M a h m u d k a ş ğ a r I n I n çəkdiyi və «Divanü lüğat-it-türk»ə


səhifə8/29
tarix25.03.2017
ölçüsü
#12338
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   29

katäk  nu..
■ 
'■'
K l ' R l   ' K  
k o n i k  
■ ■ S ı n i t l ı ' s   h ı - l l o w s   / ii, m / m i,   , . , ı m / . ' i v   , ı f / u , ; , / . ■ ! , / 1"  
0  
k o r u k
K   U Z K  
k ü z t i k  
l l l   ^  l o ı l ı n .   " t i l f   k   n , - ) t t c \ l   t l l r e . n l b   ■  , ı /   y u y i i !   . d - n n n ı   . İ . j l j . ı  

i
İ
j
  ’ >  i   I 
k i j z u k
,  t l u '   ı ı p p c r   w . ı  
,J.,A /.Ü (  .  o r   , ı r l u T .  
0
b v   w h i f h   t l u '   ı ı p p ı ’ r  w . ı r p   i s   s e p . ı r ^ ı t c d   f n . ı ı ı   t h e   l ı j w . ’ r . "  
A l s , ,   i ı . r   , , n c   \ v h , ,   w , . . ı v c s ' n n , ' .   . , . 1. 
ı M
K A 7 . I K  
k 'a z i k  
■■ F c v c r   a n d   c l . i l l s  

, ı /
/
i m
'
i i i
'
i
.“
i
 
.
1
/ / . » '   f J ' v : ı , / »   /■ııı:.,m  / ■ / m   . / ,  
:S,AH1| 
k a z ı k
K . A Z I K  
sarİ7 
k ä z t k  
" | . ı u r K İ İ c c   ; ' y , ı r , ı , ^ , j ) i
K A / . I K  
k a x i C  
' ' A   t u r n "   i n   w , , r k  
ı i ı ı   n J n ' l u ı   f ı   I   ' . 1111.11  .  T l ı , ı .   : :   , S , A M K   K A - ^ .I  ı  K l   ı 
■■  K  
k a z ı s
K A L   1 ) I Y   s a i ' ı i j   k a z ı t j i n   k i ı l d i   ‘ ■ ' ı ' ı . ı ı r   t u r n   h . ı ş   c ı . ı ı ı c . "  
I '
IIAİ^^IK 
k a z ı ı ;  
■ ■ Q) t ı r , ı ^ c  
ı n r ' . ) : , "  
::  D  
V  ' Y 
i s T A '   S  A N  K '  K  A / I K   K  Al < A^ K_   b u   i s U - . a n a
U i w   k a r o k  
■ y . . u   iu . . im   I i . i \ < -   ı . . ı ı r a ( ! . , -   i n   t h ı s   n ı . . t t c r , "  
I t s   n , c . . n ı ı ı ı ;   ı s   t l . c   n r - .'.  
n   1  " ' ' ■ » " '
I  ,. 
' h :
  küJl’ä k   '■ L ,,c k   ıır   t ı ı i t   ,Jİ  lıa ır   : . ı /   ,; ıı.- - : .ı‘.ı 
■ '.ıv ı  ' 
.1
  '  ' 
m.,.'.i^
l / , ' , A K  
k i , s i k   " P ı c c c , , , , ; ■
, ........C t h ı , . , .  
:: 
|;YU  K ASAK 
I ' I A K K   b ır   ka>.,k  o i r n a k

•  .1  l . ı .   ı.j  ’ ■ 
(.1

.  .1  . . . .  
• 
k . lH l^ ,

k3wi(^ 
w i l l ı   t l i f   r h i ı ı  
" ( '.ırril.ı^'«-  . >1  t l u ı i " " ' <  
'
I " . v I : M H V : i   k ü w ü k   m Ü J l  " \ - i r  
J . İ Y I I   . I I '  
  (  ı . ; ı l   . İ I   ı l .   -  I 
'*
)'«7

İ A ' .   h . ı h ,
 
III 
İ M . , r . ’ ..........I
■' 
y   ■  l . - . ı ı . "   .1  I . '   '  .  '  ' l n .   .  . I ' . I ' .   ı
İngilis dilinə tərcüm ə.  III cild.  299-cu səhifə.

