M a h m u d k a ş ğ a r I n I n çəkdiyi və «Divanü lüğat-it-türk»ə


səhifə29/29
tarix25.03.2017
ölçüsü
#12338
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   29

I  lor  lu'n 
lıorokosi 
ilo  io'or;tn  l'ı;ıbı............................................................... 52
Bu  b;ıbın  m ;ıl\i  o h ı n l a n ..........................................................................................^4
1 lor  iKU'  horokosi  ilo  J ^   fo’lolol  b;ı!n...............................................................   '
Buııuıı  b;ış(_ı;ı  bir  U(ivü.............................................................................................55
A llı  horflilər  b ö l m a s i ................................................................................................56
İQavd;ı |..........................................................................................................................56
B A Ş D A   H Ə R F İ - İ L I . Ə T L İ   1  E ’L L Ə R   K İ T A B I   .........................................57
İki  h ə r f l i b r   b ö lm ə s i..................................................................................................58
Bu  b a b m   başc|a  bir 
ik

v ü
........................................................................................64

Üç hərflilər bölm əsi........................................................................................ 65
Ortası  hərəkəli 
fə’əldi  b ab ı................................................................65
Bu babın m üzaəf olanları.............................................................................. 76
Bunun  başqa  bir növü....................................................................................78
Sonu hərfı-illətli  olanlar.................................................................................79
[Qayda].............................................................................................................. 82
D örd hərflilər bölm əsi.................................................................................. 106
Hər növ hərəkəsi ilə ortası sükunlu 
fə’ləldi  b a b ı ....................... 106
Bu babm   başqa bir növü.............................................................................. 111
Bu  babm   başqa bir növü..............................................................................117
Q ayda.............................................................................................................. 119
Beş hərflilər bölm əsi..................................................................................... 122
tsikÄi fə’əl’əldi b ab ı.......................................................................................122
Bu  babm  altı hərfliləri...................................................................................124
Ü Ç  H Ə R F L İL Ə R  K İT A B I........................................................................ 126
İki hərflilər bölm əsi.......................................................................................127
Bu babm  misal olanları................................................................................ 127
Ortası  sükunlu 
fe’l,  fə’l,  fu ’l babı.......................................... 128
Bu babm  matvi o la n la rı...............................................................................144
Bu babm  misal  olanları.................................................................................145
j  vavlı sözlərin əvvəli və sonu hərəkəh  olan 
fə’əl babı................. 147
Sonu hərfı-illətli  olan sö zlə r........................................................................ 158
Bu babm  misal olan baş tərəfı  hərfı-ilbtli sözləri.................................... 158
Bu  babm   başqa bir növü.............................................................................. 160
Q ay d a............................................................................................................... 160
J ^ f ə ’əl  kökündən yaranan  jv a v h  s ö z b r.................................................. 161
Bu babm  o rtad a    y hərfı olan sö z b ri....................................................... 163
Bu babm  matvi  olanları................................................................................ 167
Bu babm   başqa bir növü.............................................................................. 167
[Q ayd a]............................................................................................................167
Ziyadəli  sö zb r bölm əsi.................................................................................168
J c lifə ’əl  babı................................................................................................... 168
J ^ f ə ’al  babı....................................................................................................168
H ər növ hərəkəsi ib  
fə’Ii  babı......................................................... 169
H ər növ hərəkəsi ib  
fə’alu  babı............................................................170
Bu babm   misal  olanları................................................................................. 170
