1.9.4. Biosferə antropogen təsirlərin güclü geoloji və geokimyəvi
faktor olması konsepsiyası
V.İ.Vernadskinin dövründə biosferə antropogen təsirlər indiki qədər
deyildi, lakin o, uzaqgörənliklə ―insan və biosfer‖ problemini irəli çəkib za-
manı qabaqlamışdır. Məsələn, keçmiş geoloji dövrlərdə biosferin üzvi mad-
dəsi olan kaustobiolitlərin, yəni qazıntı yanacağının çıxarılıb yandırılması
nəticəsində atmosferə çoxlu karbon qazı buraxılır. Tropik meşələrin tələf
edilməsi və geniş sahələrdə torpaqların şumlanması da karbon qazının miq-
darını artırır. Bunların nəticəsidir ki, hər 10 ildən bir onun miqdarı 3% artır.
Belə getsə atmosferdə karbon qazının miqdarı insanın dözümlülük həddini
aşar.
Əkin sahələrinə həddindən çox gübrə verilməsi nəticəsində şirin sular-
da, dəniz və okeanların sahil sularında evtroflaşma baş verir. Mineral güb-
rələrin tərkibində olan civə ətraf mühiti çirkləndirən zəhər təsirli maddədir.
Litosferdən çıxarılıb ətraf mühitə düşən xrom, kadmium və bu kimi ağır
metal birləşmələri də ekosistemlərə zəhərləyici təsir göstərir. Ətraf mühitin
radioaktiv çirklənməsini də bu deyilənlərə əlavə etsək, ―insan və biosfer‖
60
probleminin nə qədər çətinləşməsi daha qabarıq görünər.
Dostları ilə paylaş: | 
