M ü n d ə r I c a t

Ekosistemin biom təsnifatı.Yerüstü biomlar: tundra- arktika və alp 

tundrası,  iynəyarpaqlı  müşələr,  mötədil  zonanın  enliyarpaqlı  meşələri, 

mötədil  zonanın  çölləri,  tropik  cəngəlliklər  və  savannalar,  səhralar-otlu  və 

kolluqlu,  həmişəyaşıl  tropik  yağışlı  meşə;  Yerüstü  su  ekosistemləri:  lentik 

(durğun  sulu)-  göl,    nohurlar  və  s.,  lotik    (axar  sulu)-  bulaqlar,  çaylar 

daxildir,  bataqlaşmış  ərazilər-  bataqlıqlar  və  bataqlaşmış  meşələr;  Dəniz 

ekosistemləri: açıq okean (pelagik), kontinental şelf suları (sahilyanı sular), 

apvellinq  ərazilər  (məhsuldar  balıqçılıq  rayonları),  estuarilər  (sahilyanı 

körfəzlər, boğazlar, çay ağızları və s.)ş 

 Ekosistemlərdə  müxtəlif mənbələrdən  enerjinin  istifadə  olunması  - 

Günəş,  kimyəvi  yanacaq  –  energetik  əlamətə  görə  ekosistemi  dörd  funda-

mental növə ayırır:  

---

52 

 

●  Günəşlə  hərəkət  edən  subsidiyasız  ekosistemlər  -  təbii  ekosistem-

lərdir.  Birbaşa  günəş  süaları  enerjisindən  tamamilə  asılıdır.  Onların  siyahı-

sına  açıq  okean  sahələri,  dağ  meşələrinin  böyük  sahələri  və  böyük  dərin 

göllər aiddir.  Bu tip ekosistemlər azenerji alırlar və az məhsuldarlığa malik 

olurlar. Lakin onlar olduqca vacibdirlər, belə ki,  nəhəg əraziləri əhatə edir-

lər.  Bu  biosferin  həyat  təminatının  əsas  moduludur.  Havanın  böyük  həşmi 

burada təmizlənir, su dövranına qayıdır, iqlim şəraiti formalaşır və s.  

●  Günəşlə hərkət edən ekosistemlərdir, lakin digər təbii mənbələrdən 

kömək olunur. Belə ekosistemə misal olaraq, çay estuarilərini, dəniz boğaz-

larını və laqunları göstərmək olar. Boğazlar və axınlar mineral qida element-

lərini daha sürətlə maddələr dövranına qatır, buna görə də durğun okean və 

ya quru ərazilərə  nisbətən daha məhsuldardır.  

●  Günəşlə hərəkət edən ekosistemlər və insan tərəfindən subsidiyalı  

olanlar.  Onlara  misal  olaraq  aqroekosistemləri  (tarla,  fermalar,  donuzçuluq 

fermaları, quşçuluq fabrikləri və s.).  

●  Yanacaqla hərəkət edən ekosistemlər – sənaye-şəhər ekosistemləri. 

Burada yanacaq enerjisi Günəş enerjisini tamamlamır, əksinə onu əvəz edir. 

Sıx  məskunlaşmış  şəhərlərdə  enerjiyə  tələbat,  təbii  ekosistemlərdə  həyatı 

təmin edən Günəş enerjisi axınından 2-3 dəfə çoxdur. Buna görə də o qədər 

də böyük olmayan şəhər ərazisində çoxsaylı insanlar məskunlaşa bilir.