M a h m u d k a ş ğ a r I n I n çəkdiyi və «Divanü lüğat-it-türk»ə
( - J - ^ j L a L u J u y a ğ s a r ■- y a ğ s a m a k ) . ^
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- «tiLlljc( \Sİ\
|
( - J - ^ j L a L u J u y a ğ s a r ■- y a ğ s a m a k ) . ^ Y a ğ s I d ı: «-S^^ y a ğ sıd ı n ən q-'’*' = a d a m kərə yağm da- d m ı aidı». Bu m ə sə ld ə d ə işlənm işdir: « o - W - ^ yak rı yağı y a ğ sım a s = piy yağm ycrini v c r m ə /. o n u ə v ə / Bosim A la la y m n kınK o. b u r a d a q cy n -d o q ,q l,k va,-. O.obcnsnıo baxm..q bunu j\ oryaüs,d,» ş n k lin d o d ü /o ltm .ık , n ü m k ü n d ü , - IDI. 1.111. s..^06). Uyguılaı bu baı-.ido qcyd vcrmiş. j ' or yağs,dı - a d a m yağ,n d ad ,n , d a d d ,» şokl,n,n d o g ru o ld u ğ u n u yaz,ıı,!jlar ( T T I ) . III to ,n . bcl 41 S). 274 Mahmud Kaşğari edə bilməz». yağsır - yağsımak). Bu sözün osli «t^J'-*-»iyağsadı»dır. y u w s a d ı; J ol topık yuwsadı = o, top yuvarJat- maq istədi». Başqası da belədir, yuwsar - yuwsamak). t^jLuüj Y a w s a d ı; « J( ol m an q a ta w ar yawsadı=o, malla mənim könlüm ü almaq istədi», (jLaLuİj - j L u İ j yaw- sar-yawsamak). jLuiL Y 1 k s a d ı; « t s J l ^ J( o J tam yıksadı^o, divar yıxmaq istədi». Başqası da belədir, (JULA j - j L u İ yıksar-yıksamak). Y ü k s ə d i: « ^ ' - : yüksədi nənq = nəsnə yüksəldi, uzandı», (uSL>L^ -j'—^ yüksər - yüksəmək). tjjLİLOj Y u m ş a d ı; «tiüü ^ j Lİ^ yumşadı nənq = nəsnə yumşaldı», (JULİ4J-jLiuu yumşar - yumşamak). <^jliL Y a 1 ğ a d ı: «LäJliİ! J U ayak yalğadı = qab ya]adı». Başqası da belədir, ((jL>liL -jUL yalğar - yalğamak). Bu atalar sözün- də də işlənmişdir: « j j ^ ! <^1^1 yakadakı yal- ğağah əligdəki ıçğınur = yaxadakı, yaxaya tökülən yemək yalanırkən əldəki boşqab düşər, qarm a heç nə getməz». Bu söz bir şeyə tamah edərək əhndəkini xərcləyən adam a əvvəlcə əhndəkini qoruması və tam ah d an vaz keçməsi, uzaqlaşınası üçün söylənir. ^jlİL Y a 1 w a d ı: j( ər yağ yalwadı = ad am yağ yaladı». Başqası da belədir. Bu söz əvvəlkindən çox işlənir, ( -jlİL jULiL yalwar - yalwamak). Y ö 1 g ə d i: «t5-i^jj üsij( Jf q I adhakın yörgədi = o, ayağını sandı». Başqası da belədir. Hər hansı bir şey sarmsa, yenə belə deyihr, ( l İL> j I£ j ^ - j '^ j j yörgər - yörgəmək). Divanü lüğat-it-türk 215 (^jüU Y 1 p 1 a d ı: O jji urağut yüzin yıpladı = qadın ü/.ünə epilyasiya etdi», ( Y a t I a d ı: «LJ-^^tr?