M umarova, М. Nabiyeva
Yüklə 1,68 Mb.
|
|
(47 so'z)
Imlo: anhor, shovullagan, birpasda so'zlarining ustida ishlanadi. Tahlil: Suvning shovullagani kimlarga eshitilibdi? To'g'onda qanday voqea yuz bergan ekan? Suvchilar nima qilibdilar? Adham bilan Yusufga nima uchun tashakkur bildirdilar? R e ja t u z i s h : Hikoya nima deb nomlangan? Kim lar haqida gap ketyapti? Hikoyani necha qismga bo'lish mumkin? Birinchi qismda kim lar haqida gapirilgan? Bu qismga qanday sarlavha qo'yish mumkin? Qolgan qismlar yuzasidan ham shunday ish olib boriladi. Qismlar orasidagi bog'lanish va mazmundagi ketma-ketlik aniqlanadi. R eja t u z i s h u c h u n savoliar: Bolalarga uzoqdan nima eshitildi? Bolalar to'g'onda nimani ko'rdilar? Yusuf bilan Adham nima ish qilishdi? To'g'on qanday qilib tuzatildi? Suvchilar kimlarga tashakkur bildirishdi? Dildora
Xonani yig'ishtirdi. Ho'Iraq latta bilan buyumlarni artdi. Hovlini chinniday qilib supurdi. So'ng dars tayyorlashga o'tirdi. Dildoraning onasi ishdan keldi. U qizining qilgan ishidan xursand bo'ldi. (49 so'z) Imlo: kiyimlarini, xona, ho'lroq, latta, isitdi, chinniday, dars so'zlarining yozilishiga e’tibor berish kerakligi aytiladi. Tahlil: Dildora maktabdan kelib nima qildi? U nimani yaxshi ko'radi? Nima uchun onasi Dildoradan xursand bo'ldi? T axm iniy reja: Dildora maktabdan keldi. Onasi xursand bo'ldi. Dildora yordam berishni yaxshi ko'radi. T i r i sh q o q v o y Tirishqoqvoy degan chumoli bor ekan. U sheriklari bilan ariq bo'yida don terib yurgan ekan. Birdan suvga tushib ketibdi. Tirishqoqvoy cho'ka boshlabdi. Shunda oldidan uzun o't poyasi chiqib qolibdi. Tirishqoqvoy unga tirmashib olibdi. Baliqchalar o't poyasini ko'rib qolishibdi. Ular o't poyasini qirg'oqqa sura boshlabdilar. Uni bir g'umay o'tga ilintiribdilar. Tirishqoqvoy g'umay bargiga tirmashib, qirg'oqqa chiqib olibdi. Baliqchalarga minnatdorchilik bildiribdi. (59 so'z) Imlo: sheriklari, o't poyasi, minnatdorchilik so'zlarining imlosi ustida ishlanadi. Tahlil: Tirishqoqvoy nega suvda cho'kib ketdi? Nima uchun Tirishqoqvoy o'tga tirmashdi? Baliqchalar qanday yordam berishdi? Bu hikoya oldingi ona tili darsida o'quvchilarga mashq sifatida yozdirilgan bo'lishi ham mumkin. Kelgusi bayon darsida o'quvchilar mustaqil reja tuzishda ushbu matn yozilgan daftardan foydalanadilar. O'qituvchi darsda bayon matnini to'liq o'qiydi. O'quvchilar esa daftardagi matndan foydalanib, hikoyaning qismlariga sarlavha tanlaydilar hamda muhokama qiladilar. So'ng bayon uchun reja tuziladi. T axm iniy reja v a t a y a n c h so ' z la r : Tirishqoqvoy suvga tushib ketdi. Tirishqoqvoy cho'ka boshladi. G'umay o't. Minnatdorchilik. 