Lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti
Yüklə 1 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Zaharlovchi moddalarning toksikologik ta`siri.
Sintez qilingan har bir zaharlovchi moddaning samaraliligi avvalo toksikologik laboratoriyalarda tajriba tariqasida hayvonlarda tekshirib ko‘riladi. Faqat hayvonlarda yuqori zamonaviy tekshirishlarga asoslanib o‘tkazilgan patofiziologik, biokimyoviy, morfologik klinik va boshqa tajribalar asosida zaharlovchi moddalarning ta’sir qilish mexanizmini, zaharlanishning patogenezini, ziddi-zaharlar bilan davolash yo‘llarini va zaharlanishning oldini olish masalalarini o‘rganib chiqadi. Bundan tashqari, bu tajribalarda moddaning hayvonlarga ko‘rsatadigan mahalliy va umumiy ta`siri, nafas yo‘llari, me‘da-ichak yo‘li, shikast yetmagan tyeri va shilliq pardalar orqali yaxshi so‘rilish-so‘rilmasligi 6 aniqlanadi va Shu tariqa uning qay darajada zaharliligi belgilanadi. Zaharlovchi moddalar Shunday kimyoviy birikmaki, ular atmosferada turli agregat holatida (bug‘, gaz, ayerozol, suyuq, tomchi sifatida) bo‘lib, tushgan joyida odamlar va hayvonlarning qobiliyatiga ega bo‘ladi. Zahar deb biror yo‘l bilan kam miqdorda bo‘lsada organizmga tushgan va uning normal faoliyatini izdan chiqaradigan yoki o‘ldiradigan yuqori toksik moddalarga aytiladi. Zaharlanish organizmga zaharli modda ta’siri natijasida undagi normal fiziologik jarayonlarning buzilib qolishidir. Organizmning zaharlanishi unga tushgan zaharli moddaning miqdoriga, organizmning umumiy holati hamda zaharning organizmga qaysi yo‘l bilan tushganiga bog`liq. Zaharlilik ya`ni toksiklik deb, kimyoviy zaharlovchi moddalarning organizm hayot faoliyatini izdan chiqarib, zaharlay olishiga aytiladi. Zaharli moddaning zaharliligi ularning fizik va kimyoviy xossalariga va tuzilishiga bog‘liq. Zaharlar ta’sirini belgilab beradigan asosiy omillardan biri bo‘lib, ularning qanday miqdor yoki konsentratsiyada organizmga ta`sir ko‘rsatishidir. Zahar degan tuShunchaning o‘zi ham hamisha moddaning miqdori, konsentratsiyasi bilan bog‘langan. Miqdor - zaharli moddaning ma`lum og`irlik birliklarida ifoda qilinadigan miqdoriga aytiladi va mg/kg bilan ifodalanadi. Zaharlovchi moddaning konsentratsiyasi deb biror hajm birligidagi miqdoriga aytiladi. Konsentratsiya - litr (mg/l), (g/l), (g/m) gramm yoki milligrammlarda ifodalanadi. Suvning va havoning qay darajada zararlanganligi Shu tarifda belgilanadi. Zaharlovchi moddaning maydon birligiga to‘g‘ri keladigan miqdori zaharlanish tig‘izligi deb ataladi. Bir metr kvadratdagi zaharlovchi modda grammlar bilan ifodalanadi (g/m). Joylar, yo‘llar va texnika buyumlarining zaharlanish darajasi ana Shunday ifodalanadi. Toksikologiyada zaharlovchi moddalarning zaharlilik darajasini belgilash uchun quyidagi tushunchalardan foydalaniladi: yo‘l qo‘ysa bo‘ladigan konsentratsiyasi va miqdori, bunda zaharlovchi modda uzoq muddat ichida ta’sir qilsa ham kishi organizmida hech qanday o‘zgarish yuzaga kelmaydi. Bo‘sag‘a miqdori yoki konsentratsiyasi bunda yengil darajadagi klinik alomatlar paydo bo‘ladi, ish qobiliyati pasayib ketadi. O‘rtacha safdan chiqaruvchi miqdori va konsentratsiyasi kishilar va 50% i ish bajarish xususiyatini yo‘qotadi va IC 50 va ID 50 belgilari bilan ifodalanadi. Yüklə 1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|