^^yatçı yatladı = şaman yada daşı ilə əfsun elədi», (şaman yada daşı ilə yağış yağdırmaq üçün əfsun elədi). Y a 1 1 a d ı: Jİ ol anı yatladı = o onu yad saydı». ( - j ^ j L a ! ^ yatlar - yatlamak). Y 1 p 1 a d ı: «t5->^ J ər yıpladı = adam ip üstündə kəndirbazhq elədi», ( -jiL^ yıplar - yıplamak). LS-iVjj Y 1 d h 1 a d ı: «t5JVjj jLu Jf ol yıpar yıdhladı = o, müşk iylədi». Başqası da belədir, (jUVjj-jVjj yıdhlar - yıdhlamak). csjVjj Y a r 1 a d ı: «c5JVjj LSJJjj J( qI anınq yüzinqə yarladı=o onun üzünə tüpürdü», ( -jVjj yarlar-yarlamak). lsJVjj Y 1 r 1 a d ı; «ls-^Vjj J ər yırladı = adam melodiya qoşdu, şərqi oxudu», ((jUVjj-jVjj yırlar - yırlamak). ujj^iLiu Y a ş 1 a d ı: «l5'^İ*-^ at yaşladı = at yaş, göy ot ycdi». Başqası da belədir. Əsli yaşladı»dır. Başqa sözlərdə oldu- ğu kimi burada da sürət naminə ' əlif düşmüşdür, ( - j ^ yaşlar - yaşlamak). Y a ğ 1 a d ı^™; « ı j £ ^ ər koğuş yağladı = adam qayış yağ- ladı». Başqası da belədir, ( Əsli I' əhf ilə] yağladı»dır, (burada da sürət nami- nə ' əlif hərfi düşmüşdür]. -7" S a ü h M ü lə lii b o v söz sırasını p o z m u ş. bu fc’ldon başlayaratı «yükl,-ıdi» rc'lin.'i q.'idor ola n söziəri «ycln,xii» ınaddosin don s o n r a vcnnişdir. Unsim A talay , H üscyn D ü /g ü n . u y g u r noşrind,T və Scçkin Ərdi ilə S ə r a p T u ğ b a Yıırlscvər nəşrində isə s ö / sınısı cynidir. B ü lü n n ə ş rlə r d ə ınisal «ər k o ğ u ş yağladı» . uyğur nəşrin də isə «ol k o ğ u ş yağladı» şəklind.ədir ( T T D . III to m, bct 422). Tc.xniki səlıvə bən/əyir. 276 Mahmud Kaşğari Y () ğ I a d ı; « l 5 - ^ J' ol ölüggə yoğladı = o, ölüyə ehsan verdi», Bu. türklərin adətidir, ( yoğl ar - yoğla- mak). Y I ğ 1 a d ı; « ls - İ ^ oğlan yığladı = uşaq ağladı». Başqası da belədir. Bu şeirdə də işlənmişdir: jj 2 xj j L^İ j j licjä ^ j i «Yəlkin bolup bardukı Könqiüm an q ar bağlayu, Kaldım ərinç kadğuka Işrnı udhu yığlayu». Yolçu olub yürüdü, Könlüm o na bağladnn, Qayğı məni bürüdü, Hey dahnca ağladnn. (Sevgilim yolçu olub səfərə getdi, mən isə könlümü ona bağlamışdım, o, səfərə çıxalı məni qayğı-kədər bürüdü. eşimin dahnca durm adan ağlayıram). ( J U ^ . ^ yığlar-yığlamak)^?'. Y ü k 1 ə d i; «^5-^^^ ^ J( ol təvəygə yük yüklədi =o, də- vəyə yük yüklədi». Başqası da belədir, (>-SU!iSo .jüLsÇ yük- lər - yükləmək). Y i k 1 ə d i; «ts J( ol yerig yiklədi = o, yeri tapdadı». Bu söz uill ohfi «iklədi» variantıdn-, (<-SUül 5 o . j ! ^ yiklər - yikləmək)-^^, Y a m 1 a d ı; ö^l j( oI əwin yamladı = o. evini süpürdü», ( j u ^ - J ^ yamlar - yaınlamak). Sözün müzarc vo mnsd.