98
M ahm ud Kaşğari
«D ivanü lü ğ at-it-tü rk » .  III cild.  Əskər  E qeubayın qazax dilinə tərcüm əsi.
Divanü lüğat-it-türk
M.  KmtKcıı>ıılo\)T opirni  coj;tep  KİTiıObi
k e m e
KEME;  Koui,  KcmıcvPbiM. 
)KbipAa 6bi.fiaH aen   Ke.nrcn:
ki 
,1
  j y   ^  j  j) 
1
;>T.S^
r :-
' y

I
jÄ)  ^ j j f   AJ
99
299
KEME
NEME
K e n e  
(urup j o r u r  
ercJiın 
J (a ra   K,bizbil 
bəri Kərdym 
K a tb te ja n b i 
K,ura Kərdym 
K q j a  
Koryp  baK,u aedbi:
Kene mypyn uopbip epdäı,
Kapa Kbi3biA 6əpi 
KəpdyM ,
Kambie uaıibi 
K,ypa  KopdyM,
K a ü a   K opyıı  6aK,y aedbi
  -
K eu iK e 
mypbin yıcopmap 
ediM,
K a p a   K,bl3bUl  ö o p i 
KOpdİM,
Kammbt 
sıcaüdbi  K,ypım   KopdİM,
Kueauı 
K,apan, 
sıcomaea 
aK,mbt».
(K
ciukc
  Tvptın  TYH  >KaMbi.nbin  xopTap 
ca
İ
m
; 
Kapa  Kbi3biJi  6epi.ficpfli 
kgpä
İ
m
,  TereyipİHAİ  6e- 
pİK cajtaFbiHabi aTyFaiiaidbin/ıaJWbiM; 6epi.nep 
M eui 
6aüKan 6
h
İ
kkc
 cajiAbi,  xorapbi  xoTara  Taprrbi...)
KEME:  K cxe.  Kap6bi3, 
khhp
,  co.n  CHJiKTbi 
H Ə p ce- 
jıep ^ıi  T a c y r a   n a ü jıa jıa H b iJia T b iH   3 c m 6 İji  K a n ;  K c 6 e - 
xe.
HEME;  Heujc?  «KaHiııa?»  MaFbiHacbin.uaFbi  co3.
• 
• 
• 
•"
N
cmc
 
j a r m a K  
bcrdiu:  Mewc
Q azax dilinə tərcüm ə.  299-cu səhifə.

100
M ahm ud Kasğgri
«D ivanü lüğat-it-türk». III cild.  Syao C uninin Ç in dilinə tərcüm əsi.
Divanü lüğat-it-türk
101
1 6^   

4  a P ' '  
O y  

0   ^
y a lv a d i 
i$  ^
 
yalvad'i
T  o 
1   o 
İ5İ t   tSİ Ö

yalqad i'  ”  -  isl 
^
0 
_  0 - ' 
0  ,  O-'
yalvar  —  yalvanıak)  „
0 ? 
0 » 0 > ' 0 ’
y o rg ə d i 
t İ   o 
J '  
ol  azak ın


"
yergədi 
.fjip J  

Ä  .'¥1  -'f 
"6 
o  
^  t  
t i  İH
 -  
it  #
ij{, 
yergər  —  yergəmək) 
CD  „

® 



0  0 

y i p l a d i  
uraqut
yüzin  y i plad i' 
A, 
^   ( .h 
^  - t ) 

(
yiplar  —  yiplamak)  o
y a t l a d i  
Ife.^/İr," 
fT 
3İ 

yatqi
yatlad i  gJ  ijrj?  ^   T  İİ T İW İ^İ i?!  t   ?ı' jfe t  

o
y a t l a d i  
i k i ^ f W ı ' . k ^  
i f l ' I :  

J ' '   « '
ani  yatladi 
jıt^  ^ 
Pfi  A  T  (
yat l ar  —
yatlamak)  ^
y i p l a d i  
-^ iİ X -Ä o  
or  yipladi
K
 t  
t k
  T

ep  ö: 
-T 
.Jı 
W
 i¥ 


-
X
 


p ia

-
®  
-&  - f
  t'!'- 

Ü  t  w  
İ^) 
'M
 
•• 
^   ’ ■
  fr;  i\;  „ 
II1 
t t   >y
  ii'.
' İ i \ ’f-
  • • y o r g o m ə k ”  „
2^)9
Çin dilinə tərcüm ə.  299-cu səhifə.

102
M ahmud Kaşğari
V
İ i l i l p S l ; '  
:  t  ^
*

’'  ' 
' ı   > 
V V V   ‘ 
'■

>

 
.-, 

'■  -İVVİ'C"''
\f  ! 
s  ^ 

t, U  ^  ı'  ‘
İ4  H-V'’. ’ 
** 
'.■  ' 
‘'(  .
'<{ff'>/,! 
,■ 
'I 
Ä  • 
1
'
‘İ T   ' 
^
'  V;.;g

'1
"; 
e J lj.u a *  w j b / j j
' W
' : k
s ı s
« D iv an ü  lüğat-it-türk».  H üseyn  D üzgünün fars dilinə tərcüməsi.
Divanü lüğat-it-türk
103
Y'\^
oUI
c .
o'
,c~^^ 
-“V.W
I I - w jl  öJu3İ  "ijıiaJ 
^
  <Ü^^LöJSj
y6'
İ f ^ y
Ijş -J M  
L i
T ünlə  b ilə  ku ç ə lim  
Ycunar sın v ın   k e ç ə lim  
T a n ju q   sııw ın  içəlim  
Yuw ğa y a ğ ı  u w u h u n
‘^'■^  '
ls
^- 
rvj-^ı_r“p b 
oLjI  ^ Uj] *io
^ 5 J   i '   5 
L&<
l
^
:dSİ>l
ş (jl
') 5 
,jk-j3    l^  S}[; 

3
• ( ^  k) ?
o l  ew g ə  harclı 
KJiiJ!■bä.rd\
• 
C<_Ajt 
'yo 
^
^
^
 ‘5^ 'CS^
.[hanr-  b a rm a q  
-''^,y)
o ly a n ç u q  
:bürdi(^a;^
5  j ı ^   j : S   [>\j  !>yy  ^  
: ^ _  a ğ zı  h ü r d i
jlİ,L  ^y.y 
a5* 
y t 
.{bürər=  b ü r m ə k  '•S\Jy^  -'jl^)  .c
.^1 
:^j-ijuyıpar  b u rd ı  ^j:ıyJ}i-^_  :burdı
yiü  jj
. ü   ■'o-^ 
b u rd ı 
.aijj?
-  r-..- - fy   -----: -r' ı--.  - r
.Iburar-  b u rm a q   'jU^' -  jl_^)
ə r  y u q a r u   tu rd ı 
j/:turdı  ^ i ' y
tum an  turdı  ıj-j\-j' j L ^ '  ,c ^ \> y
'^^\~^'y 
~*y^) .A 
 
.Jljj jjjj dj)
.(turur-  turrnaq
-“V./! '
.[bıçar-  bıçm aq  •jU>j 
m ən   y ıp a r  
j i  :saçtını
j

^cıçtıuı
j;!ş_o 
Lf..^Wİ  I; 
‘j'  -Lr^ ‘^'''''■' 
s a ç a r - 
- ‘_,bn__ij) 
^
.[saçmaq 
5 /Ç(i;  (jTO^ j/:sıçdı
Sj\^ 
[sıçar-  sıç m a q   •jU J^ -■;U.j) 
.c~-l
,syj> 
ə r  q a çd ı 
;/:qaçdı
- ) ü ^ )   , C ^ I  
J ; l ^  
;!;3
.[qaçar-  qaçm aq  jU iİ 
o l rnəni qoçdı 
^
 j/-.qoçdı  j J i J
•jLoi^ -j'-^) 
b Lr° ‘j'  -
0
^
.[qoçar-  qoçrnacj 
a y  k ü n   ke çti 
j ^ ' ^ / ; k e ç t i
) /
.J _ ^  

ol-J>  5  ;3;
.o -o lj f   Ljl 
3I ə r   .VMIV  keçti 
ə r  k e ç d i 
'J ,
c
- ^ \  
j j  
jy^.,

 Jİ—

.--ujA5” S
j
—O  —,M
.[keçər-  keçmək 
. o l ^  
sü   k ö ç ti 
:köçti
— ;L_>t5")  .C.—.aJİ 
y - ^ J ’
 -C,—
.[köçər-  kö çm ək  •u5'UM'
.Jl_)L^_^ 
«
0
»  ■!—; 
ıS'ı\^^—^ ' f
  (_?!/
:j!  JÜ ,;La 
yP-uJ
P   = 
«\—j»  i-9j>
 
J5L.J
Ç” «
2^»  ^
q= « J »   eS;> 
J C
ke^^LİÄ  ui^vÇ -; J$L;
F ars dilinə tərcüm ə.  299-cu səhifə.

