M ü n d ə r I c a t

 

ġəkil 2.25. Şəhərə əsaəsn daxil olanların və onların  

tullantılarının model sxemi

 

 

Bu da atmosferin, suyun və havanın çirklənməsi ilə çox bağlıdır. Ru-

siya  Federasiyasının  seliteb  zonasının  vəziyyətinin  qiymətləndirmək  üçün 

2.65 cədvəldə göstərilən kriteriyalardan istifadə olunması tövsiyyə olunur. 

---

247 

 

Cədvəl 2.65 

Ərazinin ekoloji vəziyyətini qiymətləndirmək üçün əhalinin sağlamlığının 

tibbi-demoqrafik kriteriyaları 

 

Göstəricilər 

Zona 

Ekoloji fəlakət 

 

Fövqaladə ekoloji 

hadisələr 

Ölüm artması 

1,5 dəfə və daha çox 

1,3-1,5 dəfə 

Tibbi-genetik göstəricilər 

Həmçinin 

həmçinin 

Onkoloji xəstəliklər 

2 dəfə və daha çox 

1,5-2 dəfə 

Genetik dəyişkənliklər (xro-

mosom abberrasiya, DNT poz) 

3 dəfə və daha çox 

3 dəfəyə qədər 

 

Uşaqların psixi inkişafı: 

əqli çatışmamazlığı olan 

uşaqların sayı 

20% və daha çox 

10-20% 

 

XX  əsrin  sonlarında  ekoloji-nöqteyi  nəzərindən  haçar  problemə  bio-

loji  növ  kimi  insanın  deqradasiyasıdır.  İndi  dünyanın  bir  çox  ölkələrində 

eləcə də Rusiyada müşahidə olunur. REA və Rusiya səhiyyə Nazirliyi qeyd 

edir  ki,  ölkədə  4%  əqildən  kəm,  bəzi  yerlərdə  10-12%-ə  çatır,  hər  il  200 

mindən çox genetik və xromosom pozğunluğu olan uşaqlar dünyaya gəlir ki, 

müalicəsi mümkün deyil.  Embrion hərisiklə toksinləri mənimsədiyinə görə, 

hələ  ona  bətnində  ikən  zəhərlənmə  başlayır.  Seliteb  zonanın  ekoloji  prob-

lemlərini  həll  etməyə  yönələn  vəzifələr  təbii  əlverişli  şəraitin  qorunub  sax-

lanması istiqamətində işlərdən ibarətdir. Hər şeydən əvvəl insanların daimi 

yaşayış  yerlərində  əlverişli  xüsusiyyətlərini  itirmiş  ərazilərin  bərpa  olun-

masından ibarətdir. 

Müasir  mərhələdə  insanın  məskunlaşdığı  yerlərdə  ekologiyanın  elmi 

əsaslarının işlənməsi başlıca olaraq havanın, içməli suyun qida məhsulları-

nın keyfiyyət göstəricilərindən əsaslanır. Bütün bunlar əhalinin sağlamlığına 

birbaşa təsir edir. Lakin seliteb zonanın ekoloji sistemlərinin sağlamlığında 

gözə çarpan çatışmamazlıqlarla üzrə çıxır. Buna görə onları vaxtında aradan 

qaldırmaq lazımdır. Beləliklə, məskunlaşma yerlənin ekoloji opltimallaşma-

sının əsasını iki qarşılıqlı əlaqədə olan proses təşkil edir: 

 I - Təbii mühitin dəyişməsinin insana təsiri; 

II - Insanın özünün təbii mühitin dəyişməsinə təsir etmə dərəcəsi. 

Bu  təsirlərin  reqlamentləşməsi  lazımi  diqqət  tələb  edir,  başqa  sözlə 

təbii  ətraf  mühitin  həm  keyfiyyət,  həm  də  kəmiyyət  parametrlərinin  dəyiş-

məsinin əsaslandırılmış norması işlənib hazırlanmalıdır. 

---

248