^rini b i/ qo y d ııq . U yğuıiar bu n u «yiglndi-yiglor-yiglnmok» kimi vcrmişlor ( T T D . III to m . bet 424). Divanü lüğat-it-türk 111 lS ^ '^ Y i m I ə d i; « c s J ^ J' ol manqa yimlədi = o mənə him-cim elədi, işarə verdi». (l^UÜ^ yimlər - yimləmək). Osli «imlədi»dir. Y a ş n a d ı; yaşın yaşnadı = şimşək parladı». Tas. ləyən, ayna kimi şeylərin parlaması da bu sö/.lə ifadə olu- nur, ((jl^'-i^ yaşnar - yaşnamak). Y e 1 n ə d i; « c j bi yelnədi = qısrağın döşü südlə doldu. ye- linlədi». Döl vaxtı heyvanlarm məməsinin südlə dolması üçün də belə deyilir, (v^UUL.jUL yelnər - yelnəmək). BU B A BIN M Ə N Q U S O L A N L A R I B u y b a d ı; «LS-JLyj ıjA;' J* ol ışığ buybadı = o, işi üzüstü buraxdı, səhlənkarhq etdi», buybar - buybamak). S a y p a d ı; «csJW:f^ uJJ^ J ol tavann saypadı = o, mahnı israf etdi, sağa-sola xərclədi», ( sanduvaç sayradı = bülbül ötdü». ts J lj ^ S a y r a d ı; «t5-s'j:^ J ər təlim sayradı = adam çox sarsaq- ladı». Bu iki söz zidd mənalı sözdür. ( (j'-^'j^“ - j ' ^ sayrar -sayram ak). t5j!5Lj Y a y 1 a d ı; « i S - ^ J or tağda yayladı = adam dağda yay- ladı», ( J ' - « ^ - j ^ yaylar yaylamak). Qayda; Bu bölmənin əmr şəkli dörd hərllidir. Ona görə bölməyə d()id hərlli dedik. «'ji^ ət toğra=ət doğra» və «'j&f əwgə oğra = evə uğra» cümləlorindəki « ' j * j toğra» və «'j^( oğra» sö/Iəri 278 Mahmud Kaşğari kimi. Söyləyən adam istəsə «(Jplj*J toğrağıl = doğraginən» və oğrağıl = uğraginən» deyə bibr. Əmri-qaibdə toğrasLin=doğrasm» və o ğ rasun^uğra- sm» deyilir. İnkar halmda əmr şəkli üzərinə m və ' əlif [-ma/mə şəkilçisi] əlavə edilərək toğram a=doğra- ma» və «Ujc.( o ğ ram a= uğram a» deyilir. İn karm qaibində isə toğram asun = doğram asm » və oğram asun=uğram asm » deyirlər. İşin gələcək zam anda görüləcəyi bidirilmək istəndikdə əm r şəklinə qa- Im ahəngli və £, ğ-h sözlərdə ^-f-ı-ül+ts [yəni -ğay], incə ahəngh və ^ ke-h sözlərdə isə ı-S-ı-ı-iJl+^ [yəni -gəy/kəy] şəkilçisi qoşulur. Məsələn; «<> mən ət toğra- ğay mən=mən ət doğrayacağam», «t> csl^'j^f j ^ l > mən anqar oğrağay mən = mən ona uğrayacağam». Bu və digər bölmələrdəki fe’hərin hamısı bu qaydaya tabedir. Ərəb di- hndə sözlərin əvvəhnə artırılan hərflərlə, yəni müzare və sual ədatları ilə, istiqbal bildirən s hərfı ilə, kəsmə əhfləri ilə, j vav bağlayığısı ilə və b una bənzər digər vasi- tələrlə bəzi mənalar yaradıhr. Türk dihndə isə söz dəyişmədən sağlam şəkildə qahr, bəzi mənalar bildirmək üçün qoşulan hərflər, gördüyüm üz kimi, sözün sonuna əlavə edihr. Ərəbcə ziyadə qıhnan hərfiər sözlərin ortasma artn'ihr. Məsələn: 0 ^ ^ ‘j ? ^ sözlərində oldu- ğu kimi. Türkcədə isə söz tamlığmı, bütünlüyünü