M a h m u d k a ş ğ a r I n I n çəkdiyi və «Divanü lüğat-it-türk»ə
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- (Qadm gozəl göriinməyı, özünü sevdirməy, bacarsa. q.rm.z, geyinər
- «yipin» v» ,,yipki„„ sa^o bir
|
1 r: at, qatır və eşşək kimi heyvanların behndəki palan və ya yəhərin döyməsindən yaranan yara; yağır. « ‘ii j J j ^ ya- ğırlığ at = yağırı olan, yağırh at». j ^ Y ü g ü r: darı. «j^i ügür» də deyihr. j " Y u m u r: heyvanlarda olan gödən bağırsağı*'. j^ Y u 1 a r: atın yüyəni, cilovu. ^ yund başm yu- larlap kənqildi=atın başım cilovlayaraq, bağlayaraq ye»'-, (əgər atm başını bişirərək yemək istəyirsənsə, əvvəlcə onu yüyənlə, qaçm am ası üçün bağla, so n ra bişirib ye). Bu söz atı başıboş buraxm am ası məsləhət olan adam a deyilir. Y e t i z'-'*: enli, eni geniş olan hər şey. Bu sözdən ahnaraq «ıj>'^ jk yetiz kadhış=enli qayış» deyilir. « jjj yetiz yer=enli, ge- niş, yen>. Scçtiin Ə rdi i b S o ra p T u ğ b a Y u rtse v ə r b u sözü « yoğuç» kimi (D L T -2005, s.699) ox u m u şlar. Salih M ü tə llib o v isə bu sözü eynən Bosim A t a l a y kimi «yuğaç» şəklində (TSD. 111 to m , bct 16) o x u m u ş d u r . U y ğ u r i a r ( T T D , III t o m . bet 9) və çiniilər d ə «yuğaç» şəklində ( D L T - Ç in . 111 cild, s.7) vermişlər " Salih M ü tə ilib o v b u sö zü « y a m u r» şəklində o x u m u ş və « h e y v a n m qursağı» (T S D , III tom, bct 16), Seçkin Ərdi ilə S ə r a p T u ğ b a Y u rtsev ə r isə « h e y v a n la rm k o r bağu'- sağu> kimi (D L T - 2 0 0 5 , s.710) tə rc ü m ə etmişlər. Bəsim A ta i a y kən qild i» şəklində yazıian sözü a n l a m a d ı ğ u u bildirmiş, y az m a nüsxədə bir d ü z ə ltm ə o ld u ğ ıın u yazm ış , b u n a g ö rə də həm in sö z ü «keyin ycgin» (so n ra yeginən) kimi çevirməyi tə k ü f'e t m iş d ir ( D L T , III, s.9). Salih M ü tə llib o v d a bu fıkri dəstəkiəm işdir (T S D , 111 to m, bet 17). Seçkin Ərdi ilə S ə r a p T u ğ b a Yurtscvər bu cüm ləni « y o n d başın y u la rla p k ənki ye» kimi o x u m u ş və « a t m başım bişirib yemək istəyirsənsə əvvəlcə yuları, yəni cilovu m ö h k ə m tax ki, q a ç m a s m , so n r a ycyər.sən» şə klində tə rc ü m ə etm işlər (D L T -2 0 0 5 , s,707). U y ğ u r l a n n tə rc ü m əs i d ə b u n a yaxındır: « a tn ın q başnı n u x t a l a p ye. A tn m q başnı pişirip yem əkçi b o ls a n q , kaçmaslığı üçün əvvəi uni n u x l a l a p bağla, u n d a n uni y e g i n = a tm başını n o x t a l a y ı b ye, A tın başını bişi- rib ycmək istəsən q a ç m a m a s ı üçün əvvəlcə or III lo m, bet 10). Zö;b<ıycan R o s p u b lik a s ı P re z id