104
Mahmud Kaşğari
« D iv a n ü   lüğat-it-türk».  Seçkin  Ərdi  və  Sərap  T u ğ b a  Y urtsevərin  tü rk   dilinə
tərcüm əsi.
Divanü lüğat-it-türk
105
k e d ir d i
teçüıgcn,
l’u cı  ol tclım 
kcçürgcn:
  Bu beceriWİ 
ve işinde azimli  İDİr  adəmdır. 
Aym   anlanM  veren  bir 
bajka  ifadc  de  cwürgcıı  lewürgen’dir.
Ju  dönlükte  de  kullanılır,
(Olmüş bir adamın erdemlerini sayıyor)
Savaş alanında düşman ateşini söndüren oydu 
Onlann ordulannı dağıtandı bizzat 
Karariı bir eylem adamıydı ancak 
Kaderin ölümcül oku onu yere yıkb
yagı öan  oçürgen 
töydun anı  köçürgcn 
ıjlar ücüp 
keçürgen 
lcğdi oqı öldürü 
keçürtti.
fceçiiriti:  O, onasuyu  llwşk.T bir şc)n dc  olabiliıi  geçirtti.  Bclli  bir  m esele,  çö- 
lulmesi  için  başka  birine  havale  ed ilm esin i  anlaım ak  için  de  bu  sözcük  kuUanı- 
lır.
kcçııi'tür,  keçürtmck.
ked (ked).  Bir  şeyi  betim lerk en  vurgulam a  ya  da  abartma  am acıyla  kullanılan  bir 
ilgeç.
kcd at:
  Ne iyi at; 
ke^  neng:
  Ne iyi şey. 
kedgirdi.
01
 
kedgirdi:
  At ileri atıldı, kaçmaya çalıştı. 
keJğirer,  kedgirmck. 
kedriın.
kdıim et:
  Derisi sıynlmış et. 
kedük.  Keçeden  yapılm ış  başhk.  bkz.  keyük.
kedük.  Tüyle  sü slen m iş  başhk.  Keçe  başhğa  b enzed igi  için  b öylc  adlandn'ilmıştu'. 
kedüklük  (k e d ü k lü g ). 
kcdaklük  kidiz:
  Yağmurtuk  yapmak  için  hazırlanan k e ç e .  Bu  keçenin  sahibine  kcdüklüg 
denir.
ledgü.  Hcr  türlü  g iyilecek   şey. 
kedildi.
011 
kedildi:
  Giysi  [başk.ı bir 
şcy
 dc ol.ıbılırl giyildi.
Iıi’dlür.  kedilmek. 
kedindi.
Iiı'dindi tön:
  Sık sık giyilen giysi. 
kedirdi.
ıil (|öyug 
kcıjirdi:  O,
 koyunun derisini yüzdü ve eti şeriüer halinde kesü. 
iicdiVcr,  İJt'ciirmel;.
299
T ürk dilinə son tərcüm ə. 299-cu səhifə.