saxlayır, şəkilçilər sonra əlavə olunur. Müzarenm inkar şəkhni yaratmaq üçün inkar hərfmdən sonra [yəni - ma/mə-dən sonra] bir s artu'ihr. «l>“L«' j! ol ət toğ- Divanü lüğat-it-türk 279 ramas = o. ət doğramaz» və J( ol sanqa oğra- mas = o sənə uğramaz» kimi. İnkarm qaib şəklində [yəni III şəxs təkdə] « ü >-''-«' j » j J' ol ət loğra- masun», « Cəm hahna gəlincə, bunun qaydasmı vermişdik. Bu, qıpçaq və oğu/- larda əmr şəklinin təki üzərinə gənizdən gələn bir ^ nq hərfi artınlmasıdn-. « ^ ' j * j ‘j ' ət toğranq = ət doğraym», «tiLlljc( \Sİ\ əfgs oğranq=evə uğraym» kimi. Doğru olan qayda budur. Digər türklər bu şəkli, yəni gənizdən gələn nq hərfı ilə yaranan şəkh yaşh və hörməth şəxslorə söyləyirlər. Onlarm, yəni digər türklərin cəmdə «jV toğranqlar», «jV Lİüljti oğranqlar» deməsi səhv sayılmn-. Belə olmasaydı, digər türklərdə iki cəmlik formasmm varlığmı izah etmək mümkün olmazdı. Oğuzlarla qıpçaq- lar birinci üsulu işlədirlər, onlarm söyləyişi qaydaya uy- ğundur. Bu bölmənin failini yaratm aq üçün əmr şəklinin sonuna ğuçı/güçi şə- kilçiləri qoşulur. Məsələn: «c?^>'ji^ ət toğra+ğuçi = ət doğrayıcı», «c^^>'j^* '^^əfgə oğra+ğuçı=evə uğrayıcı» ki- mi. Lakin oğuzlar, qıpçaqlar, onlara uyan köçərilər və su- varlar bu m ənada «cr?“'J'ji^ toğra+daçı», oğra +daçı» deyirlər. İşi davamh görən fail üçün «ü'^'ji^ toğra+ğan», « ü '^ 'j^ ' oğra+ğan» deyilir ki, «daima doğrayan», «daima uğrayan» dcmək- dir. Bu bölmənin arzu şəkli üçün bu modcl işlənir: qahn ahəngh və lər- kibində zəlakə hərflərindən biri, habelə t ğ lərə t- <-3 [ys'"*' ~ğ^^‘ik]. incə və ^ kc-li sözlərə isə . 280 _______ Mahmud Kaşğari ı_il) uS hornəri [yəni -gsək şokilçisi] artınlır. Masələn; «Jİ lj I Jİ o İ ət toğra+ğsak ol=o, ət doğram aq arzu- sundadır», «J' j! oi təwaygə yük yüklə+- gsək ol =o. dəvəyə yük yükləmək istəyir». Bu modcl başqa bölmolərdə çox işbndiyi halda, dörd hərfli sözlərdə az işlənir. Bir işi işləməyə yönələn, əzm edən, ancaq hələ başlam ayan fail üçün «J( tJİ J 1 ol ət toğra+ğlı ol = o, ət doğramağı nəzərdə tutmuşdur, düşünür», «J( J( ol sanqa oğra+ğlı ol = o sənin yanm a gəlməyi düşünür» modeli mövcuddur. Başqalan da analoji qaydada düzəlir. Əgər bir işi işləmək failin haqqıdırsa, onun modeli aşağıdakı şəkildədir; «c5-ij ‘Jİ J( ol ət toğra+ğlık ərdi = ət doğram aq onun haqqı idi», «(^Jj ^^j& ( J( ol sanqa oğra+ğlık ərdi = sənin yanma gəlmək onun haqqı idi». Lakin oğuzlar və qıpçaqlar bu sözləri J 1 yerinə o “ s ilə [yəni -ğlık əvəzinə - ğsık şəkilçisi] işlədir və «csJj lj İ Jİ q I ət toğra+ğsık ərdi = ət doğramaq onun haqqı idi», «c5Jji jci bLLu J( ol sanqa oğra+ğsık ərdi=sənin yanm a gəlmək onun haqqı idi» deyirlər. Çoxian digər türklər kimi söyləyirlər. Bu tipli le llərin inkar şəklini düzəltmək üçün əm r formasmm sonuna -m a/m ə artınhr. Məsələn; « j j j i jci ljİ J Ji qI ər ət toğra+ma+daçı turur = o, ət doğram ayan adamdır», « J( J J> ^ ol yük yüklə+mə+doçi tu ru r= o , yük yük- ləməyəndir». Digər bir dildə qalın ahəngli sözlərə ^ ^ J , c5 h ə r n ə r i [yəni -mağlı], incə ahəngli sözlərə isə ^ ,J , ^ hərnəri [yəni -məgli Divanü lüğat-it-türk 2SI şəkilçisi] əlavə olunur; «J( toğra+mağlı ol». « ^ Jl yüklə+məgli ol» dcyilir. Görülən işi göstərən məchul fc’li sifət uşağıdakı kimidir; « ‘-^1 toğramış ət = doğranmış ət» və « ^ ^ ırğamış yığaç =yırğadılan ağac» qəlibindəki «doğranmış» və «\ırğadı- lan» sözləri kimidir. Məsdərlərə gəlincə, onları əsas fe'llərin izahı zamanı bəyan etmişik, Bu yerdə əslində məsdər olmayan, izafət nəticəsində məsdərə çevrilənlər h aq qm da danışmışdıq. bu cür məsdərlər sözün kökünə ‘-S ke, yaxud ^ ğ qoşularaq yaranır. Məsələn; « j^ anınq ət toğrağı kör = onun ət doğramasını gör», « j ^ ( ^ l j ^ ( anmq oğrağı kör = onun uğramağmı gör» cümlələrindəki «toğrağı», «oğrağı» sözləri kimi. Bu növ məsdərlər isim yerində işlədilir. Bunlar çox isifadə olunduqları üçün onları məxsusi olaraq vurğuladıq. Zam an ismi, məkan ismi və alət ismi kiıni şeylərin qaydaları yuxanda göstərilən kimidir; «j&'j*J ’ji bu ət toğrağu = bu, doğra- dılacaq ətdir», «Jf > ( j c l > j bu ət toğragu oğur ol = bu, ət doğradılacaq vaxtdır», «J( jü j&'j*^ 'ji bu toğrağu yer l l=bu, doğradılacaq yerdir», «^>^ j&'j*^ 'ji bu toğrağu nənq=bu, doğradılacaq nəsnədir». Bunun inkar şəkli aşa- ğıdakı kimidir; «< _ p '-* j ' j ^ ( j ^ ' j * ^ j ^ bu toğragu oğur ərməs =bu, doğradılacaq vaxt dcyil». Başqaları da analoji qay- dada düzəlir. Onu da biləsən ki, mən keçmiş zaman, müzare və məsdərləri bir ycrdə bəyan etdiın. Çünki keçmiş zamanla müzare fc'llərinin or- talanndakı hərokə vo sükunlar bozon bir-birino uyğun gəl- sə də, bəzən zidd olur. Bu, qayda ilə müəyyonloşmir. « j*; 282 Mahmud Kaşğari yer kurğadı = yer q urudu» keçmiş zam an fe’linin müzaresi və məsdəri olan kurğar-kurğa- mak» sözləri bir-birinə uyğundur. ^ ya kurdı» sözü- nün müzare və məsdəri də («JLajS - J j a k u ra r-k u rm ak » ) bir-birinə uyğundur. U yğun olmayanJan keçən bəhslərdə söyləmişəm. Bu böimənin fe’lləri bir neçə funksiya daşıyu'. Birinci funksiya: iki və ya üç hərfli mənqus fe’llərdən ibarət olur və faihn adı çə- kilən işdə bir şey etdiyini bildirir. Məsələn; j ( J ər ok kəzlədi = ər ox gəzlədi». Bunun əsh «j^ kəz» ismidir, - tiJV lədi şəkilçisi a rtn ılaraq fe’lə çevrilmişdir. « t^JV j;S jlİi J ər tawar kizlədi = adam mal gizlədi». Burada isə «jŞ kiz» ismi fe’l olmuşdur. Başqası da belədir. Mənqus fe’llərə aşağıdakılar misal ola bilər: «c5JVjä ü İ buht karladı = bulud qarladı, qar yağdırdı», (jiiä koğuş yağladı = dəri yağladı». Bunların əsilləri «jl^ kar» və yağ»dır. Bu sözlərdəki əlif sürət naminə atılmışdır. İsıın salim və ya üç hərfli isimdirsə, onu fe’lə çevirmək üçün bir lü) güf artırmaq kifayətdir. Əlifm J 1 ilə bərabər artırılmasına eh- tiyac yoxdur. Məsələn, « ö ^ yaşın = şimşək» sözündən fe’l düzəltmək istənsə, «t5-ıLl*ij yaşın yaşm +a+dı» deyilir, «şimşək çaxdı» deməkdir. «ts-J>-l^ kısrak kulnadı = qısraq qulunladı, doğdu» cümləsindəki kuln+a+dı» sözü də belədir. kısrak yelnədi = qısraq yelin- lədi» cümləsindəki «t5-iüL yeln+ə+di» sözü də buna bən- zəyn-. Bu fe'llər səhih (sağlam) isimlərdən düzəldiyi üçün bir həıTın ( l İİ i oHf) ziyadə qıhnması ilə. J 1 hərfınə ehtiyac olmadan da lam bir fe'l əmələ gəlmişdir. Divanü lüğat-it-türk 28,1 Dörd hərfli səhih isimlər də sonundakı hərfı alılmaq şəritlə bu bölməyə daxil edilə bilər. O zam an söz üç hərlli olur, sonra fe'l dü- zəltmək üçün ona bir əlif artırıhr. fe'l dörd hərfli sözə çevrilir. Y um şaq nəsnəyə « S ^ yumşak». bir şey yumşal- dığı zaman isə yumşadı»-^-'’ deyilir. « j > - Jİ ol an qar söz yastadı = o ona sözlə toxundu» cümlə- sindəki yastadı» sözü də belədir. Söykənmək üçün yastıq qoymaq da bu sözlə ifadə olunur. F e’lin əsli « yastuk»dur. «t5 suw bulğadı» sözü də belədir. Əsli bulğak»dır. Bu isimlərdən əlif əlavə edilmişdir. Ya- xud isimlər bir hərf qəbul etməklə fe’ldən yaranmışlar. Məncə, ən doğrusu budur. Çünki isimlər fe’llərdən dü- zəlir. Məsələn: sudhtı» və « J ^'^ sidhti» sözlərini gö- türək. Bunlardan « ( j ^ sudhuk» və sidhük» sözləri çıxmışdır. «sudhtı=tüpürdü», «sidhti=siyidi», «sudhuk= tüpürcək», «sidhik=sidik» deməkdir. « ^ s ^ ət pıştı» cünıləsindəki « t? - ^ pışdı» sözü də belədir. Bişirilən ət üçün «<^\ pışığ ət» deyilir. Bu hal ərəb və türk dilləri üçün üçün bir fəzilətdir, başqa dillərdə belə şey yoxdur. İkinci funksiya: bu bölməyə daxil olan fe’l başqa mənada deyil. öz mənasında işlənir. Məsələn: «c5-s^J j' or yığaç ırğadı = a d a m ağac yırğaladı». J ər yığladı=adam ağladı», jcf iLiul jl ər ışka oğradı = adam işlə uğradı». Ərəb dilinin müfaələ babında olduğu kimi, bir işin iki və daha çox ad am tərəfindən görüldüyünü bildirmək isləsək, sözün BLirada « y u m ş a d ı» deyil. «yunışadı nəııq» olmalıdn'. 