uül*ifə’lan  babı................................................................................................ 171
Hər növ hərəkəsi  ib  JM fəy ’əI  babı........................................................171
H ər növ hərəkəsi  ib  
fə’alil  babı............................................................172
Bu  babm  misal  olanı...................................................................................... 173
Beş h ə rflib r bölm əsi...................................................................................... 174
H ər növ hərəkəsi  ib  
fə’əb l  babı........................................................... 174
394 
Mahmud Kaşğari
O rtası  sükunlu  o lan lar..................................................................................174
Bu babm   başqa  bir növü.............................................................................. 175
Bu  babm  altı  h ərflib ri...................................................................................175
M Ə N Q U S F E ’LLƏ R  K İT A B I................................................................. 176
İki h ərflib r bölməsi.......................................................................................177
Bu  babm  misal olanları................................................................................ 181
[Q ayd a]...........................................................................................................181
Ü ç hərflilər bölməsi...................................................................................... 182
H ər növ hərəkəsi ib   ti- ı^ f ə ’əldi babı......................................................... 182
Bu  babm  mənqus  olanları............................................................................ 186
[Q ayda]...........................................................................................................186
D örd hərflibr bölm əsi................................................................................187
H ər növ hərəkəsi  ib   t^ - i^ f ə ’ləldi babı......................................................187
Bu  babm   başqa bir növü..............................................................................190
Əsil  kökdən yaranan  fe’l b r .........................................................................191
[Q ay d a]........................................................................................................... 191
Bu babm   başqa  bir növü..............................................................................192
Bu  babm  misal o la n la n ................................................................................ 195
Bu  babm  altı  hərfli sö z b ri............................................................................196
[Q ay d a]........................................................................................................... 196
Ü Ç  H Ə R F L İ İSİM L Ə R D Ə N  D Ü Z Ə L D İL M İŞ
D Ö R D L Ü L Ə R  K İT A B I............................................................................ 198
[İki h ərflib r b ö lm əsi]................................................................................... 199
[Q ay d a]........................................................................................................... 201
Bu  babm  misal o lanları............................................................................... 205
[Üç h ərflib r b ö lm ə si]...................................................................................206
H ər növ  hərəkə ib  ortası  hərəkəli
(>a i 
4 J»i  fa’əi,  fə’ul,  fə’il  b ab ı.............................................................. 206
[D örd hərflibr bö  m ə si].............................................................................. 223
Hər növ  hərəkəsi  'b  Jp ^  fa’il  babı..............................................................223
Hər növ  hərəkəsi  ib  J ^   fə’al  babı.............................................................224
Hər növ  hərəkəsi  ib  
fə’la  babı............................................................ 224
Hər növ  hərəkəsi  ib   J ^   fə’lal  babı.......................................................... 225
Beş h ərflib r b ö lm ə si.....................................................................................227
Bu  babm  altı  h ərflib ri.................................................................................
22~<
^ j i ä f ə ’ubli  babı............................................................................................228
fə’əllal  babı............................................................................................ 228
p Ö R D H Ə R F L İ  F E ’LLƏ R K İT A B I..................................................... 229
İki hərflib r b ö lm ə si..................................................................................... 230
Bu  babm  başqa  bir növü............................................................................. 232
Bunun  digər bir növ ü...................................................................................232
Bunun  fərqli  bir növ ü .................................................................................. 234
Divanü lüğat-it-türk
___________________________ 
395

