xaykaltaroshlik uyg'unlashgan. Dekorida antik dunyo harbiy ramzlari
hisoblangan xanjarlar, ikki boshli burgut yoki bo‘ lmasam dafiia
yaprog‘idan yasalgan gulchambarlar o‘rin olgan. Bunga sabab, g‘alaba
ruxi inshootlarga ko‘chadi.
Umuman olganda, ampir uslubi xuddi
klassitsizm uslubi kabi orderlar sistemasini birinchi o'ringa chikaradi
va dekorida Kadimgi Misr simvolikasidan foydalanadi. Ampir uslubi
xaybatli portiklar, baryelefli frontonlar bilan xarakterlidir. Ushbu
uslubning asosiy elementlari relyeflardagi burgut, sher, qalqon, bolta,
gulchambar, sfmks kabilardir.
Yuqorida aytib o'tganimizdek, ampir uslubi Napoleon saroyida
vujudga kelgan. Ushbu uslubning bosh me’morlari
Shari Persye
(Percier, Charles. 1764-1838) va Pyer Fonten (Fontaine, Pierre. 1762-
1853) kabilar hisoblanishgan. Ular imperator Napoleon saroyida xizmat
qilishgan. Bu me’morlar tomonidan Parijdan 20 km uzoqda joylashgan
Napoleon Bonapart va Jozeflna Bogamening shaxsiy qarorgohi
Malmezon qasri qurilgan. Ushbu qasr 1610-yilda qurilgan. Bu
uslubning у ana bir muhim jihati unda “Zafar arklari” ga alohida e’tibor
qaratilganidir. Ushbu arkalar ma’lum bir jangdagi g‘alaba va zafarlar
sharafiga qurilgan. Arkning kapitel va pilyastrlarida Qadimgi Rim va
Misr an’analariga xos elementlami ko‘ramiz. Bu kabi arkalaming eng
yuqori qismida ko‘pincha Qadimgi Rimning afsonaviy qahramonlari
xaykallarini uchratish mumkin.
Napoleon Bonapart bu uslubni o‘zi bosib olgan yurtlarga ham
tadbiq qilishga harakat qilgan. Ammo bu harakatlar unchalik natija
bermagan. Fakatgina birgina ulkan imperiya
- Rossiya imperiyasi
ampir uslubidan keng miqyosda foydalangan. Bu davrda Rossiyada
ko‘plab bino va inshootlar qurilgan. Ampir uslubi shu qadar keng
yoyilganki, hattoki tarixga “Rus ampiri” termini kirib kelgan. Ushbu
davr va uslubga xos eng mashhur inshootlardan biri me’mor Andrey
Voronixin tomonidan qurilgan Kazan soboridir. Sobor Neva
prospektiga qaratib qurilgan. Undagi maxobatli
ustunlar dunyoni lol
qoldirgan. Xullas, ampir uslubi uzok davom etmagan bo‘lsada, ammo
san’at asariga teng ishlar qilindi va ular bugungi kungacha dunyo
sayyohlarini lol qoldirib kelmoqda431.
431 Histoiy o f Architecture A,D.F.Hamlin. A. M Professor o f the history o f Architecture in the school o f Architecture,
COLUMBIA, UNIVERSIRY, 1998 SEVENTH EDITION. P.185(The Arc de Triompbe honours those who fought
and died for France in the French Revohitianarv and the Napoleonic Wars, with the names o f all French victories and
War I. The Arc de Triomphe is the linchpin o f the
Axe historiaue
(historic axis) - a sequence o f monuments and grand
thoroughfares on a route which m as from the courtyard o f the Louvre to the Grande Arche de la Defense. The
212
1. Klassitsizm me’morchiligi haqida ma’lumot bering.
2. Angliyada klassitsizm davrining me’morchilik
qanday
namoyon boidi?
3. Klassitsizmning Germaniya davlatida qanday o‘rin egallaydi?
4. Fransiyada klassitsizm uslubi qanday rivojlangan? Versal va
Luvr saroylarini tahlil qilib bering.
5. Ampir uslubining asosiy xarakterli jihatlarini sanab o£ting.
Glossariy
Klassitsizm - memorchilikda Rim va Yunon an’analari bilan birga
Italiya uyg‘onish davri unsurlarini ham qoilovchi yo‘nalish.432
Kompozit order - Klassik usullaming bittasi. Unda ayiqtovon
bargi bezaklari Korinf va Iona usuli detallarini uchratamiz 433
Ampir uslubi - Birinchi Fransuz imperiyasi davrining neoklassik
me’morchilik uslubi (1804-1815). Napoleon davri arxitekturasi434
Jorj memorchiligi - XVIII asrda Buyuk Britaniya va shimoliy
Amerika koloniyalarida amalda boigan Jorj I, Joij II, Jorj III nomlari
bilan atalgan memoriy uslub. Unda
Klassik Uygonish va Barokko
belgilarini ko‘ramiz435.
Luis XV uslubi - Bu Klassik va Rokoko uslubi boiib 1715-1774
yillarda Fransiyada qirol boigan Luis XV nomi bilan atalgan. Hattoki
mebellar rangi va shakl-shamoili binoga moslashtiri Igan436.
Manerizm - XVI asrda Italiyada mavjud boigan noan’anaviy
uslub. U klassik unsuriami o‘zida aics ettirgan437.
Neoioklassitsizm - Yevropa mumtoz memorchiligining oxirgi
davri: XVIII-XIX asrlar. Uslublarga qatiy amal qilib xotiralami
singdirishga ye’tibor qaratilgan unsurlarini ham qo‘ Uovchi yo‘nalish438.
monument was designed by Jean Chalgrin in 1806 and its i
against bearded Germanic warriors in chum mail. It set the tone for public monuments with triumphant patriotic
messages.)
432 M.Curil.
4,9 M.Curil.
4 " M .C uril.
435 M.Curil.
ш
M.Curil.
4,7 M.Curil.
435 M.Curil.
. The illustrated dictionaiy o f architecture.
. The illustrated dictionary o f architecture.
L The illustrated dictionary o f architecture.
. The illustrated dictionary o f architecture.
. The illustrated dictionaiy
o f
architecture,
i.
The illustrated dictionary o f architecture.
. The illustrated dictionary o f architecture.
Nyu York. 2004. P. И 9
Nyu York. 2004. P. 130
N yu York. 2004. P. 195
Nyu York. 2004. P.250
Nyu York. 2004. P.338
Nyu York. 2004. P.346
Nyu York. 2004. P.373
Noiblik uslubi - Rangli neoklassik uslub bo‘lib Angliyada qirol
Jorj IV davrida mashhur boigan439.
Venetian window,
Palladian window, Diocletian window
Venetsiya derazasi. Neoklassik usulga xos katta rom . Romlar oralarida
ustunlar shiftga tayanch boiadi. O'rtada joylashgan deraza ikki
chetidagiga nisbatan kattaroq b oiib bazan arkli ishlangan440..
Foydalaniladigan asosiy darsliklar va o‘quv qoilanm alar
1. M.Curil. The illustrated dictionary of architecture. Nyu York.
2004. 581 r.
2. A World History of architecture. Marian Moffet, Michail W
Fario,Lawrence Wodehouse. London . 2003.
3. History o f Architecture A.D.F.Hamlin. A. M. Professor of the
history of Architecture in the school of Architecture, COLUMBIA,
UNIVERSIRY, 1998 SEVENTH EDITION.
4. A textbook of construction. By Dr. B.C. Punmia. New Delhi.
2005 June.
5. Dostmetova Z. Me’morchilik asoslari. Darslik. - Т.: « 0 ‘qituvchi»,
2007.
6. Zohidov P.SH. Me’mor olami. 0 ‘quv qoilanma. - Т.:
« 0 ‘qituvchi»,1998.
Qo‘shimcha adabiyotlar
1. Ubaydullayev X.M. Turar joy va jamoat binolarini loyihalashtirish
tipologik asoslari. Т.: 0 ‘qituvchi, 2009.
2. Бартенев И.А. Форма и конструкции в архитектуре. Л., 1998.
3. Бартенев И.А., Батажкова В.Очерки
истории архитектурных
стилей. М, 2001.
4. Бунин А.В., Саваренская Т.Ф. История градостроительного
искусства. -М., 1999.
5. Килпе Т. Л Основы архитектуры.- М.; Высшая школа, 1999.
6. Тосунова М.И. Архитектурное проектирование.- М.; Высшая
школа, 1998.
439 M.Curil. The illustrated dictionary o f architecture. N yu York. 2004. P.449
440 M .C uril The illustrated dictionary o f architecture. Nyu York. 2004. P.564