qulqın úsh ay ishinde dúzetse jáne basqa buyrıq penen dáslepki vıgovor alıp taslanadı.