39()
Mahmud Kaşğan
[ Q a y d a ] ..... .......................................... ................................................................. 234
Üç  h ə f r l ib r   b ö lm ə s i........................................................................................... 235
O rtası  hər  növ  hərəko  ilə  hərəkəii 
fə'əldi  b a b ı ................................ 235
iia n u n   başqa  bir  n ö v ü ........................................... ...........................................251
D ö r d   hərfliİər  b ö lm ə s i.......................................................................................252
O rlası  sükunİLi.  h ə r  növ h ə rə k ə   ilə  hərəkəli 
fə'ləldi  b a b ı ........... 252
Bu  b a b m   misal  o l a n l a n .........................................................................................271
Bu  b a b ın   m ən q u s  o l a n la rı................................................................................... 277
Q a y d a ......................................................................................................................277
H ə r   n ö v   hərəkəsi  ilə  fə'aladi,  fə ’uiadı,
fə'iladi 
j
V
j
Ü 
b a b ı .....................................................................284
Bu  b a b m   misal  o la n la rı........................................................................................ 288
Bu  b a b m   m ənqus  o i a n l a n ....................................................................................289
[ Q a y d a ] .................................................................................................................. 289
Beş  hərflilər b ö l m ə s i ..........................................................................................291
t
  əyn  hərfm in  hər  n ö v  h ə rə k ə   ilə
hərəkəli  o ldu ğu  ^ i J ^ f ə ’əl’adi b a b ı ...............................................................291
Bu  b a b m   misal  o l a n l a n .....................................................................................299
Q a y d a ...................................................................................................................... 301
Beş  hərflilər b ö l m ə s i ..........................................................................................305
H ə r  n ö v   hərəkəsi  ilə 
fə ’ləl’ədi b a b ı ...................................................305
Bu  b a b m   b a şq a   bir n ö v ü ...................................................................................306
Ğ Ü N N Ə L İ  İ S İ M L Ə R  K İ T A B I ....................................................................308
İki hərflilər b ö lm ə s i............................................................................................ 309
Bu  b a b m   misal  o l a n l a r ı ..................................................................................... 314
(Ü ç  h ərflilər b ö l m ə s i ] ........................................................................................315
H ər  nö v  hərəkəsi  ilə 
ıjü  ^  fə ’əl,  fə’ul,  fə’il  b a b ı ...............................315
Bu  b a b m   m ü z a ə f o l a n l a n ................................................................................. 318
r3örd  hərllilər........................................................................................................ 319
Bu  b a b m   m atvi  o l a n l a n .................................................................................... 320
S o n u   ğünnəli  o l a n l a r .......................................................................................... 320
Bu  b a b m   misal  o l a n l a r ı .................................................................................... 322
2   nç-lı  ğ ü nnəlilor................................................................................................. 323
Bu  b a b m   misal  o l a n l a r ı ..................................................................................... 324
D ö rd   h ə r n i l ə r ........................................................................................................ 325
Bu  b a b m   misal  o l a n ı ...........................................................................................325
fo’al  b a b ı .........................................................................................................325
Bu  b a b m   nusal  o l a n l a r ı ..................................................................................... 326
H ə r  növ  hərəkəsi  ilə (jfJ*ifə’li  b a b ı .................................................................. 326
fə'alu  b a b ı..................................................................................................... 329
Bu  bab ın  misal  o l a n l a r ı ..................................................................................... 329
D ö r d   hərflilər b ö l m ə s i ............................. 
.......... 330
Divanü lüğat-it-türk
3‘)7
Hər  növ  hərəkəsi 
ilə  fə'ləl.  rə'əl  b a b ı.................................................... ^30
Bu  babm   misal  oUmlan................................................................................ 332
Bu  babm   ğünnəliləri....................................................................................
Bu  babın  mənqus  olan ı................................................................................ 334
Bu  babm     nçı-h  ğünnəlisi...........................................................................334
fə’lolu  babı.............................................................................................. 334
Bu  babm   beş  hərlliləri.................................................................................. 335
H ər  növ  hərəkəsi  i l ə j ^ ^   fə’ənlal  babı.....................................................335
Axırı  ğünnəli  sö /lər........................................................................................^35
Bu  babm   misa!  olanı.....................................................................................335
Bu  babın  başqa  bir  növü............................................................................. 336
Bu  babm   allı  hərniləri...................................................................................v36
[Q a y d a]...........................................................................................................336
Ğ Ü N N Ə L İ  F E ’LLƏR K İT A B I............................................................... 337
Iki hərflilər bölməsi.......................................................................................338
Bu  babm   misal  olanı.....................................................................................339
Ü ç hərflilər bölməsi...................................................................................... 340
H ər növ hərəkəsi  ilə 
t'ə'əldi  babı..................................................... 340
M ü /a ə f babı................................................................................................... 343
D örd  hərflilər................................................................................................. 343
Bu  babm   ləlil'növü...................................................................................... 344
D ö rd  hərflilər bölməsi.................................................................................. 345
H ər növ  hərəkəsi 
ilə 
fə'ləldi  babı....................................................345
Bu  babm  başqa  bir  növü..............................................................................347
H ər  növ  hərəkəsi 
ilə 
fə’ladi  babı....................................................348
Bu  babın  misal  o la n la n ................................................................................ 350
H ər  növ  hərəkəsi 
ilə 
fəiladi  babı....................................................350
Bu  babm  bcş  hərniləri...................................................................................353
Bu  babm  dörd  hərlliləri................................................................................354
D örd  hərtlilərin  m ü /a ə ll.............................................................................. 356
İK İ S Ü K U N L U N U N  Y AN-YANA
G Ə L D İY İ  SÖZLƏR  K İT A B I.................................................................... V57
Kətəbə.............................................................................................................. 3N6
K ətəbə-kolofon...............................................................................................386
Biblioqrafiya................................................................................................... 387