106
M ahmud Kaşğari
DÖRD HƏRFLİLƏR BÖLMƏSİ
H Ə R  N ÖV HƏRƏKƏSİ İLƏ O R TA SI 
S Ü K U N L U  
FƏ ’LƏ LD İ BABI
JjJi Y e 1 p i r d i:  «ts tij yel yelpirdi  = k ü b k  əsdi».
Y e 1 p i r d i: 
J  ər yelpirdi  =  adam  cin vurm uş  kimi  sağa-
sola devikdi,  baxmdı».
Y  e  1  p  i  r  d  i; 
^
 kəpək  yelpirdi  =  kəpək  nəmləndi,  su
çəkdi».  Torpağa  çisək düşsə,  yenə b e b  deyilir.
Y  e  1  p 
1
  r  d  i: 
yağm ur  yelpirdi  -   yağış  yeri islatdı»,
(uSUj^ -JjA j  yelpirər -  yelpirmək). 
t^ J j^  Y a p  t  u  r d  ı;  «c
5
J j ^  
JSJ 
J( 
ol  an q ar kap u ğ  yapturdı  =  o  ona 
qapı düzəltdirdi».
Y a p t u r d ı ;   «i
5
J j ^   j»lj jiKJl 
J l  
ol  an q ar  tam   yapturdı  =  o  ona 
divar hördürdü».
Y  a  p  t  u  r  d  ı: 
uSUii  jiüi  j( 
q
I  an q ar  əkmək  yapturdı  =  o
ona çörək yapdırdı»,  (jL ^ j^  -
jjjjj
 y ap tu ru r -  yapturm ak).
Y  a  11  u  r d  ı:  «(j^J^ 
t-SLİj 
jiül 
J( 
ol  an q ar  töşək yatturdı  =  o  ona
döşək  sərdirdi».  Sərilən  hər  şey  üçün  belə  deyilir,  (  -jj% 
(j'-»jjj yatturur-yatturm ak).  Əsli  «
lj
Jj^jj yadhturdı»dır,  as- 
similyasiya baş vermişdir.
Divanü lüğat-it-türk
107
Y  a  t  t  u  r  d  ı:  «i»jjy 
jSJ)  cy>  mən  an q ar  süsin  yatturdum   =
mən  onun  qoşununu  yaydırdım,  ayırdım».  Başqası  da 
bebdir.
H jjj Y 
o 1
1
  u  r  d  u  m;  «(»jj^  ^
  ji^ '  C>» mən  an q ar  bitik  yotturdum   =
mən  ona  yazı  sildirdim».  Əsli  «(»jjjjj  yodhturdum »dur. 
Hər  hansı  bir  şey  izi  yox  olana  qədər  sildirilsə,  yenə  beb  
deyilir,  (ijh J^ -Cy^jJk yottururm ən -  yotturm ak). 
j ^ J ^ Y  
i t t ü  r  d  i;  «ıs^J^ 
J^* 
ər  anqar  yarm akm   yittürdi  =
adam   onun  pulunun  itməsinə  səbəb  oldu».  Başqası  da  be- 
bdir,  (‘-S'^Jij . j j u  yittü rü r -  yittürmək). 
tsJj^ Y  i 
1 1
  ü  r  d  i;  bir  adam a  bir  şeyi  boğçada  və  boğçaya  bənzər  bir 
şeydə  saxlatm aq  üçün  də  b e b   deyilir.  Əsli 
yadh-
turdum »dur,  assimilasiya baş vermişdir‘^‘*.
Y  a  r  t  u  r  d  ı;  « ji 
Jf  ol  anqa  yığaç  yarturdı  =  o  ona
ağac  yardırdı».  Başqası  da  bebdir, 
-j> Ji  yarturur
-yarturm ak).
j ^ J j i   Y  e  r  t  ü  r d  i;  « j ^ J j i  
o
H
h
 j ^ '   J(  ol  anqar  butık  yertürdi  =  o  ona 
budaq  yardırdı»,  (  <-SL
4
j j j j  - j j j ^  yertürür -  yertürmək). 
(S^JJi  Y  a z t u r d ı ;   « j^ J J i 
J ^ i   Jf  ol  anqar  tügün  yazturdı  =  o
ona düyün açdırdı». 
j^J>Ji Y  a  z  t  u  r  d  ı;  «jiJ>Ji 
J(  ol  anı  okta  yazturdı  =  o  onu  ox
atm aqda  yanıltdı».  A dam   sözdə yanıltsa,  yenə  b e b  deyilir, 
(
-jjjJd  yazturur -  yazturm ak).
(j-iJJi  Y  ü  z  t  ü  r d  i;  « j'^JJi  j ^  j^ü'  J(  ol  anqar  koy  yüztürdi  =  o  ona 
qoyun  soydurdu,  qoyunun  dərisini  üzdürdü».  Başqası  da 
bebdir.
Bu  ifado  iki  bənd  y u x a n d a k ı  maddoyo aiddir,  sə hvən  b u r a d a   vcrilmişdir.

