M ü n d ə r I c a t
Yüklə 11,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 3.30 Ətraf mühitin vəziyyətinə kimyəvi maddələrin təsiri
- Qeyd
- (Code, 1993).
- Cədvəl 3.32 Mineral gübrələrdə ağır metalların miqdarı (mq/t) və torpaqda ağır metaların YVQ
|
Misal. Mineral gübrələrin dozasını artırmaqla tətbiqində ağır metal-
ların torpağa daxil olmasını təyin etmək tələb olunur. İlkin məlumtlar. Cədvəl 3.29 – 3.30 verilir. Cədvəl 3.29 AM-ın gübrələrdə və meliorantlarda miqdarı, mq/kq (Popov V.V., 1991) Gübrə və meliorant Mn Zn
Cu Pb
Cd Ni
Sidik cövhəri 2 6 0,8 1,3
0,25 7,5
Sadə superfosfat (qranullaşdırılmış) 210
19 14,3
42,5 3,5 24,8
Kalium xlorid 15
12.3 4,5
12,5 4,25 19,3
352
davamı 1 2 3 4 5 6 7 Çürüntü (küllük dərəcəsi 19,5%) 276 121.7
19,8 9,3
0,2 6,6
Əhəng 295
21 5,8
37,8 5,5 30
Cədvəl 3.30 Ətraf mühitin vəziyyətinə kimyəvi maddələrin təsiri Göstəricilər Zəhərlilik sinfi üçün normalar 1-ci sinif 2-ci sinif 3-cü sinif Cd, Pb, Zn, Hg, benz(a)piren, Se Co, Ni, Cu, Cr, B, Mo, sürmə (Sb) Mn, Ba, Bi, V, W, Sr, asetofenol Zəhərlilik LD 50
˂ 200 200 – 1000 ˃ 1000 Torpaqda persistentlik, aylar 12-dən artıq 6 – 12 6-dan kiçik Miqrasiya Miqrasiya edirlər Zəif miqrasiya olurlar
Miqrasiya olunmurlar Bitkilərdə persistentlik, aylar
3-ə bərabər və ya artıq
1 – 3 1-dən az k/t məhsullarının qidalılıq dəyərinə təsir Güclü
Yoxdur Qeyd: persistentlik - bu maddənin parçalanma prosesinə davamlılıq dərəcəsidir.
Çirkab suların çöküntülərinin tətbiqindən sonra torpaqda potensial toksiki elementlərin YVQ və onların toplanmasının maksimal illik sürəti (Code, 1993). Potensial toksiki elementlər
Torpaqda potensial toksiki elementlərin YVQ (mq/kq) aşağıda verilən pH-da
10 il ərzində potensial toksiki elementlərin toplanmasının orta sürəti, kq/ha . il
5 -5,5 5,6 – 6 6,1 – 7 ˃ 7
200 250
300 450
15 Mis
80 100
135 200
7,5 Nikel
50 60
75 110
3 Cədvəl 3.32 Mineral gübrələrdə ağır metalların miqdarı (mq/t) və torpaqda ağır metaların YVQ
Ağır metallar C am (mq/t) gübrələrdə YVQ, mq/kq Azot gübrələri Fosfor gübrələri Kalium gübrələri Qurğuşun 174.4 138.1
196.5 6 Mis 201.9 1555.1
186.4 3 Sink 186.4 1230.15
182 23
Kadmium 1.3
2.65 0.6
1 Civə
0.43 4.6
07 2.1
353
Həlli. 1.
3.31cədvəlinə uyğun olaraq, cədvəl 3.32 –da verilən ağır metalları zəhərlilik sinfinə daxil edin. Hər bir ağır metal üçün sinif daxilində gübrə və meliorantların onların tərkibində olan ağır metalların miqdarına görə ardıcıl sırasını, konkret metalın toplanmasında aqroximikatın payını mötərizədə (%-lə) göstərməklə tərtib edin. 2.
toplanmasında daha çox təhlükə yaradır? 3.
3.32 cədvəlinə əsasən bitkinin ağır metalları toplamaq xassəsinin hansı dəyişmələri torpağın turşuluğunun artmasına səbəb olur, hansı ki, mineral gübrələrin tətbiqindən sonra müşahidə olunur? 4.
Hansı ağır mütallar üçün cədvəl 3.32 torpaqda turşuluğun bərabər dərəcədə artması YVQ normasının daha çox azalmasına səbəb olur? 5.
civənin (∆C тм , kq/ha) torpağa daxil olması, N: P 2 O
5 : K
2 O = 1: 0,8 : 0,6 nisbətində mineral gübrələrin 30-dan 180 kq-dək artan dozada verilməsində nə qədər artır? 6.
dən sonra necə dəyişir (cədvəl 3.33)? Bundan ötrü lazımdır: a)
Torpağın şum qatının çəkisini (J t , t/ha) aşağıdakı formula görə hesablamaq: J t = 10
4 . z . d, ( 3.16) burada, z–şum horizontunun qalınlığı, m (z=0,2 m); d – torpaq strukturunun sıxlığı, q/sm 3 (d =1,2 q/sm 3 );
b)
Torpaqda ağır metalların fon miqdarını hesablamaq (f a.m , kq/ha):
f a.m = 10
-6 J t . C a.m
(3.17) burada, C a.m – mineral gübrələrdə ağır metalların miqdarı (cədvəl 1.39); c)
Aşağıdakı nisbətdə hər bir ağır metal üçün cəmi təyin etmək
10 . t am J m Ca T f ( 3.18) Burada, ∆C a.m
– torpağa verilən mineral gübrənin dozasının artırılması hesabına, ağır metalların torpağa daxil olmasının genişlənməsi (kq/ha);T - proqnozlaşdırılmış illərin sayı. 7.
Mineral gübrələrin tətbiqində torpada ağır metalların akkumul- yasiya sürətinin analizi əsasında və alınmış proqnoz qiymətlərinin YVQ-la müqayisəsi, torpaqda hansı ağır metallara nəzarətin prioritetli olduğunu təyin etmək lazım gəlir? |