398
Mahmud Kaşğari
R a m i z   Ə S K Ə R
1954-cü  ildə  Amasiya  rayonunun  Qara- 
çanta  kəndində ziyalı ailəsində doğulmuşdur.
Orta  məktəbi  qızıl  medalla  başa  vurduqdan 
sonra  1978-ci  ildə  M.V.Lomonosov  adına  Mos- 
kva  Dövlət  Universitetinin  jurnalistika  fakültəsini 
bitirmişdir.
1978-83-cü  iilərdə  «Azərbaycanın  səsi» 
radiosunda  redaktor işləmişdir.
1983-84-cü  illərdə  yeddi  dildə  nəşr olunan 
«Azərbaycan  bu  gün»  jurnalının  baş  redaktoru 
olmuşdur.
1984-91-ci  illərdə  kiril,  latın  və  ərəb  əlifba- 
lan  ilə  çıxan  və  Azərbaycanda  ilk  milli-demo- 
kratik  mətbuat  orqanı  olan  «Odlar  yurdu»

qəzetinin  baş  redaktoru  vəzifəsində çalışmışdır. 
j  
1991-93-cü  illərdə  «Hürriyet»  qəzetinin
I  
(İstanbul)  və  Ulusiararası  Basın  Ajansının 
(Ankara)  Qafqaz  və  Orta  Asiya  ölkələri  üzrə 
xüsusi  müxbiri,  1993-97-ci  illərdə  «Yeni  Forum»  jurnalının  (Ankara)  Azərbaycan 
təmsilçisi olmuşdur.
1993-94-cü  illərdə Xarici Turizm  Şurasının  mətbuat idarəsinin  rəisi  işləmişdir.
1994-96-cı  illərdə  «XXI əsr»  qəzetinin baş  redaktoru  olmuşdur.
1992-97-ci  illərdə Azərbaycan Jurnalistlər Bidiyinin  (AJB)  katibi  olmuşdur.
1997-ci  ildən  AJB-nin  baş  katibidir.  Jurnalistika  sahəsində  «Qızıl  qələm»,
«Həsən  bəy Zərdabi»,  «Humay»,  Türkiyənin  «Yeni  Orxon»  və  Küveytin  «İslama 
xidmət»  mükafatlanna  layiq  görülmüşdür.  Beynəlxalq  Mətbuat  institutunun 
(Vyana),  Beynəlxalq  Jurnalistlər  Birlikləri  Konfederasiyası  (iVloskva)  idarə  heyəti- 
nin,  Avrasiya  Jurnalistlər  Konfederasiyası  (Anlidarə  heyətinin  üzvüdür. 
Dəfələrlə ABŞ,  Almaniya,  Rusiya,  Türkiyə,  Balkan,  Qafqaz,  Orta Asiya,  Çin  və  ərəb 
ölkələrində  Azərbaycanı  təmsil  etmişdir.  Azərbaycanda  və  xaricdə  çap  olunmuş 
min beş yüzdən  artıq  məqalənin  müəllifidir
Filologiya  elmləri  namizədidir.  «Qutadğu  Bilig»  əsəri  üzrə  müdafiə etmişdir.
Azərbaycan Milli  Elmlər Akademiyası  Folklor institutunun  böyük elmi  işçisidir.
Bakı  Dövlət  Universitetinin  filologiya  və  jurnalistika  fakültələrində  «Türk  mə- 
dəniyyət  tarixi»,  «Türk  yazıiı  abidələri»,  «Kitabi-Dədə  Qorqud»,  «Qutadğu  Bilig», 
«Divanü  lüğat-it-türk»  fənləri  üzrə  dərs  deyir,  Tarixə,  filologiyaya  və  jurnalistikaya 
dair  bir  sıra  elmi  əsərlər  və  kitablar  («İqlimdən  iqlimə,  təqvimdən  təqvimə».  Bakı, 
İşıq,  1987;  «Qutadğu  Bilig»,  Bakı,  Elm,  2003,  320 səh.  və s.) yazmışdır.
Yusif  Balasağunlunun  «Qutadğu  Bilik-xoşbəxtliyə  aparan  elm»,  Faruq  Sümə- 
rin  «Oğuzlar»,  Bahəddin  Ögəlin  «Türk  mifologiyası»,  Erik  Fixteliusun  «Jurnalistika- 
nın on  qızıl qaydası»  və digər kitabları  ana  dilimizə çevirmişdir.
Evlidir,  Leyla və Ayla  adlı  iki qızı,  Atilla adlı  bir oğlu  var.
Azərbaycan,  rus,  türk,  alman və  erməni  dillərini  bilir.
Divanü lüğat-it-türk
399
M ah m u d   al-K ashgari.  C om pendium  o f  the Turkic D ialects 
(D iw a n   L ugat at-Turk).  İn 4   Parts,  P art III.
B aku,  “ O zan” ,  2006,  400 p.
Edited and Translation with 
İntroduction and İndices by 
Dr. Ramiz ASKER
Edited by 
Prof.Dr. Tofik HAJİYEV 
C.Member of National Academy 
of Sciences of Azerbaijan,
Honorary Member 
of Turkish Languages Society
Reviewed  by 
Prof Dr. Nizami JAFAROV 
C.Member of National Academy 
of Sciences of Azerbaijan
Advised  by 
Prof Dr. Hüseyn İSMAİLOV 
Prof Dr. Mamedali KIPÇAK 
P ro f Dr. Azizkhan TANRIVERDİ
M a x M y ii  K a u ır a p c K H H . /I,H B aH y j ı y r a r  
h t - t k ) p k  
(C jio e a p b  
TIO pK C K H X   H 3 b IK 0 B ). 

