M ü n d ə r I c a t

2.6.9. Uran – 238 və torium – 232-nin bitkilərdə toplanması 

Müxtəlif kənd təsərrüfatı bitkilərində uran - 238  və torium – 232-nin 

toplanmasına  görə  alınan  məlumatların  nəticəsi  göstərir  ki,  uran  –  238-in 

bitkidə  toplanması  torpağın  tipindən  asılıdır.  Torpağın  tipindən  asılı  olaraq 

buğda  dənində  uran  –  238-in  qatılığı  4,4  –  9,9  sBk/kq,  küləşdə  isə  14,1  – 

16,0  sBk/kq;  arpa  dənində  isə  uran  –  238-in  qatılığı  1,8  –  2,3  sBk/kq  də-

yişmişdir. Uran  -238-in  toplanma əmsalı buğda dəni üçün (0,94-4,42).10

-3

, 

küləş üçün isə - (2,80 – 7,32).10

-3

; uran -238-in arpa dənində toplanma əm-

salı (0,80-3,79).10

-3

, küləş üçün isə -(3,40-7,55).10

-3 

olmuşdur.   

Qonur  torpaqlarda  becərilən  buğda  və  arpanın  dənində  və  küləşində 

olan  uran  –  238-in  miqdarından  dəfələrlə  çoxdur,  baxmayaraq  ki,  bu 

torpaqların  hər  ikisində  uran  -238-in  miqdarı  və  mübadilə  olan  formaları 

demək  olar  ki,  eyni  miqdardadır.  Uran  –  238-in  bitkilərdə  toplanmasında 

belə fərqlər torpaqların fiziki-kimyəvi və aqrokimyəvi xassələrinin müxtəlif-

liyi ilə  izah oluna bilər.  Bu parametrlər arasında  korrelyativ analizin  istifa-

dəsi  göstərdi  ki,  torpaqda  mübadilə  olunan  kasiumun  miqdarı  ilə  bitkinin 

vegetativ hissələrində toplanan uran – 238-in qatılığı arasında böyük mənfi 

korrelyativ  asılılıq  var.  Yüksək  mənfi  korelyativ  asılılıq  eləcə  də  torpaqda 

mütəhərrik fosforun miqdarı ilə uran – 238-in buğda və arpanın dənində və 

küləşində toplanan qatılığı arasında yüksək mənfi korrelyatı əlaqənin olduğu 

müəyyənləşmişdir.  Torpaqda  mübadilə  olunan  kaliumun  miqdarı  ilə  buğ-

danın  dənində və küləşində olan uran  – 238-in  qatılığı  arasında zəif mənfi 

əlaqə müşahidə olunur.  

---

196 

 

Torium – 232-nin bitkilərdə toplanması uran – 238-ə nisbətən az miq-

darda başverir. Bu da onun torpaqda azmütəhərrik olduğunu əks etdirir. To-

riun – 232-nin mütləq qatılığı buğda dənində 1,4 – 5,3 sBk/kq, küləşində 5,9 

– 12,9; arpa dənində 1,8 – 5,6 sBk/kq, küləşində 5,5 – 13,3 sBk/kq olur.