2S4 Mahmud Kaşğari sonundakı horfı-illot atılır, o n u n əvəzinə ş hərfı əlavə o lu n u r. « ı j . ^ J o l m ə n in q b ir lə y ığ a ç ırğaşdı =o mənimlə birhkdə ağac yırğaladı», (bu həm yarışma, hom də yardım laşm a mənası daşıya bib r), kişi barça yığlaşdı = hamı ağla(ş)dı». Bu, başqaları üçün modeldir. Bir adamın bir işi əslində görmədiyi halda, ö z ü n ü görürm üş kimi gös- tərməsi zamanı sözdən həıTı-iIbt atıhr, o n u n yerinə f*, o - , sanqa oğra-ı-msın+dı=o, gerçəkdən sənin yanm a gəlmədiyi halda, özünü elə göstərdi», « c g - ^ oi <4 ^ Jf ol yük yüklə-i- msin+di = o, gerçəkdən yük yükləmədiyi halda özünü yük yükləyirmiş kimi gösiərdi» deməkdir. Bu qaydalardan başqalarını salim k ita b m d a göstərmişik. Bütün sözlər bu qaydalara müvafiq yaranır. UIu Tanrı istəsə, b u radan kənara çıxılmaz. HƏR N Ö V H Ə RƏ K Ə Sİ İLƏ F Ə ’U L A D İ, FƏ'ALADİ, F Ə 'İL A D İ BABI lS-^VUj T a b a I a d 1-^4; J( oI anı tabaladı = o onu qmadı, utandırdı, tənə qıldı, ayıbladı», (JUVI^ -jVLu tabalar - ta- balamak). T ü p ü I ə d i: « ls JVy i J( q I y a ğ m ı tü p ü lə d i = o, ya ğın ı tə- p ələd i, lo p ə s in ə v u r d u , m ə ğ lu b e td i» , (cjSUVj^ - t ü- p ü lər - tü p ü lə m ə k ). ç ' L'ygurca nəşnndo bu söz < 4 3 9 ). Stçi<ın Əıdı ıla Soıap Tugba Y u tr s e v o r d ə h ə m in şəi 2X5 S u b 1 I a d ı: subıladı nonqni = cnli şcyin yan- larım kəsib daraltdı, nazilldi», subılar su- bılamak). Ç a t 1 1 a d ı: iSjj bərgo çatıladı = qamçı şaqqıldadı». H ər hansı bir şey qamçı şaqqıltısı kimi səs çıxarsa. >cno belə deyilir, çatılar - çatılamak). (^jVjİ- S a t u 1 a d ı: «i£JV j^ ^ J( ol təlim satuladı = o. bir yığın mə- nasız söz danışdı», (jUVjiu. - j V ^ satular - satulamak). ( ^ j V j ^ S a ç u 1 a d ı: J ol suvluk saçuladı = o. yaylıq və yaylığa bənzər şeyləri saçaqladı, saçaq düzolldi. ( -jV»-“ ( j U V j ^ saçular - saçulamak). t^jVUİ K a ç a 1 a d ı: «ljJVI^ J* oI nənqni kaçaladı = o. nəsnəni q a b a qoydu». (c3'-“VLai -jV l^ kaçalar - kaçalamak). Əsli «^jVl^Lä k a ç a la d ı» d ır ,^ ' əlif düşmüşdür. (^ j ! ^ K 1 ç 1 I a d ı: J* oI məni kıçıladı = o məni qıdıqladı». İnsanı güldürm ək üçün onun qoltuğunu və ayağının altmı qaşıyırlar, ( J U ! ^ - J ^ kıçılar - kıçılamak). jV)jä K a r a 1 a d ı: «cr^'-' tsJVIjä J( ol karaladı nənqni = o, nəsnəni qaraladı», ((j'^VIjS -jVljä karalar - karalamak). K a r 11 a d ı: « i j £ h J Yüklə Dostları ilə paylaş:
|