4-X 
T O M a X ,  TOM 
III. 
B aK y , 
« 0 3 a H » , 
2006, 400 
C T p .
IlepeB ejı 
h
 
n04r0T0BHJi  k  ne'iarH  
PaMH3 A C K E P
HayMHbiH  pejıaKTop;
Mjı.-Kopp. 
HAH  A iep öaiiiiiK an a, 
noMCTHbm 
M Jie ıı 
T yp eu K oro JİHHrBHCTHMecKoro  O öınecT B a, 
3acJiy5Keııııı.iH  /lejiTCJib 
ı ı a y K H ,  
npo(j)eccop  To(|)hk 
rA/I,!>KMEB
PeneırjeıiT;
MJi.-Kopp. 
HA H  AjepöaiijıvK aııa, 
npo(j)eccop  HniaMH  /I X A O A P O B
K oııcyjıı.raırr: 
npo(J)eccop  r y c e ü ıı  MCIVIAMJIOB 
npo(})eccop  MaMejıaJiH  K b lH M A K  
npo(|)eccop  A iH jxaıı  T A H P b lB E P /I,M

Mahmud  KAŞĞARİ.  ^DİVANÜ  LÜĞAT-İT-TüRK».
DÖRD  CİLDDƏ.  !1!  CİLD.
Bakı,  «07an»,  2006,  400  səh.
Tərcümə  edən  və 
nəşrə  hazır!ayan;
Ramiz  8 S K Ə R
4(1!) 
M dhnnul Ka^ğari
Elmi  redaktor.
AMEA-^nın  rnüxbir  üzvij, 
rürŞc  Di!  Q ıjrunHjnun  fəxri  ü 'v i^  
əm əkdar elm   xadirn^ 
fiıoiogiya  elrnləri  doktoru, 
p ro fe sso r Tofiq  hlA C lY E V
Rəyçi:
A M E A -nın  rrıüxbir  üzvü, 
filo log iya  elnıləri  doktoru, 
p ro fe sso r  Nizam i  CƏFƏF?.0^/
Məsləhətçiiər:
pro fe sso r  Hüseyn  İS M A Y ILO V  
p rofessor  M əm m ədəii  Q lP Ç A Q  
pro fe sso r  Ə zizxan  TANF^IVERDI
N ə ş r iy y a tn ı  d ire k to rn :  A s if  f'^U S r;:.'^/İL  I 
T e x n ik i  r e d a k lo r   v ə   d i^ a y n e r-  At!İi;-ı 
K o rre k tü r:  l.e y la
Ç a p a   ir n z a la n ıııış d !i:  11  s e n ty a b r   20''K3-(;i  li. 
F o rn ıa t:  7 0 x 1 0 0 ,  1/16,
F iz ik i  ç a p   v ə rə q i: 
2
^:>.
S ifa riş   Np  11.  T ira j:  1 (}()()  n i'ıs x ə . 
O ıy n ıə ti 
r T i ı ı q a v ı l ə  
ilə.
« D e lta   q ru p »   M M C - n in   rn ə tb ə ə s in d ə   tıa z ır 
d ia p o z itiv lə r d ə n   is tifa d ə   o lu n n ıa q la  
o fs e t  ü s u lu   ilə   ç a p   e d iltn iş d ir .
B a k ı  ş ə tı.,  H .Z ə r d a b i  kı.jç.,  3 9  '

Xəritədaki  coğrafı m əkanları,  şshər, m sntəqə, ölkə  va  boy  a d la n n ı, eləcə də  digər 
işarələri  nömrələyərək  cədvəl  hahna  saldıq, tanınm aları  üçün  bəzi  şəhər  və ölkələrin 
müasir  adlarını  da  göstərdik  (R.Ə.).
Cənub
1
Çaparka: Yaponiya
37
Kaşan
73
Çənd
2
Cafu:  Yava
38
Xocənd
74
Mankışlak
3
Ələvilər şəhəri
39
Səmərqənd
75
Rus
4
Çox türk yaşayan bölgə
40
Balasağun
76
Sakallbə: slavyanlar
5
Beşbalık
41
Barsğan
77
Vrənk: Firəng
6
Çanbahk
42
Kümi Talas
78
Iməmç
7
Katun sini
43
tki oküz
79
Bəçənək
8
Uyğur ölkəsi
44
Yafmç
80
Xəzərlərin  Dərbəndi
9
Kovo
45
NəzU
81
Abisgün: Xəzər dənizi
10
Sülmi
46
Tıraz: Talas
82
Təbəristan
U
Daşlı-^umlu, susuz yer
47
Ispicab: Çimkənd
83
Xarəzm
12
Maçin: Tavğaç
48
Şaş: Daşkənd
84
Deyləm
13
Kuşan
49
Oğuzlarm ölkəsi
85
Səhra
14
Yəcuc-məcuc  ölkəsi
50
Qaraçuq dağı
86
Səhra
15
Səddi-Zülqərneyn
51
Qıpçaqların məskəni
87
Ceyhun: Amu-Dərya
16
Səhra
52
M acar və oğuz bÖlgəsi
88
Sistan
17
Adəmin ayaq izi
53
Tatar bozqın
89
Kirman
18
Sərəndib: Seylon
54
tlaçay ı
90
Fars
19
Sərəndib dağı
55
Başğırt bozqın
91
Xorasan
20
Hind ölkəsi
56
Basmıl bozqırı
92
Azərabadqan: Azərbaycan
21
Seyhun: Sır-Dərya
57
Bulğar
93
Bərbər ölkəsi
22
Sind ölkəsi
58
Yəmək bozqın
94
Z at ölkəsi:Ç ad
23
Qəznə
59
Ö tfikaı
95
Həbəş ölkəsi: Efiopiya
24
Kəşmir
60
Ərtiş çayu Irtış
%
Xuzistan
25
Şançu
61
K aylann məskəni
97
Yəmən
26
Kuça
62
Çomullann məskəni
98
Iraqeyn: ərəb və əcəm Iraqı
27
Barman
63
Yamar çayı
99
Kürd ölkəsi
28

64
Qadınlar şəhəri
100
Şam:  Dəməşq
29
Koçnqkar başı
65
Səhra
101
Zənci  ölkəsi: Zənzibar
30
Cürcan
66
Nəsnaslar yaşayan yer
102
Hicaz
31
Xotən
67
Vəhşi heyvanlar bölgəsi
103
Misir
32
Yarkənd
68
Yaşayışsız soyuq iqlim
104
tskəndəriyyə
33
Kaşğar
69
Suvar
105
Kırvan ölkəsi və başqaları
34
Ozçənd
70
Qıpçaqlarm məskənləri
106
Yaşayış olmayan isti iqlim
35
Sovnak
71
Ətil çayı: Volqa
107
Məğrib torpaqları və Əndəlis
36
Fərqanə
72
Qıpçaqların bir qolu

Yüklə


Dostları ilə paylaş:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   29




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin