M ü n d ə r I c a t

2.1.4. Aqroekosistemin tiptəri 

Məlum  olduğu  kimi,  təbii  ekosistemlər  və  aqroekosistemlər 

avtotrofluğa  görə  oxşardır.  Lakin  təbii  ekosistemlərdə  qida  elementləri  və 

ilkin məhsul qapalı tsikldə olur, yəni maddələr axını əsasən sistem daxilində 

həyata  keçirilir,  onların  çıxarııması  isə  demək  olar  ki,  baş  vermir.  Aqro-

ekosistemlər isə əksər halda məhsulün sistemdən çıxarılması üçün yaradılır, 

həm də bəzən məhsul formalaşan mənbədən min kilometlərlə uzağa aparılır. 

Aqroekosistemlər  bir  tərəfdən  istehsalın  təbii-maddi  mənbəyi,  digər 

tərəfdən isə insan fəaliyyətinin məqsədyönlü obyekti və nəticəsidir. 

---

71 

 

Aqroekosistemlər  də  təbii  ekosistemlər  kimi  bir-birilə  qarşılıqlı  əla-

qədə olan bir çox bioloji, fiziki va kimyəvi komponentlərdan ibaratdir. Bir-

birilə funksional  (fəaliyyət) əlaqəsi  müəyyən edilən istanilən komponentlər 

qrupu sistem əmələ gətirir. 

Aqroekosistemin  umumi  qəbul  olunmuş  təsnifatı  olmadığından  FAO 

tərəfindən  istifadə  edilən  əkincilik  strukturunun  məlum  ayrılmış  tiplərin 

təsnifatı yerinə yetirilir. Bu təsnifata uyğun olaraq torpaqdan istifadənin beş 

növü ayrılır, hər bir növ üzrə aqroekosistemlərin təsnifatı verilir: 

Əkinçilik aqroekosistemi və ya tarla, torpaqdan istifadə dəmyə, suva-

rılan  aqroekosistemləri  (taxıl,  paxlalılar,  yem,  tərəvəz,  bostan,  texniki  və 

dərman bitkiləri) rotasiyası. 

Plantasiya - bağ kimi torpaqdan istifadə - plantasiya aqroekosistemləri 

(çay kolları, kakao ağacı, kofe ağacı, şəkər qamışı), bağ ekosistemləri (mey-

və bağları, giləmeyvəlik, üzümlük). 

Otlaq  kimi  torpaqdan  istifadə  -  otlaq  aqroekosistemi  (köçürmə  otlaq-

ları: tundra, səhra, dağ; meşə otlaqları; yaxşılaşdırılmış otlaqlar; biçənəklər; 

mədəniləşdirilmiş çəmənlər). 

Qarışıq torpaqdan istifadə - qarışıq aqroekosistemlər, torpaqdan istifa-

dənin bir neçə növünün eyni nisbət və uyğun (əlaqəli) istifadəsi, həmçinin, 

həm birinci (ilkin), həm da ikinci (təkrar) bioloji məhsulün alınması proses-

lərini səciyyələndirir. 

İkinci (təkrar) bioloji məhsulün istehsalı məqsədilə torpaqdan istifadə