______________________ _______ ________________ Mahmud Kaşğari
tsJjjJj Y  ü  z  t  ü  r  d  i:  «t^J
j j
J
j
 
Jf  ol  anı  suw da  yüztürdi  =  o  onu
suda üzdürdü», ('-SLäJjJj -j j j J j   y ü ztü rü r -  yüztürm ək). 
tsJjj*j Y  a  ğ  t  u  r  d  ı: 
( jJ J i tənqri  yağm ur  yağturdı  =  ta n n
yağış  yağdırdı».  Başqa  şey  yağdırsa,  yenə  bu  söz  işlənir,
- j j ^  yağturur -  yağturm ak).
1
  ğ  t  u  r  d  ı:  «csJjj*j 
jX:i  j!  ol  a n q ar  tarığ  yığturdı  -  o  ona
buğda  yığdırdı».  Başqası  da  belədir.  A dam a  yeməyi  və  ya 
başqa  şeyi  qadağan  etm ək  də  belədir,  ((jU jjij 
yjğ.
tu ru r -  yığturm ak).
Jjjij Y i  ğ t  ü  r d  i;  «iS^J^ ıJüU 
J ( 
ol  kadaşınqa  nənq  yiğtürdi  = 
o, qohum -qardaşm a bir şey verm əklə yaxşılıq  etdi,  onların 
könlünü xoş etdi»,  (<^Ujjİj .J J k j  yiğtürür -  yiğtürmək)^^. 
csJ
j j
İ
j
 

u
 
w
 

u
 
r  d  ı: 
«csJ
j j
İ
j
 
Jf 
oI  topık  yuw turdı  =  o,  to p u   yuvar-
latdı».  Y uvarlanan  hər  şey  üçün  bu  söz  işlənir,  (  - J J ^  
J ^ J ^  yuw turur -  yuw turm ak). 
j ^ J ^  Y  a  k  t  u  r d  ı: 
 