89 don, ariq o't poyasi, tirmashib baliqchalar, qirg'oqqa g'umay bargi, qirg'oqqa Q o ' rq u v Tog'da tekis yo'l yo‘q. Toshdan-toshga o'tiladi. Ba’zi joylarda o‘t odam bo'yi keladi. Omon ilgarilab ketgan edi. U bexosdan katta xarsang toshning qirg'og'iga borib qolibdi. O'zini tutolmay o't bosib yotgan yerga sakrabdi. U yer chuqur edi. Chuqurdagi o't orasida bahaybat ayiq uxlab yotgan ekan. Omon to'g'ri ayiqning ustiga tushibdi va baqirib yuboribdi. Uxlab yotgan ayiq qo'rqib, tura qochib qolibdi. (60 so'z) Imlo: tekis, ba’zi, bexosdan, xarsang, bahaybat, uxlab. Tahlil: Nima uchun hikoya «Qrquv» deb nomlangan? Tog' yo'li qanday? Nima uchun Omon o't bosib yotgan yerga sakradi? Qayerda ayiq uxlab yotgan ekan? Ayiq nima qilibdi? Og'zaki tasvirlash yo'li bilan qismlarga bo'lish va reja tuzish, hikoyaga nechta rasm chizish va uni qanday nomlash savoliar orqali aniqlanadi. Taxm iniy reja: Tog' yo'li. Omon sakrabdi. Bahaybat ayiq. Omon baqirib yuboribdi. Matnni reja bo'yicha qayta hikoyalash zarur. Nihol tu z a ld i Tanaffus payti edi. Karimjon o'z sinfdoshlaridan uch-to'rttasini yig'di. Ularni maktab bog'iga olib bordi. Ariq bo'yida sinib yotgan niholni bolalarga ko'rsatdi. Ularga niholni davolash yo'lini tushuntirdi. Kamol bir nechta novda keltirdi. Durdona kanop olib keldi. Karimjon singan nihol tanasini to'g'riladi. Uning to'rt tomoniga novda qo'ydi. Kanop bilan bog'ladi. Nihol tik bo'ldi. Bolalar niholdan xabar olib turdilar. Nihol tuzaldi. (60 so'z) Imlo: tanaffus, nihol, navbatchi, xabar so'zlari ustida ishlanadi. 90 Tahlil: Karimjonning sinfdoshlarini yig'ishdan maqsadi nima? Nihol qanday qilib tuzaldi? «Nihol tuzaldi» gapini qanday tushundingiz? «Nihol» so'zi o'rnida qanday so'z ishlatish mumkin? Hikoyaning qaysi qismida niholning singanligi aytilgan? So'zlab bering va unga sarlavha qo'ying. Hikoyaning uchinchi qismiga qanday rasm ishlash mumkin? Shu qism matni sinf yozuv taxtasidan o'qiladi va unga mos sarlavha tanlanadi. Karimni qanday o'quvchi deyish mumkin va shu so'z bilan to'rtinchi qismga sarlavha qo'yiladi. Matnning oxirgi qismiga qanday sarlavha qo'yish mumkin? R eja tu z i sh : Karimjon sinfdoshlari bilan nima qildi? Karimjon bolalarga nimani ko'rsatdi? Durdona va Kamol nima ish qildi? Nihol qanday qilib tuzaldi? Q u r t la r jo n la n d i Narqizaning bobosi zarur ish bilan qayoqqadir ketdi. Qurtlarni boqish Nargizaga qoldi. Ipak qurtlari nozik bo'ladi. Nargiza qurtxonani supurib tozaladi. Qurtlarga tut bargi soldi. Quyosh tik ko'tarildi. Hamma yoqni qizdira boshladi. Qurtxona ham isib ketdi. Qurtlar holsizlanib qoldi. Nargiza nima qilishini bilmay qoldi. Shunda Nafisa bilan Karim akasi kelib qoldi. Ular tezda xonaga ho'l qum to'kishdi. Uni so'rilarning tagiga yoyishdi. Xona bir oz sovidi. Qurtlar jonlanib ketdi. Nargiza q u rtla rn i qanday parvarish qilishni bilib oldi. {75 so'z) Imlo: supurib, qurtxona, holsizla n ib so'zlarining imlosi ustida ishlanadi. p - b undoshlarining yozilishi va talaffuzi eslatiladi. Tahlil: Nima uchun qurtlarni boqish Nargizaga qoldi? U nima ish qildi? Nima sababdan qurtlar holsizlanib qoldi? Qurtlarning yana jonlanib ketishiga kim lar yordam berdi? Ular nima ish qilishdi? R eja tu z i s h : Hikoyada nima haqda gap ketyapti? Hikoyani nechta qismga bo'lish mumkin? Birinchi qism da kim lar haqida gap boradi? Bu qismga qanday sarlavha qo'yish mumkin? Hikoyaning ikkinchi 91 qismda nima deyilgan? Uchinchi qismda qanday voqea bayon qilingan? To'rtinchi qismda kimlarning qilgan ishlari haqida gap boradi? Beshinchi qismda kimlarning qilgan ishi haqida gapiriladi? T axm iniy reja: Nima uchun qurtlarni boqish Nargizaga qoldi? Nargiza nima ish qildi? Qurtlar nega holsizlanib qoldi? Nafisa, Karim aka, Nargiza birgalikda nima ish qilishdi? S e m u r g 1 bolalari Bunyod ajdar kelayotganini bilibdi. O'q-kamonini tayyorlab ajdarni kutibdi. Bir vaqt ajdar kelib, chinorga tirmashib chiqa boshlabdi. Semurg'ning bolalarini yemoqchi bo'lib, ikki qo'lini cho'zibdi. Bunyod kamondan ikki o'q uzibdi. O'q borib ajdarning ikki qo'lini chinorga mixlab qoyibdi. Endi ajdar to'rt oyog'i bilan harakat qilibdi. Bunyod kamondan ketma-ket to'rtta o'q uzibdi. Ajdarning to'rtta oyog'ini ham chinorga mixlabdi. Semurg' bolalari omon qolibdi. (62 so'z) Imlo: ketma-ket kelgan bir xil undoshli so'zlarni va so'z oxirida d undoshining talaffuzi, yozilishi eslatiladi. Tahlil: Bunyod nimani kutdi? Nimaga ajdar ikki qo'lini cho'zibdi? Bunyod qushlarni qutqarish uchun nima qildi? Nima uchun Bunyod kamondan to'rtta o'q uzdi? T axm iniy reja: Bunyod ajdarni qanday kutibdi? Ajdar nimalarga ikki qo'lini cho'zibdi? Nima uchun Bunyod ajdarga o'q uzibdi? Qanday qilib Semurg' bolalari omon qolibdi? D o 'ppi Bir kuni Nozimjonning onasi chiroyli do'ppi olib berdi. Nozim jon do'ppini kiyib, maydonchaga chiqdi. Uni Ravshanjon kutib turgan edi. 92 Ikki rtoq ynay boshladilar. Biroq Ravshanjon Nozimjonning dppisiga havas bilan qarab-qarab qyardi. Buni o‘zi bilmasdi. Ammo Nozimjon sezardi. □ rtoqlar uylariga qaytishdi. Nozimjon do'ppini kiymasligini aytdi. Uni boshidan olib qydi. So'ng onasiga bunday do'ppi Ravshanda yo'qligini aytdi. Ertasi kuni Nozimjonning onasi Ravshanjonga ham shunaqa do'ppi olib berdi. Ikki o'rtoq xursand bo'ldi. (69 so'z) Imlo: do'ppi, havas, qarab-qarab so'zlarining imlosi ustida ishlanadi. Tahlil: Nozimjon qaysi do'ppini kiyib maydonchaga chiqdi? Ravshanjon nimani bilmasdi? Nozimjon do'ppini nima qildi? Nima uchun ikki o'rtoq xursand bo'lishdi? R eja tu z ish : Bolalar nechta rasm chizish va ularni qanday nomlash kerakligini aniqlaydilar. Taxm iniy reja: Do'ppi. Havas. Nozimjon do'ppini kiymadi. Ikki o'rtoq. Hamma bolalar rasmlarning mazmunini so'zlab berishi shart emas. Rejaning to'rtinchi qismiga oid rasmning mazmunini gapirish kifoya. Reja asosida qismma-qism hikoya qildirish lozim. A lp o m i s h Qadimda Qo'ng’irot elida Boybo'ri o'tgan edi. Uning Hakimbek degan o'g'li bo'lgan edi. Hakimbekning Alpinbiy bobosidan qolgan o'n to'rt botmon birinjdan (bronzadan) yasalgan parli yoyi qolgan edi. Yetti yashar Hakimbek yoyni ko'tarib tortdi va qo'yib yubordi. Yoyning o'qi Asqar tog'ining baland cho'qqisini yulib o'tdi. Hakimbekning ovozasi olamga ketdi. Uning dushmanlari xafa bo'ldi. Do'stlarining esa vaqti xush bo'ldi. Hakimbek yetti yoshida yoyni otgani uchun alp deb ataldi. (65 so'z, Yüklə 1,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|