e n tin ln Çinliiər bu m a d d ə d ə k i «yetiz» sözlərini «yatız» k i m j ^ n a ä t ı ^ y f i r ( D L T - Ç i s.7-8). O rijin a ld a ə ilə « J i y ə t i z » ola n bu sö4i^l? iz ,eJla,«^tiz )i i ye» (T T D , n, l l l c i l d , uq. 18 Mahmud Kaşğari Ä Y a ğ 1 z: yağız. Bu, qırmızı ilə qara arasm da bir rəngdir. Buna bən- zədilərək yer üzünə «jAi yağız yer» deyilir. Ä Y a ğ 1 z: yağız at = yağız at». Y a f u z: hər şeyin pisi, fənası; yavuz. Y u m 1 z '‘^; « J yumız ər = ətli-canlı, şişman adam . Y a m 1 z; qasığm iki tərəfi, sağrmm iç tərəfdən iki yanı; yanbız. Y a r 1 ş: yanş, at yanşı. ol at yarıştı = o, at yarışı ke- çirdi, a t yarışm da iştirak etdi». (j-ji Y a r 1 ş; iki adam arasm da m al bölüşdürm ə. Y a ğ 1 ş: islamiyyətdən öncə türklərin nəzir üçün, yaxud tanrıya yaxmlıq əldə etmək üçün bütlərə kəsdikləri qurban. Y a w a ş; « t ^ t Ä yawaş kişi = həlim adam , xoşxasiyət adam». Sakit, həlim heyvanlara da « o ^ yawaş» deyilir. Bu şeirdə də işlənmişdir: M-—j (jSjıla U jjf 0 .İ O J — i «K oldaş bilə yaraşğıl, K arşıp adm üdürm ə, Bək tut yawaş takağu, Süwlin yazm ədərmə». Y oldaş ilə yaraşginən, O na qarşı çıxma, başqasm ı seçmə, Bərk tut yavaş toyuğu, Ç öldə qırqovul aram a. Ç inlilə r m ə tn a ltı h a ş iy ə d ə b u s ö z ü n həm « y u m u z » , h ə m d ə «yum ız» şəklində o x u n a biləcəyi b a r ə d ə q e y d v e r m iş lə r ( D L T - Ç in , III cild, s.8). Divanü lüğat-it-türk 19 (Bir adam la yoldaş olsan, özünü ona yaraşdır, ona qarşı sayğılı ol, iş- lərində ona uyğunlaş, başqasmı ondan üstün tutm a, ebcə də əlindəki yavaş toyuğu bərk tut, əldən qaçırm a, çöldə qırqovul aram a). c A Y ü f ü ş'^: qohum larm bir-birinə paltar və mal ilə əl tutm ası. Bu çox vaxt gərdəyə girən gəlin üçün söylənir, çünki qohum - lar ona ehtiyac duyduğu m üxtəlif ərm əğanlar verirlər. Bu məsəldə də işlənmişdir: « jj4 yüfüşlüg kəlin küdhəgü'^ yafaş bulur = hədiyyəli, cehizli gəlinin əri yavaş oIar», (qohum larm verdiyi hədiyyələr sayəsində ce- hizi zəngin olan gəlinin əri də xoşxasiyyət olar, cehizə görə ona hörm ətlə yanaşar). Y u m u ş: iki və ikidən artıq adam arasm da elçilik. Bu sözdən alm araq mələyə yumışçı» dcyilir, çünki mələk ərəb dilindəki « na görə] «mələk» adm ı heç bilməzlər'^. Scçkin Ərdi ilə S ə r a p T .Y u r ts e v ə r b u sö zü «yöwüş» ( D L T -2 0 0 5 , s.706), u y ğ u rlar ( T T D , 111 tom , bet 13) və çinlilər isə «yüfüp> kim i ( (D L T -Ç in , IH cild, s. 9) ox u m u şlar. B.A taiay bu sözün y a z m a nüsxədo « ^ ' j S = k ö rə k ü » şəklində yazıldığmı. A n a d o l u d a işlənən « k ö rə k ə n » ( k ü rə k ə n ) s ö z ü n ü n b u r a d a n o ld u ğ u n u e h tim a l edir ( D L T - I H , s. 11). Salih M ütə llibov «m ələk» sö z ü n ü ərəbcə «məlik», yəni «şah» sözü ilə eyniləşdirərək «Y u m u ş» m a ddəsini belo vermişdir: «ikki va u n d a n o rtik kişi o r a s id a elçilik. Bu suz- d a n olib şoxni yum uşçi deyiş x a m m u m k i n . Ç u n k i şox m a n o s id a q i m a lik suzi a r a b ç a elçilik m a n o s id a q i əl-vukkə su z id an o lin q a n d ir . T urkiy k a b i la l a r m a lik ismini m u t l a k o b ilm ay d ilar= ik i və o n d a n artıq a d a m a r a s m d a elçilik. Bu söz dən a l m a r a q şaha yu- muşçı dem ək də m ü m k ü n d ü r . Ç ü n k i şah m ə n a s ın d a k ı m əlik sözü ərəbcə elçilik mə- n as ın d a k ı «əl-vukkə» s ö z ü n d ə n alınm ışdır. T ü r k boyları m ə lik ismini əsla bilməzlər» (T S D , 111 to m , bet 19). H a lb u k i b u r a d a m əlikdən (şah d a n ) deyil, m ə h z mələkd.ən bəhs edilir. Seçkin Ərdi ilə S ərap T u ğ b a Y u rtse v ə r d ə bizim dediklərim izi təsdiq edirlər (DLT-_2()05, S.710). U y ğ u rla r ın tərcüm əsi: «iki və d a h a çox a d a m a r a s m d a k ı elçilik. Bu söz dən a l ın a r a q fəriştəyə «yum uşçı» deyilir, ç ü n k i fəriştə m ə n a s ı n d a k ı mələk sözü ərəbcə elçilik m ə n a s ı n d a k ı «əl-vukkə» s ö z ü n d ə n alınmışdır. T ü r k l ə r m ə lək adını üm u - m ə n bilmirlər» ( T T D , III to m , bet 13). Ç inlilər b u m a d d ə d ə iki yerdə la lın əlifbası ilə «m ələk» sö z ü n ü işlətmişlər ( D L T - Ç in , III cild, s.9-10). 20 Mahmud Kaşğari Y e ın i ş: meyvə, yemiş. Həm tək, həm də cəm bildirir. Çox za- m an ağaclarm meyvəsinə deyilir. Y a 1 1 ğ: yuxu və yatılacaq yer. « 6 ^ (y* anı yatığm da tutğıl = onu yatağm da tut», (onu yatağm da yaxala). th Y 1 d h 1 ğ: pis qoxan hər şey. Y 1 d h 1 ğ o t: kaşğarca «üzərlik otu» dem əkdir. Uç və Barsğan dilb rin d ə əldrük»>*, oğuzca « ^ J j j i yüzəriik»dir. Y u d h u ğ: başqasm m günahı üzündən üzünə söz gələn adam. ^ anm q yudhuğı to k m d ı^ o n u n günahm m cə- zası toxundu», (başqasm m əməlinin cəzası ona toxundu). t-h Y u d h u ğ: söyüş m ənasm da uşaqlara deyibn bir söz. Bu, yudhut» sözü kimidir. Y a r a ğ: fürsət, im kan. Bu məsəldə də işbnm işdir: « ış yarağm da, sart asığm da=iş fürsətində, tacir karm - da», (işi öz yerində, taciri də öz xeyrində g ö rə rb r, yəni tacir bir işdə qazanc görsə, ən sevdiyi şeyini də satar). İA i Y 1 ş 1 ğ: qayışdan hörülm üş olan bağ, boyunduruq qayışı. Y a w u ğ: sehn yüksəkdən yuvarladığı qaya parçası. İnsan və ya heyvan bir təpə üstündə gedərkən ayağı i b toxunduğu qa- yalar yuvarlam b dərənin dibinə enir, bu n a « yawuğ» deyilir. (jŞj Y a k 1 ğ: yaxı. Şiş və ya şişə bənzər şeybrin üstünə sahnır, qoyulur, Y a 1 1 ğ: pipik. «c»^ ıj^ ta k u k yahğı = xoruz pipiyi» dem əkdir. Y a 1 1 ğ: at yah. «J^ yal» da deyilir. D oğru olanı «Jj yal»du'. Y o 1 u ği'^: fəda. Bu beytdə də işlənmişdir: Bu söz y a z m a və b a s m a n üsxə lərdə alludrk» şə k ü n d ə d ir ( D L T . III, s.l2 ). « D i v a n » m III cildinin 304-cü səhifəsin də isə « ə ld rü k » imlası ilədir. D o ğ r u s u d a b udur. S eçk in Ərdi ilə S ə ra p T u ğ b a Y u rtsev ə r b u sözü «yulu ğ» kimi ( D L T - 2 0 0 5 . s,709) o.xumuş. «rıdyə» kim i çevirmişlər, Salih M ü to ilib o v «yolu ğ» şə k lin d ə o x u m u ş , «fəda Divanü lüğat-it-türk 21 ISJ j j ) ^ j Ü J j j ' «M inq kişi yoluğı bolup özünqə, Bergələr özün anm q közünqə». M in b rb gənc adam qıyar özünə, Fəda edər canm ı onun gözünə. (M in lərb adam özünü onun üçün fəda edər, gözünü görərək canım verər). « j j ' öz» sözü bu beytdə ruh m ənasm dadır. Bu sö- zün xalq dilində hansı m ənada işbndiyini bildirmişdim^o. Y 1 1 1 ğ: ilıq. « soyuq arasm da qızdırılmış, isidilmiş olsa, b e b deyilir. Y a 1 1 ğ: yəhər qaşı, yəhərin ön və arxa qaşı. Bir-birindən ayırd et- mək üçün « ji; önqdünki yalığ» və « kidin- ki yalığ» deyihr. Y a n 1 ğ: qusm a. «(i-ıjj ol yanığ yandı = o qusdu, çox qusdu». Y a n 1 ğ: yanıma, qorxutm a, təhdid. «U«j ^ bəg yanığm da tüşmə = bəy qəzəbinə gəlmə». Başqası da bebdir. jiu Y a t u k: iki növ ipdən toxunan bir parça. Bunun ərişi yun, arğacı pambıqdır. Y a t u k: «>-^'-1 yatuk nənq = atılan, unudulan hər şey». J jj Y a t u k: tən b əb adam a yatuk kişi» dcyilir. Bəzi oğuzlar şəhərbrindən kənara çıxmır, m üharibə c tm irb r, ona görə də onlara «yatuk» deyilir, «tənbəllər və atılmışlar» dcmək- dir. o lm a q » kimi tə rc ü m ə ctmiş (TS D , III to m , bet 21), uyğurlar isə «yulu ğ» kimi o x u m u ş, « p ə d a = f ə d a » kimi m ə n a la n d ır m ış la r ( T T D , 111 to m , bet 15). (,'inlilər d ə «yuluğ» kimi v ermişlər ( D L T - Ç in , 111 cild, s,l I) M a h m u d K aşğari « D iv a n » m 1 c ildində (s. 80, Bəsim A ta l a y nəşri) b u söz h a q q m d a verdiyi iz a h a ta işarə edir. 22 Mahmud Kaşğari ıj^ (JJ:! C3J:İ C3J:! cXh! ( j j j J l SJ:! iJj^ Y a 1 1 k; yuxu və yatacaq yer. « u ^ anı yatıkm da tu ttı = onu yuxusunda, yatarkın tutdu, yatağnıda tutdu». Y a r u k: aydm lıq, parıltı, şüa. « ja S>i yaruk yer = aydmlıq yer», «uSüU uu yap yaruk nənq = parlaq nəsnə». Y a r u k: yarıq, yerdə, divarda, dağda, şüşədə və buna bənzər şey- lərdə olan yanq, çat. «jW (J‘Ji bu ayaknm q yarukı b a r = b u qabm yarığı, çatı var». Y a r 1 k: zirehə, qalxana verilən üm um i addır. B ir-birindən fərq- ləndirm ək üçün zirehə «cL« kübə yarık», dəm ir qalxana «ĞJi say yank» deyilir. Y o r 1 k: bəlağəth, dilavər. «cS d j i y o n k tıl = fəsih dil, aydm dil». Y o r 1 k: rəftar, xasiyyət. «% ^ anm q yorıkı nətək kişi bilə = onun xasiyyəti və xalqla rəftarı necədir». Y o r 1 k: axm a, yürüm ə. <^ji a t yonkı nətək = atm qaçışı necədir». Su və suya bənzər şeylərin axması da belədir. Y a r 1 k: iki çıxm tm m birləşdiyi yer, süm üklərin başı. Bu söz yarıldı nənq» cüm bsindəki «iS ^ji yanldı» sö- zündən almmışdır, «nəsnə yarıldı, açıldı» dem əkdir, necə ki, iki ayaqdan bir sağa, o biri sola doğru açılır. Y a z a k: otlaq. Y ağm a və toxsı dillərində. Y a z u k: boş buraxılmış. «^\ yazuk a t = boş buraxılm ış, ba- ğm dan açılmış at». H ər hansı bir şey bağm dan və ya bağ- landığı yerdən açılsa, yenə belə deyilir. Y a z o k: yazok ət = basdırm a». Payızda bəzi ədviyyatlar vurulm aqla qurudulan ətdir, eləcə saxlanır və yazda yeyi- lir. Bu, «ui S yaz ok ye» sözündən alm m ışdır, «ancaq yazda, b ah ard a ye» dem əkdir. Ç ünki yazbaşı heyvanlar Divanü lüğat-it-türk 23 arıq olur, basdırm a tədarükü görm üş adam isə yazda yax- şı ət yeyir. S j İ Y a z u k: günah, suç. Bu atalar sözündə də işlənmişdir: « (j>.UL jl-äjlj Cı5o ot tütünsüz bolmas, yigit yazuksuz bolm as = od tüstüsüz olmaz, igid günahsız olmaz». Gənc- lərdən biri hər hansı günah iş görsə, bu sözü söyləyərək üzr istəyir. Y a s 1 k: yay qabı, yay qıhfı, gədələc. D igər türklərin dilində. O ğuzlar və qıpçaqlar bu sözü bilmirlər. O nlar «ü'-^ja kurm an» deyirlər. Bu məsəldə də işlənmişdir: « j ^ W i i j j j o p rak yasıkdm tozluğ ya çıkar = köhnə gədə- ləcdən tozlu yay çıxar», (köhnə yay qabm dan tozlu yay çıxar). Bəzən m öhkəm yay elə əski qılıfdan çıxır. Bu, ərəblərin t i ^ l sözü^' kimidir. tiJj Y u 1 a k: kiçik-kiçik çoxlu su bulağı. B uradan ah n araq « ıSkSi yul- yulak» deyilir. B urada «Si yul» sözünə (»j j j — (jlsLj uS'jj( jlä ( j İ j «A kturur közüm yulak^^, Tüş kılur ördək, yuğak». G özüm dən bir çay axır, O rda qaz, ördək toplaşır. Ə r ə b b r i n s ö z ü n ü n tərcüməsi b e b d i r : «sısqa bir a d a m g ö r ü b on u həqir zənn ctm ə, bəlkə də o p a i t a n n a l t ı n d a asi bir a sian var». (D L T -2 0 0 5 , s.670). Bu bizdə işlənən «pa- paq altd a necə o ğ u lla r v a r və ya p a p a q a l td a nccə o ğ u lla r yatır» məsəlinin ckviva- lentidir. -- Bəsim A t a l a y b u n u n «yolak» ola biləcəyini y a z ır ( D L T - I I I , s, 17), a n c a q yanılır. O n a görə ki, s ö z ü n k ö k ü «yol» deyil, kiçik su m ənbəyi, bula q m ə n a s m a gələn «yul»dur. 24 Mahmud Kaşğari (D eyir ki, gözüm dən yaş çay kimi axır, bu çayda ördək və m üxtəlif su quşları toplaşır). Y o 1 a k: cığır, iz, q ırd a olan kiçik yol. Y o 1 a k: yolak barçm = yol-yol cizgisi olan ipək parça». Ü stündə cizgilər və zolaqlar olan hər şey üçün belə deyilir. Əsli [vav hərfı ilə] yolak»dır. Y i t ü k: itik, itən şey. Bu məsəldə də işlənmişdir: « ^-^4^ yitüklüg anası koyun açar = itik sahibinin anası axta- rılm aq üçün qoyun açar», (itik sahibi yoxlam aq üçün hət- ta öz anasm m qoynunu açdırar). Bu sözlə itik sahibinin öz itiyini hər yerdə axtarm aq haqqı olduğu vurğulanır. Y i t i k: iti, kəskin, bülövlənmiş, ovxarh. «»-^'^ yitik biçək = iti bıçaq». Q ıhnc və qıhnca bənzər ağzı iti olan hər şey be- lədir. Y e t i k: « J yetik ər = işində bacarıqh adam , çətin işləri ba- caran». Y ü r ə k: ürək, qəlb. yürəkhg = ürəkh, igid adam ». Y ö r ü k: təbir, yozm a. o - j j tüş yörügi = yuxu yozması». Y ö r ü k: sözün ax an , anlaşılması. J y ^ söz yörügi = sözün gedişi, axarı, anlaşılması». '-^1« Y i r ü k23: «jüw! yirük işlər=bakirə olm ayan qadın». ^ j j Y i r ü k24; «uSL:u l S ’ j İ yirük nənq = u zu nuna yanlm ış, gözəlliyi get- miş olan hər nəsnə». Y i r ü k: gədik, aşırım. '-^’Ji Y ü z ü k: üzük. (B arm ağa taxılan üzük). Bu söz anlaşılm ır. Bizcə, b a k i r ə o im a y a n , y aşlanınış q a d m d e ın ə k d ir .D ig ə r tərəfdən, bu söz əvvəiinə y q ə b u l etm iş «iri=yekə, b ö y ü k » s ö z ü n d ə n d ə ola bilər. O z a m a n «iri ə n d a m lı q a d ın » kimi t ə rc ü m ə edilm alidir. Digər n əşrlardə d ə «yirük» sö z ü açılmır. Çiniilər b u n u və ü s td ə k i sözü « y e r ü k » kimi o x u n ıu ş l a r ( D L T - Ç i n , III cild, s.l6 ). Divanü lüğat-it-türk 25 Y i z ə k: qoşunun öndə gedən bölüyü, öncül, avanqard. Y ə n i k: yüngül, xəfif. Y a s u 1: yastı. «£^ J ^ y a s u l tağ = yastı dağ». Yastı və əngin olan hər yerə « J ^ yasul» deyilir. JAi Y a ş 1 1: yaşıl. T ünd yaşıla « J ^ ^ yam yaşıl» deyilir. « maşıl» deməkdir. Y a d h 1 m: döşək, yayğı. «j»jj tülüg yadhım = tüklü yayğı, xa- lı». Bu söz türkcə deyildir. i»jj Y a r 1 m: bir şeyin yarısı, yarım . «y->jd almıla yarımı = alm anın yarısı». Başqası da belədir. Y a r 1 m: hər hansı bir şeyin ikiyə bölünm üş hissələrindən biri. «Lr*j:! butık yarım ı = budağm yansı». Bu sözün əsli «yarılmak» sözündəndir. ^ Y i ş i m: soyuqda dizlərə geyilən nəsnə, bir növ dizlik. Y 1 ğ 1 m: «cj'jjj ^ yığım to p ra k = yığılmış torpaq». ? m hərfı ö n hərfini əvəz etmişdir. (4) Y a 1 1 m: «Ua ^ y a h m kaya = dik, sıldırım qaya». Bu, sıldırım dağın ətəyidir. Bu a talar sözündə də işlənmişdir: « ^ ’J j ^ ^ ' wu İ j j»L təlim sözüg uksa bolmas, yalım kaya yıksa bolmas = çox söz anlaşılmaz, yalçm qaya yıxılmaz», (insan dağdan yalçm qayanı yıxa bilməz, eləcə də çox sözü anlaya bilməz). Bu, sözü uzatm am ası tövsiyə olunan ada- ma deyilir. (4i Y ə 1 i m: tük və tükə bənzər şeylər yapışdırılan yapışqan, tutğal. Balıq yapışqam na «(4i Jjd yaruk yəlim» deyilir. 26 Mahmud Kaşğari o - B a y I tünd qırmızı. Gəlincik çiçəyi rəngində olan hər hansı bir şey. Bu a talar sözündə də işJənmişdir; jl jS J j 2 cLuJj j *ta j) jS cLmlı jJİjj «K ılnu bilsə, kızıJ kedhər, Y aranu bilsə, yaşıl kedhər». Ö zünü sevdirməyi bacarsa, qırmızı geyər, Y arm m ağı bacarsa, yaşıl geyər. (Qadm gozəl göriinməyı, özünü sevdirməy, bacarsa. q.rm.z, geyinər, naz etməyı, yarmmağı bacarsa, yaşıl geyər). Bu rənglərlə kışı qadm ı daha çox sevər dem ək istəyir. Ä Y ə t ə n26; tax ta yay. O nunla ox atıhr. Ä Y s t ə n: lıəilac yay,, pambıg,, yunu atmaq üçün istifadə olunan yay. Y a r 1 n; kürək süm üyü, çiyin süm üyü. T ürklərin belə bir deyimi vardır; « j j k ü J.) u a i y ^n n bulğansa, el buJğanur = kürək süm üyü qarışsa, el qarışar»27. ^ ^ parça. Bu sözdən alm araq ^ jj yurun yuka^s^ deyiJir. Divanü lüğat-it-türk 27 «yipin» v» ,,yipki„„ sa^o bir , d s f e k e i ^ M I i r r ^ / y T " ^ ərəbcəsı d o ğ r u deyil ( D L T I II s ? ]) s«ı,h A/t-* i r u yaşıl» s o z u n ü n III tom , b e r 2 7 ) . s X Ə rdi i b İ L ^ ^ 8 0 , tə klif etd iy in d ə n bir a z fərali imla i b ^ Y u ıts e v ə r isə b u sözü Bəsim A ta l a y m ( T T D I II to m bet ^ (D L T -2 0 0 5 , s.685), uyğuH ar -f’ Seckin Ə rrli’iM Ç və ç m h lər ısə «yəpm » kımı o x u m u ş l a r ( D L T - Ç in , III cild s 17) « y a ta n q » ( D L T - 2 0 o T T 6 7 3 f kım ^ « y a ta n » , b u n d a n s m ıra k ı sö zü isə d» ç i „ l f a ( D L T - ç Y „ ^ I , S d T 25). ebcə verm işdir ( T S D , III to m bet 28) ' M u tə llıb o v həı ıkı sozu « y a t a n » ımlası ilə üAı Y a ş 1 n; şinışək. Türklərdə belə bir hikmətli söz var; « uSLi»ş ^ kim inq bilə kaş bolsa, yaşm yakm as = kimin üstündə qaş olsa, ona şimşək toxunm az». Qaş ləkəsiz, saf və ağ bir daşdır, üzüyə qoyulur. Ü züyün sahibinə şimşək- dən zərər gəlməz, çünki daşm təbiəti buna im kan vermir. Qaşı bir bezə sanyıb oda atsalar, nə bez, nə də daş yanar. Bu, smanm ışdır. Bir adam susadığı zam an qaşı ağzma qoysa, susuzluğu gedər. Y Yüklə Dostları ilə paylaş:
|