J f  
ol  başka yakığ yakturdı  =  o,  ya-
raya yaxı saldırdı». 
iS'^J^ Y a k t u r d ı :   «l? J j ^  
<-Süi  j( ol  anm q  əwinqə  ot  yakturdı
—0
  onun evinə od  vurdurdu»,  ((jU jjL . jjjL  yak tu ru r—yak- 
turm ak).  Bir adam  bir şeyə to x u n an d a d a belə deyilir.
Y  u  k  t u r d  ı:  « c jJ j^  j U  
uSüI 
J (  
ol  anm q  tonınqa yıpar yuk-
turdı  =  o  onun  paltarm a  m üşk,  ətir  vurdurdu»,  (  - J J ^  
j U j İ İ  yu k tu ru r -  yukturm ak).
■^5  Y az m a  yə  basm a  nüsxələrdə  sö z ü n   k ö k ü n d ə   («yiğ-»)  ğ  i b   verilən  və  «yiğtürdi- 
y iğ tü r ü r -y iğ tü rm ə k »   şəklində  olan  bu  s ö z b r   yanlış  yazılm ış  olm alıdır.  «ı-SUjjij» 
m əsdəri  d ə   b u n a   d ə l a b t   edir.  D o ğ r u s u   «yig-»  k ö k ü   i b   « y ig tü rd i-y ig tü rü r -y ig tü rm ə k »  
o la ca q .  B u n d a n   əvvəl  « y ığ tu r m a k »   fe'li  verilmişdir,  m ə n a c a   b u n d a n   fərqlidir,  həmin 
fe  lın  qalın  saitli  «yığ-»  k ö k ü n ə   q arşı  bu  ı n a d d ə n in   incə  saitli  «yig-»  k ö k ü   d ay a n - 
m alıdır.
Divanü lüğat-it-türk
109
^jjSSj Y 
1
  k  t  u  r  d  ı: 
(J'  ‘-5^*  J*  ol  anmq  əwin  yıkturdı  =  o  onun
evini  yıxdırdı».  Başqası d a  belədir,  (j j
^  yıkturur -  
yıkturm ak).
j j k j  Y  i  g  t  ü  r d  i:  «  ts J j ^  jŞ'ji 
J^ ta r ətük  adhakığ  yigtürdi=dar 
ayaqqabı  ayağı  incitdi», 
-
j j
^   yigtürür  -   yigtür-
mək).
ts 
jjj
L Y  a  1  t  u  r d  ı:  «ts Jjİ^ 
tüpi  otuğ yalturdı  =  külək  odu  alov-
landırdı», ( t j ^ j ^  -JJ^, yalturur -  yalturm ak).
t^ jJ İ  Y  o  1  t  u  r  d  ı:  « ts J j^  
Jf  ol  bulunuğ  yolturdı  =  o,  əsirə  fıdyə 
pulu  ödətdirdi».
t^jjili Y  o 
1
  t  u  r  d  ı:  «csJj^ (y j& ^  Jf  ol  takağunı  yolturdı  =  o,  toyuğu 
yoldurdu».  T ükü  olan  və  yolunan  hər  şey  üçün  bu  söz 
işlədilir.
^ i j ^ i   Y  o  1  t  u  r  d  ı:  « ıiJ j^  
Jf  ol  kulm   yolturdı  =  o,  quluna  icazə 
verdi  ki,  qul  özünü  pulla  satm   alsın»,  (
- J J ^   yoltu- 
ru r -  yolturm ak).
^
s
^ J A Y   ü  m  t  ü  r  d  i:  «tsJjİ"  OJj^ 
J^  ol  anınq  közin  yüm türdi  =  o 
onun  gözünü yum durdu»,  (<-SUji
4
 - j j ^  y üm türür -  yüm- 
türm ək).
i^jja^ Y a p ç u r d ı :   «(iJjWi ^   '^f  J^  ol  okka  yük'^^  yapçurdı  =  o,  oxa 
quş  tükü  yapışdırdı».  Bu sözü  w ilə  «< ^Jj^y aw çu rd ı»  ki- 
mi deyənlər də var,  ((j'^jWi -J J n i yapçurur -  yapçurm ak).
Bəsim  A ta la y ın   qeydi:  « Y a z m a   və  b a s m a   n ü s x ə b r d ə   «yük»  şəklində  keçən  bu  söz 
«y ü n q »   olm a lıdır.  « Y ü n q »   eyni  z a m a n d a   u y ğ u r  dilində  «quş  b lə y i»   d em ək d ir»   ( D L T . 
III,  S.97).  Salilı  M ü tə llib o v   bu  fikirlə  r a z ıla ş m a y a ra q   «yük»  sö zünüıı  elə  «quş  tükü» 
o ld u ğ u n u   yazır  (TSEX  III  tom ,  107).  Bizcə,  özbə k  alimi  haqlıdır.  Elə  bu  cildin  (izündə 
«Y ü k sək »   m a d d ə s i n d ə   M a h ın u d   Kaşğari  yazır;  «yüks.ək  ta ğ = y ü k s ə k   dağ.  h ü n d ü r  
d ağ».  Hər  h ansı  bir  şey  h ü n d ü r ,   yüksək  və  u zu n   olsa,  o n a  «yüksək»  deyilir.  Bu,  q u ş 
tü k ü   nıənasına  g ə b n   «y ü k »   sözündən  alınm ışdır.  çünki  o n u n   təbiətində  yüksə lm ək 
vardır»,  Seçkin  Ərdi  i b   S ə r a p  T .Y u rtse v ə r  bu  sözü  «yüg»  (D L T -2005.  s.
6 6 l ).  uyğurlar 
«yəiim»  ( T T D .  
111 
to m ,  bet  135),  çinlilər  «yük»  o x u m u ş l a r   ( D L T - Ç in ,  
111 
ciid,  s.94).

110
M ahm ud Kaşğari
Y  u  n  ç 
1
  r  d  ı; 
J   ər  ışı  yunçırdı  =  adam ın  işi  pis-
bşdi», 
yunçırar -  yunçırraak).
Y  e  1 d  i  r  d  i'^^;  «6i yel  yeldirdi  =  yel  əsdi»,  (‘-SUjjL - J
j
ŞL
yeldürür -  yeldürmək). 
u  m  d  a  r  d  ı;  «t
Yüklə

Dostları ilə paylaş:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   29




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin